Osteochondritis dissecans enkel

Bijgewerkt op 5 juli 2023

Wat is osteochondritis dissecans van de enkel?

Osteochondritis dissecans van de enkel – soms afgekort tot ‘OCD van de enkel’ – is een aandoening waarbij stukjes kraakbeen los komen van het sprongbeen. Deze stukjes kraakbeen kunnen los in het enkelgewricht gaan zitten. Zo’n los stukje kraakbeen wordt ‘gewrichtsmuis‘ genoemd.

Osteochondritis dissecans van de enkel kan leiden tot klachten als pijn aan de enkel, zwelling van de enkel, en moeite om de enkel volledige te strekken of te buigen.

De medische term voor deze aandoening is ‘osteochondritis dissecans van de talus’. De talus is de medische naam voor het sprongbeen. Het sprongbeen maakt onderdeel uit van het enkelgewricht.

OCD van de enkel werd voor het eerst beschreven in 1922 door Dr M Kappis.

Wat is de oorzaak?

Het is niet helemaal duidelijk wat de oorzaak van osteochondritis dissecans is. Waarschijnlijk is er sprake van een (erfelijke) aanleg. Mensen met aanleg voor de ziekte zouden dan een verminderde bloedvoorziening hebben van het bot van de gewrichten.

Bij mensen met deze aanleg zou de aandoening aan het licht kunnen komen door door letsel van de enkel. Het komt nogal eens voor bij sporters die flink door hun enkel gezwikt zijn. Het enkelletsel leidt tot beschadiging van het kraakbeen en het onderliggende bot. Omdat de bloedvoorziening van het bot verminderd is zal de beschadiging niet goed genezen. Stukjes kraakbeen met onderliggend bot kunnen daardoor los gaan zitten.

De aanleg voor de ziekte is dus altijd aanwezig, maar de klachten ontstaan pas nadat er letsel aan het gewricht is opgelopen. Het letsel aan de enkel kan ook optreden door meerdere kleine verwondingen (‘micro-traumata’) aan de enkel, bijvoorbeeld bij sporters die veel sprinten en/of springen.

Welke symptomen geeft het?

Niet iedereen met osteochondritis dissecans van de enkel heeft klachten. Dat hangt af van het aantal en de grootte van de kraakbeen/botfragmenten, en of deze los in het gewricht zitten.

De volgende klachten kunnen voorkomen:

• Pijn aan de enkel, wat kan leiden tot:
  • mank lopen
• Zwelling van de enkel
• Soms is een ‘knapje’ te voelen of te horen in de enkel
• Bewegingsbeperking van de enkel
  • enkel niet helemaal kunnen strekken
  • enkel niet helemaal kunnen buigen
  • enkel zit volledig ‘op slot’

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De arts kan op grond van de symptomen, het lichamelijk onderzoek en beeldvormend onderzoek de diagnose stellen.

Lichamelijk onderzoek

Soms is er sprake van drukpijn bij de enkel. Ook kan er sprake zijn van een beperking van de beweeglijkheid van het enkelgewricht.

Door de voet sterk naar boven te duwen kan een deel van het bovenoppervlak van het sprongbeen worden gevoeld. Als de patiënt hierbij pijn aangeeft kan dat ook een aanwijzing zijn voor het bestaan van OCD van de enkel.

Beeldvormend onderzoek

Meestal wordt in eerste instantie een röntgenfoto van de enkel gemaakt. Daarop is het loszittende kraakbeen/bot vaak zichtbaar. Op de afbeelding hieronder een uitvergroting van een röntgenfoto van de enkel. Aan de bovenkant van het sprongbeen (talus) is een los stukje kraakbeen zichtbaar.

MRI-scan

Als het botfragment klein is zal het niet altijd goed zichtbaar zijn op een röntgenfoto. In dat geval kan het nodig zijn om een botscan of MRI-scan te maken om de diagnose te bevestigen.

CT-artrografie

De aandoening kan ook goed in beeld worden gebracht met CT-artrografie. Het nadeel van dit onderzoek is echter dat hierbij contrastmiddel in het enkelgewricht moet worden gespoten. Ook worden bij CT-artrografie röntgenstralen gebruikt. Daarom is men, vooral bij jongeren, terughoudend met dit onderzoek.

Hoe vaak komt het voor?

Osteochondritis dissecans van de enkel komt niet vaak voor. Geschat wordt dat de diagnose jaarlijks in Nederland zo’n 150-200 keer wordt gesteld. Niet iedereen zal er echter mee naar de huisarts gaan. Soms zijn er namelijk weinig klachten of gaan de klachten vanzelf over. Dus het werkelijke aantal gevallen kan iets hoger liggen.

Osteochondritis dissecans komt meestal voor bij jongens in de puberteit. Dan wordt ook wel gesproken van ‘juveniele osteochondritis dissecans’ (JOCD).

Soms komt osteochondritis dissecans van de enkel voor bij volwassenen.

Bij wie?

Osteochondritis dissecans van de enkel komt vooral voor bij jonge mensen van wie het skelet nog in de groei is. De meesten zijn tussen de 5-18 jaar oud. Soms komt de aandoening voor bij volwassenen.

Osteochondritis dissecans komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes.

Wat is de behandeling?

Rust

In eerste instantie wordt meestal geadviseerd om rust te nemen. Dat betekent dat sporten wordt afgeraden. Of dat een aangepast trainingsschema moet worden gevolgd waarbij de enkelën niet zwaar worden belast. Dus niet hardlopen en sprinten.

Gips

Soms zal de arts besluiten om de enkel in te gipsen.

Operatie

Als rust en gips niet of onvoldoende helpen kan een operatie uitkomst bieden. Ook als de aandoening ertoe leidt dat de enkel ‘op slot’ gaat zitten wordt vaak besloten te opereren.

Er zijn drie verschillende operaties mogelijk:

• Fixatie van losse kraakbeen/botdeeltjes: hierbij worden losse stukjes kraakbeen/bot vastgezet;
• Transplantatie van kraakbeencellen: hierbij worden kraakbeencellen van iemand anders of eigen bot- en kraakbeencellen worden ingebouwd in het gat dat ontstaan is in het gewrichtsoppervlak;
• Microfracturering: hierbij wordt het bot onder het kapotte kraakbeen kapot gemaakt; het lichaam zal als reactie hierop bindweefsel gaan aanmaken; het bindweefsel vult vervolgens het gat dat ontstaan is op.

Wat is het beloop?

Losse kraakbeendeeltjes kunnen ervoor zorgen dat het oppervlakte van het enkelgewricht beschadigd raakt. Op den duur kan dat leiden tot slijtage van het enkelgewricht.

Om gewrichtsslijtage van de enkel te voorkomen is het belangrijk om tijdig vast te stellen of iemand osteochondritis dissecans heeft. Dan kan namelijk ook snel de juiste behandeling worden toegepast.

Synoniemen

Andere namen voor osteochondritis dissecans enkel zijn ‘OCD enkel’, ‘OCD van de enkel’, ‘osteochondrosis dissecans van de enkel’, ‘osteochondritis dissecans van de talus’ en ‘OCD van de talus’.

Engelse vertaling

osteochondritis dissecans of the ankle, OCD of the ankle, OCD of the talus

Duitse vertaling

Osteochondrosis dissecans des Talus

Verder lezen / Referenties

• M Kappis, ‘Weitere Beiträge zur Traumatisch-mechanischen-Entstehung der “Spontanen” Knospelablösungen’, gepubliceerd in het Deutsches Zeitschrift für Chirurgie van 1922; 171: 13-29.
• G Zanon, G Di Vico & M Marullo, ‘Osteochondritis dissecans of the talus’, gepubliceerd in Joints van 2014; 2(3): pagina’s 115-123.