Bijgewerkt op 7 september 2022
Wat is de penopauze?
De penopauze is een vaak voorkomende toestand waarbij een geleidelijke afname van de hoeveelheid mannelijk geslachtshormoon in het bloed leidt tot allerlei klachten. Hoewel deze aandoening veel voorkomt wordt ze vaak niet als zodanig herkend. Volgens sommigen moeten we ook niet spreken van een ‘aandoening’ maar liever van een normaal verouderingsproces. Dit neemt echter niet weg dat de klachten die bij dit proces passen hinderlijk kunnen zijn en kunnen worden behandeld.
Wat is de oorzaak?
De naam ‘penopauze’ is een tegenhanger van de vrouwelijke menopauze (overgang). In tegenstelling tot de menopauze bij vrouwen, waarbij sprake is van het ‘opraken’ van het aantal eicellen, is bij mannen is geen sprake van een uitputting van de voorraad zaadcellen. Mannen blijven tot op hoge leeftijd vruchtbaar.
Volgens sommigen is de penopauze een verschijnsel dat hoort bij ouder worden. Volgens anderen een aandoening die beinvloed wordt door omgevingsfactoren zoals alcoholgebruik, stress, de hoeveelheid (pseudo-)oestrogenen in de leefomgeving.
Bij mannen in de penopauze is er geen sprake van een snelle, sterke achteruitgang van de uitscheiding van de mannelijke geslachtshormonen. Wel is uit bloedonderzoek gebleken dat de hoeveelheid geslachtshormonen in het bloed geleidelijk afnemen met het klimmen van de jaren. Vanaf het 40ste levensjaar daalt de testosteron spiegel in het bloed met ongeveer één procent per jaar.
Het is inmiddels ook aangetoond dat deze vermindering van de uitscheiding van mannelijke geslachtshormonen gepaard kan gaan met een scala klachten. Bij ongeveer 10-15% van de mannen in de leeftijdsgroep van 60-70 jaar ontstaan dergelijke klachten.
Welke symptomen geeft het?
Veel mannen krijgen met toenemende leeftijd lichamelijke en geestelijke klachten als gevolg van een natuurlijke vermindering van mannelijke hormonen. Dit wordt ‘penopauze’ genoemd, in navolging van de ‘menopauze’ bij vrouwen. Het verschil met de menopauze is dat de vermindering van hormoonspiegels in het bloed bij mannen zeer geleidelijk daalt, terwijl dat bij vrouwen in een betrekkelijk korte tijd gebeurt.
De volgende klachten kunnen optreden:
- Vermoeidheid
- Afname van de spierkracht
- Buikje
- Depressieve buien
- Geen of minder zin in seks
- Impotentie (moeite met het krijgen van een erectie)
Er zijn aanwijzingen dat verlaging van het gehalte aan mannelijke geslachtshormonen gepaard gaat met een verhoogde kans op het krijgen van hart- en vaatziekten en osteoporose.In ernstige gevallen kan de andropauze leiden tot osteoporose. Kan ook leiden tot afname van de botdichtheid, in sommige gevallen leidend tot osteoporose.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Ook voor veel huisartsen is het stellen van de diagnose ‘andropauze’ niet erg bekend. Dit komt omdat de klachten ook bij veel andere aandoeningen kunnen passen, of ‘gewoon bij de leeftijd horen’. Als het vermoeden bestaat dat een laag testosteron gehalte de oorzaak van de klachten zou kunnen zijn dan kan de arts dit gehalte laten bepalen in het bloed. Hiervoor is dus bloedonderzoek nodig.
Wat is de behandeling?
Mannen op middelbare leeftijd herkennen de klachten die bij de andropauze passen vaak niet als zodanig. Vaak wordt daarom geen huisarts geraadpleegd. Als dat wel gebeurt zullen penopauze-klachten meestal worden behandeld door de huisarts zelf. Soms zal iemand worden doorverwezen naar een endocrinoloog of androloog.
De behandeling bestaat uit toediening van testosteron. Testosteron is beschikbaar in capsules, bijvoorbeeld als testosteronundecanoaat. Deze vorm van testosteron wordt ook geleverd onder de naam Nebido als depot-injectie. Ook zijn er injecties met testosteronpropionaat.
Engelse vertaling
late-onset hypogonadism, Testosterone Deficiency Syndrome (TDS), Partial Androgen Deficiency in the Ageing Male (PADAM), Androgen Deficiency in the Ageing Male (ADAM), male menopause
Synoniemen
Andere namen voor penopauze zijn testosteroninsufficiëntie, testosteron deficiëntie syndroom, TDS, testosterontekort, tekort aan testosteron, testosterondeficientie, Partial Androgen Deficiency in the Ageing Male (PADAM), climacterium virile, en viropauze.
Verder lezen / Referenties
- HHJ Leliefeld en GR Dohle, ‘Mannelijk hypogonadiscme, een update’, gepubliceerd in het Tijdschrift voor Urologie van 2018; 8: pagina’s 155-165.
- T Mulligan, MR Frick, QC Zuraw ea, ‘Prevalence of hypogonadism in males aged at least 45 years: the HIM study’, gepubliceerd in de International Journal of Clinical Practice van 2006; 60(7): pagina’s 762-769.