Bijgewerkt op 4 oktober 2023
Wat is portale hypertensie?
Portale hypertensie is een verhoogde bloeddruk in de poortader en de aders die uitkomen in de poortader. De poortader is een groot bloedvat dat bloed vanuit de maag, darmen, milt en alvleesklier afvoert naar de lever. In de lever splitst de poortader zich in kleinere vertakkingen. Als de bloedstroom door deze vertakkingen in de lever wordt belemmerd neemt de druk in de aders toe. Het gevolg is portale hypertensie.
Door de verhoogde druk in de poortader zoekt het bloed andere wegen om door te stromen. Het gevolg is dat de doorbloeding van aders in de slokdarm, de maag, de endeldarm, en rond de navel toeneemt. Deze aders kunnen hierdoor opzwellen. Zo spataders ontstaan in de slokdarm, de maag, de endeldarm en rond de navel. Het risico hiervan is dat de spataders kunnen barsten. Dit kan tot grote, soms levensbedreigende, bloedingen leiden.
Welke oorzaken zijn er?
De meest voorkomende oorzaak van portale hypertensie is levercirrose. Bij deze aandoening ontstaat littekenweefsel in de lever, bijvoorbeeld door langdurige ontsteking van de lever (hepatitis) of langdurig en overmatig gebruik van alcoholische drank. Door het littekenweefsel in de lever komen de takjes die van de poortader afsplitsen in de knel. Hierdoor ontstaat een verhoogde druk in de poortader.
Andere oorzaken van portale hypertensie zijn bloedstolsels in de (takjes van de) poortader of in de onderste holle ader (vena cava inferior), schistosomiasis, en focale nodulaire hyperplasie. Bij sommige mensen wordt geen onderliggende oorzaak gevonden.
Welke symptomen geeft het?
Mensen met portale hypertensie hoeven daar niet altijd klachten van de ondervinden. Als er wel klachten zijn, zijn die vaak het resultaat van de onderliggende ziekte of van complicaties die optreden. De volgende symptomen en ziekteverschijnselen kunnen optreden:
- aanhoudend bloeden
- blauwe plekken
- bloed braken
- bloed ophoesten
- bloedend tandvlees
- bloedneus
- bloedvaatjes zichtbaar op de buik
- bloedverlies uit de vagina
- dikke buik (door ascites)
- nabloeden na bevalling
- opgeblazen gevoel in de buik
- snel verzadigd
- vol gevoel linksboven in de buik
- zwarte ontlasting (door ‘oud bloed’ uit bloedende spataders in de slokdarm)
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose kan vaak door de arts worden gesteld op grond van het lichamelijk onderzoek. Daarbij kunnen verwijde bloedvaten op de buik worden gezien. Tevens is vaak sprake van ascites (waterbuik). Door de verhoogde druk in de poortader treedt vocht vanuit de bloedvaten de buikholte in. Dit veroorzaakt ophoping van soms liters vocht in de buikholte.
Wat is de behandeling?
Er is geen goede behandeling waarmee de hoge bloeddruk in de poortader genezen kan worden. De behandeling is daarom gericht op het verminderen of voorkomen van complicaties, met name bloeding uit spataderen in de slokdarm. Hierbij kunnen leefstijlmaatregelen, geneesmiddelen en sclerotherapie worden ingezet.
Bij aanhoudend ernstige drukverhoging in de poortader kan een zogenaamde ‘shunt’ worden aangelegd. Dat is een ingreep waarbij een verbinding tussen twee bloedvaten wordt gemaakt om het bloed makkelijker af te kunnen voeren en daarmee de druk te verminderen.
Wanneer het eindstadium van de onderliggende leverziekte is bereikt kan worden beoordeeld of een levertransplantatie mogelijk is.
Leefstijlmaatregelen
Bepaalde leefstijlmaatregelen zijn van belang voor mensen met portale hypertensie:
- vermijd alcohol en drugs
- beperkt de inname van zout
- overleg met de behandelend arts welke vrij verkrijgbare geneesmiddelen, kruidengeneesmiddelen en voedingssupplementen gebruikt kunnen worden; sommige middelen kunnen namelijk een negatief effect hebben op de lever
Medicijnen
Om slokdarmspataderen te voorkomen kunnen artsen geneesmiddelen voorschrijven. Het gaat om zogenaamde betablokkers, zoals propranolol. Dat zijn medicijnen die de drug in de bloedvaten kunnen verlagen.
Bij de behandeling van ascites worden vaak plaspillen (diuretica) voorgeschreven. Bij ophoping van grote hoeveelheden vocht kan het vocht worden afgetapt door met een naald door de buikwand te prikken. Het vocht loopt dan via een slangetje af. Dit heeft echter meestal alleen tijdelijk effect.
Sclerotherapie
Bloedende slokdarmspataderen worden meestal behandeld door middel van sclerotherapie. Daarbij wordt door een maag-darm-lever-arts (gastro-enteroloog) een slangetje in de slokdarm gebracht. Via het slangetje kan de arts in de slokdarm de plaats van de bloedende spatader opzoeken. Vervolgens kan via het slangetje een stof worden toegediend die het bloedende bloedvat dicht maakt. Een alternatief hiervoor is het dichtknijpen van het bloedende bloedvat met een bandje.
Aanleggen shunt
De meest uitgevoerde shuntoperatie is de zogenaamde transjugulaire intrahepatische portosystemische shunt (TIPS). Dat is een ingreep waarbij een buisje in de lever wordt geplaatst. Dit buisje verbindt de poortader met de leverader, zodat bloed vanuit de poortader makkelijker kan doorstromen en de druk afneemt. De ingreep wordt verricht door een radioloog. De radioloog brengt de shunt in via een bloedvat.
Engelse vertaling
Reacties van lotgenoten
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere (verzorgers van) kinderen of mensen met portale hypertensie.
Om spam tegen te gaan worden reacties niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.