Bijgewerkt op 1 september 2023 door Simpto.nl
Wat is osteonecrose van de kaak?
Osteonecrose van de kaak is een ernstige aandoening waarbij het bot van de kaak afsterft. Dit leidt tot afwijkingen aan de kaak zelf en vaak ook van het gebit. De aandoening kan zowel de bovenkaak (maxilla) als de onderkaak (mandibula) aantasten.
Osteonecrose van de kaak werd in 1861 voor het eerst beschreven in de medische literatuur. Sindsdien zijn verschillende namen gebruikt voor deze aandoening, waaronder kaaknecrose en avasculaire necrose van de kaak.
Osteonecrose van de kaak die wordt veroorzaakt door gebruik van bisfosfonaten wordt tegenwoordig als een aparte ziekte benoemd: bisfosfonaat-gerelateerde osteonecrose van de kaak of bisfosfonaat-geïnduceerde osteonecrose van de kaak. Deze vorm van kaaknecrose werd voor het eerst beschreven in 2002.
Deze webpagina gaat over oorzaken, symptomen, diagnostiek en behandeling van osteonecrose van de kaak.
Hoe vaak komt het voor?
Osteonecrose van de kaak komt niet zo vaak voor. Jaarlijks wordt deze aandoening bij ongeveer 200 mensen in Nederland vastgesteld. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Wat is de oorzaak?
Er zijn meerdere oorzaken voor het ontstaan van necrose van de kaak. De meest voorkomende oorzaken zijn gebruik van bepaalde geneesmiddelen (bisfosfonaten, corticosteroïden), bestraling van de kaak, en tandheelkundige ingrepen. Het komt regelmatig voor dat meer dan één van deze risicofactoren tegelijkertijd aanwezig is.
Bisfosfonaten
Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van osteonecrose van de kaak. De meest voorkomende oorzaak is het gebruik van bepaalde geneesmiddelen. Het gaat om een bijwerking van geneesmiddelen tegen botontkalking. Deze middelen worden bisfosfonaten genoemd. Voorbeelden van dit soort middelen zijn ibandronaat (merknaam: Boniva), pamidroninezuur (merknaam: Pamipro), zoledroninezuur (merknamen: Aclasta, Zometa), en risedroninezuur (merknamen: Actokit, Actonel). Kaaknecrose die door dit soort middelen wordt veroorzaakt wordt bisfosfonaat-gerelateerde osteonecrose van de kaak genoemd.
Deze vorm van kaaknecrose ontstaat vooral na langdurige behandeling met relatief hoge doses van middelen die direct in de bloedbaan (intraveneus) worden toegediend. Dit is meestal het geval bij de behandeling van mensen met kanker, waaronder multipel myeloom en skeletmetastasen (uitzaaiingen in het bot). Kaaknecrose door bisfosfonaten komt in verhouding veel minder vaak voor bij mensen die worden behandeld vanwege osteoporose (botontkalking).
Corticosteroïden
Behandeling met geneesmiddelen uit de groep van de corticosteroïden verhoogt de kans op het krijgen van kaaknecrose. Het gaat dan om middelen als dexamethason, methylprednisolon, prednisolon, en prednison. Hoe hoger de dosering en langduriger het gebruik, des te groter de kans op het ontstaan van osteonecrose van de kaak.
Bestraling (radiotherapie)
Een andere risicofactor voor het ontstaan van necrose van de kaak is bestraling (radiotherapie). Dit komt vaker voor in de onderkaak dan in de bovenkaak. Als de aandoening voorkomt in de onderkaak wordt gesproken van osteoradionecrose van de mandibula.
Tandheelkundige ingrepen
Verder komt kaaknecrose vaker voor na tandheelkundige ingrepen, zoals het trekken van een kies. Een slecht gesaneerd gebit verhoogt de kans op het krijgen van de aandoening.
Welke symptomen geeft het?
Osteonecrose van de kaak kan tot verschillende klachten en ziekteverschijnselen leiden, waaronder:
- zwelling van het tandvlees
- wond aan het tandvlees, met:
- blootliggend kaakbot
- felrode verkleuring van het tandvlees
- afscheiding van pus
- niet genezen van achterblijvende holte na trekken van een kies
- pijn aan de kaak
- pijn aan de bovenkaak
- pijn aan de onderkaak
- stinken uit de mond (‘slechte adem‘)
- droge mond
- moeite met eten en drinken
De aandoening komt vaker voor aan de onderkaak dan aan de bovenkaak. In ongeveer 1 op de 10 gevallen komt de aandoening tegelijkertijd in onderkaak en bovenkaak voor.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose kan worden vermoed op grond van de symptomen en ziekteverschijnselen. Kenmerkend zijn het blootliggende kaakbot dat omgeven is door ontstoken weefsel. De diagnose kan worden bevestigd met behulp van beeldvormend onderzoek van de kaak. Daarbij is de necrose (afsterven) van het bot zichtbaar.
De ernst van de aandoening kan worden bepaald met behulp van een classificatiesysteem. Zie tabel hieronder.
| GRAAD | ERNST | OMSCHRIJVING |
| 1A | Asymptomatisch | één wondje, kleiner dan 0,5 cm |
| 1B | meerdere wondjes, grootste kleiner dan 0,5 cm | |
| 2A | Mild | één wondje, kleiner dan 1,0 cm |
| 2B | meerdere wondjes, grootste kleiner dan 1,0 cm | |
| 3A | Matig | één wondje, kleiner dan 2,0 cm |
| 3B | meerdere wondjes, grootste kleiner dan 2,0 cm | |
| 4A | Ernstig | één wondje, groter dan 2,0 cm |
| 4B | meerdere wondjes, grootste groter dan 2,0 cm |
Wat is de behandeling?
Als duidelijk is waardoor de aandoening wordt veroorzaakt is het van belang deze onderliggende oorzaak weg te nemen. De aandoening zelf kan op verschillende manieren worden behandeld. De meest toegepaste behandeling is het verwijderen van afgestorven kaakbot middels een operatie.
Omdat vaak sprake is van infectie van het aangetaste gebied is ook behandeling daarvan geboden. Behandeling van secundaire infectie van tandvlees en kaakbot met antibiotica is echter meestal niet werkzaam. Dat komt doordat het kaakbot niet goed doorbloed wordt. De antibiotica bereiken daarom het geïnfecteerde gebied onvoldoende.
Preventie
De kans op het krijgen van kaaknecrose kan worden verminderd door risicofactoren weg te nemen. Dat betekent bij mensen die worden behandeld met bisfosfonaten dat het gebit goed gesaneerd dient te zijn. Tijdens behandeling met bisfosfonaten dient het gebit regelmatig te worden gecontroleerd door de tandarts. Tandartsen dienen daarom op de hoogte te zijn van de behandeling van hun patienten met bisfosfonaten.
Synoniemen
necrose van de kaak, necrose van het kaakbot, kaaknecrose, avasculaire necrose van de kaak, avasculaire kaaknecrose
Engelse vertaling
Verder lezen / Referenties
- AAM Franken, NJC van Blijderveen, MJH Witjes, CJC Netelenbos, ‘Bisfosfonaatgerelateerde osteonecrose van de kaak‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Stand van zaken’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2011; 155: A3077.
- L Rasmusson, J Abtahi, ‘Bisphosphonate Associated Osteonecrosis of the Jaw: An Update on Pathophysiology, Risk Factors, and Treatment‘, gepubliceerd in International Journal of Dentistry van 2014.
Reacties van lotgenoten
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere mensen met kaaknecrose.
Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.