Bijgewerkt op 14 maart 2023
Wat is olifantsziekte?
Olifantsziekte is een zeldzame tropische ziekte waarbij lichaamsdelen kunnen opzwellen door ophoping van lymfe. De ophoping van lymfe wordt veroorzaakt door verstopping van de lymfevaten door een wormpje. Mensen kunnen besmet raken door een steek van een mug die de larven van de wormpjes bij zich draagt. De medische naam voor olifantsziekte is elefantiase.
Hoe vaak komt het voor?
Wereldwijd komt olifantsziekte heel vaak voor. In Nederland is de ziekte zeldzaam en komt alleen voor als importziekte. Dat betekent dat het alleen voorkomt bij mensen die besmet zijn in het buitenland en vervolgens naar Nederland komen.
Wat is de oorzaak?
Olifantsziekte ontstaat na besmetting met een wormpje. Meestal gaat het om een wormpje dat met een wetenschappelijke naam Wuchereria bancrofti wordt genoemd. Besmetting met dit wormpje vindt plaats door een steek van een mug die larven van de wormpjes bij zich draagt. Andere wormpjes die de aandoening kunnen veroorzaken zijn Brugia malayi en Brugia timori.
In het lichaam groeien de larven uit tot wormpjes. In de lymfevaten van het lichaam kunnen de wormpjes schade aanrichten en verstopping van de lymfevaten veroorzaken. Hierdoor hoopt lymfe zich op in het lichaamsdeel dat door die lymfevaten wordt gedraineerd. Zo ontstaat zwelling van één of meer lichaamsdelen. Een dergelijke zwelling van lymfe in weefsels wordt lymfoedeem genoemd.
Omdat olifantsziekte wordt veroorzaakt door een wormpje dat de lymfevaten aantast wordt de ziekte ook wel lymfatische filariasis genoemd.
Welke symptomen geeft het?
Een besmetting met wormpjes die olifantsziekte kunnen veroorzaken geeft lang niet altijd klachten. Bij sommige mensen zullen echter zwelling ontstaan door ophoping van lymfe. Afhankelijk van welke lymfevaten zijn aangetast kan zwelling van een arm, zwelling van een hand, zwelling van een been, zwelling van een voet en/of zwelling van de geslachtsdelen optreden. Bij aanhoudende zwelling wordt de huid te plekke van de zwelling vaak dikker en gevoelig.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose kan worden gesteld met behulp van bloedonderzoek. In het bloed kunnen antistoffen tegen de wormpjes worden aangetoond.
Hoe wordt het behandeld?
Olifantsziekte kan worden behandeld met geneesmiddelen tegen parasitaire ziekten (antiparasitaire medicijnen). Het gaat dan om middelen als ivermectine en albendazol.
Preventie
Olifantsziekte kan worden voorkomen door in gebieden waar de ziekte veel voorkomt maatregelen te nemen die voorkomen dat men door muggen gestoken wordt. Dat betekent bijvoorbeeld het slapen onder een klamboe.
Daarnaast wordt in gebieden waar de ziekte veel voorkomt soms besloten om iedereen, dus ook mensen die de ziekte niet hebben, te behandelen met antiparasitaire geneesmiddelen. Zo wordt in bepaalde gebieden geprobeerd de ziekte uit te roeien.
Synoniemen
elefantiase, filariasis