Bijgewerkt op 29 november 2022
Wat is perifeer arterieel vaatlijden?
Perifeer arterieel vaatlijden (PAV) is een aandoening waarbij de slagaders die de armen en benen van bloed voorzien vernauwd zijn. De vernauwing wordt veroorzaakt door aderverkalking (atherosclerose). De aandoening kan tot verschillende klachten leiden. Het meest kenmerkende symptoom is pijn in de benen tijdens het lopen. Dit wordt ‘etalagebenen‘ of ‘claudicatio intermittens’ genoemd.
Wat is de oorzaak?
Perifeer arterieel vaatlijden wordt meestal veroorzaakt door aderverkalking. De belangrijkste risicofactor voor het krijgen van aderverkalking is roken. Andere risicofactoren zijn een hoge bloeddruk, een hoog cholesterol gehalte in het bloed, suikerziekte en nierziekten.
Behalve door aderverkalking kan PAV soms ook worden veroorzaakt door andere aandoeningen. Zo kan de aandoening ontstaan door samentrekking (spasmen) van slagaders, door bloedstolsels in de slagaders en door fibromusculaire dysplasie.
Welke symptomen geeft het?
Niet iedereen heeft klachten van perifeer arterieel vaatlijden. Pas als de vernauwing van de slagaders verder gevorderd is zullen symptomen optreden. Het meest kenmerkende symptoom is pijn in de benen. Symptomen die voor kunnen komen zijn:
- pijn in de benen
- vaak pijn in de onderbenen, maar ook pijn in de voet, pijn in de enkel en pijn in het bovenbeen kunnen optreden;
- de pijn kan in beide benen tegelijk optreden
- de pijn wordt vaak erger bij lopen
- de pijn wordt minder in rust
- donkere verkleuring van de huid van het onderbeen / de onderbenen
- afname van de haargroei aan de onderbenen
- afname van de groei van teennagels
- slecht genezend wondje aan de voet, de enkel of het onderbeen
In ernstige gevallen kan PAV leiden tot afsterven van de tenen, voet of gehele onderbeen. Dit wordt zichtbaar door zwarte verkleuring van de huid.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Vraaggesprek met de patiënt
Vaak zal de arts al op grond van het verhaal van de patiënt een sterk vermoeden hebben dat er sprake is van PAV. Vooral het voorkomen van etalagebenen bij iemand die veel heeft gerookt wijst sterk in de richting van perifeer arterieel vaatlijden.
Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek voelt de arts de slagaders aan het been minder goed kloppen dan normaal. Dat kan voelbaar zijn aan de voet, de enkel, de knieholte en/of de lies. Artsten spreken van verminderde perifere arteriële pulsaties.
Ook kan bij lichamelijk onderzoek een verschil in bloeddruk gemeten aan de arm en gemeten aan het been worden gevonden. Dit kan worden uitgedrukt met de enkel-arm index. Hierbij wordt de bloeddruk gemeten aan de enkel gedeeld door de bloeddruk gemeten aan de arm. Vanwege de vernauwing van de bloedvaten in het been zal de bloeddruk gemeten aan de enkel over het algemeen lager zijn dan aan de arm. Dit leidt tot een enkel-arm index <1.
Beeldvormend onderzoek
Met behulp van beeldvormend onderzoek kunnen vernauwingen van slagaders in het been in beeld worden gebracht. Met echo-doppler onderzoek kan de plek van de vernauwing bepaald worden. Met angiografie kan de plaats van de vernauwing goed in beeld worden gebracht. Ook op een MRI-scan zijn de vernauwingen in de slagaders zichtbaar.
Hoe vaak komt het voor?
Perifeer arterieel vaatlijden is een zeer vaak voorkomende aandoening. Jaarlijks wordt deze aandoening in Nederland bij naar schatting ruim 25 duizend mensen vastgesteld. Het gaat voor om ouderen. De aandoening komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Welke behandelingen zijn er?
Mensen bij wie de diagnose perifeer arterieel vaatlijden is gesteld krijgen adviezen, oefeningen en geneesmiddelen. Als deze maatregelen onvoldoende helpen kan een ingreep worden gedaan waarbij de vernauwing wordt opgeheven.
Adviezen
Aan mensen die roken wordt geadviseerd daarmee te stoppen. Daarnaast wordt geadviseerd om oefeningen te doen. Zo kan bijvoorbeeld door oefening op een loopband de afstand die zonder pijn kan worden gelopen worden verbeterd. Door regelmatig te lopen ontstaat namelijk een zogenaamde collaterale bloedvoorziening. Dat betekent dat kleine bloedvaatjes die de vernauwing omzeilen zich ontwikkelen tot grotere bloedvaten. Zo kan de bloedvoorziening in het been verbeteren.
Geneesmiddelen
Geneesmiddelen die worden voorgeschreven zijn gericht op het aanpakken van risicofactoren. Zo zal iemand met een hoge bloeddruk bijvoorbeeld ACE-remmers voorgeschreven krijgen. Statines helpen het cholesterol gehalte te verlagen bij mensen met hypercholesterolemie. Daarmee gaan ze verder aderverkalking tegen. Mensen met suikerziekte zullen antidiabetica voorgeschreven krijgen.
Een geneesmiddel dat speciaal bedoeld is voor behandeling van PAV is cilostazol (merknaam: Pletal). Dit middel is echter niet in Nederland op de markt.
Opheffen vernauwing (revascularisatie)
Er zijn verschillende ingrepen waarmee de vernauwing kan worden opgeheven.
- Percutane transluminale angioplastiek – geschikt voor grotere slagaders, zoals de liesslagader en de dijbeenslagader;
- Atherectomie – hierbij worden de plaques aan de binnenkant van de slagader weggeschraapt;
- Bypass-operatie – hierbij wordt een omlegging gemaakt, meestal met een grote ader die uit het been wordt gehaald;
- Thrombolyse of thrombectomie – dit wordt gedaan als de vernauwing of afsluiting wordt veroorzaakt door een bloedstolsel.
Als geen van de bovengenoemd behandelingen meer helpen kan het deel van het been onder de vernauwing afsterven. Dit kan leiden tot gangreen. In dat geval kan het nodig zijn om de voet of het onderbeen te amputeren. Dit wordt gedaan om te voorkomen dat bloedvergiftiging (sepsis) ontstaat.
Synoniemen
Andere namen voor perifeer arterieel vaatlijden zijn vernauwde bloedvaten in de benen, slagadervernauwing, perifere vaatziekte, perifeer vaatlijden, perifeer arterieel vaatlijden, etalagebenen, dysbasia en perifeer obstructief vaatlijden.
Engelse vertaling
peripheral artery disease, peripheral arterial occlusive disease