Constrictieve pericarditis

Bijgewerkt op 13 juli 2023 door Simpto.nl

Wat is constrictieve pericarditis?

Constrictieve pericarditis is een aandoening waarbij het hartzakje verdikt en stug is. Het hartzakje is een met vocht gevuld zakje rondom het hart. Door verdikking en verharding van het hartzakje kan het hart niet goed bewegen. De werking van het hart, het rondpompen van bloed, wordt hierdoor belemmerd. Dit kan verschillende symptomen geven. Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van constrictieve pericarditis. De aandoening is over het algemeen goed te behandelen.

Een andere naam voor constrictieve pericarditis is pericarditis constrictiva. Een oudere term voor deze aandoening is restrictieve pericarditis.

Hoe vaak komt het voor?

Constrictieve pericarditis komt niet zo vaak voor. Er zijn geen exacte gegevens over hoe vaak het voorkomt in Nederland. Wij schatten dat het jaarlijks om enkele honderden gevallen gaat.

Welke oorzaken zijn er?

Er zijn verschillende redenen waarom het hartzakje verdikt kan zijn, waaronder:

• chronische ontsteking van het hartzakje (chronische pericarditis)
• na een hartoperatie
• na bestraling (radiotherapie) van de borstkas
• na een hartaanval
• infectie:
  • tuberculose
  • virale infectie
  • schimmelinfectie
  • parasitaire infectie
• auto-immuunziekten, zoals bijvoorbeeld:
  • lupus (SLE)
  • reuma (reumatoïde artritis)
  • ziekte van Sjögren
• gebruik van bepaalde geneesmiddelen

Door de hierboven genoemde oorzaken ontstaat verbindweefseling (fibrose) van het hartzakje. Dat betekent dat een soort van littekenweefsel ontstaat. Het hartzakje wordt hierdoor dikker en stugger. Het vormt als het ware een kapsel rond het hart. Hierdoor kan het hart niet goed uitzetten als het zich met bloed vult. Het gevolg is dat ook minder bloed door het hart rondgepompt kan worden.

Welke symptomen geeft het?

Doordat het hart minder goed bloed in de bloedsomloop kan pompen kunnen klachten ontstaan. Daarnaast kunnen ook symptomen optreden van de onderliggende oorzaak.

De volgende symptomen en ziekteverschijnselen kunnen voorkomen bij constrictieve pericarditis:

• moeheid
• kortademigheid
• duizeligheid
• ophoping van vocht in de weefsels (oedeem):
  • dikke enkels
  • dikke onderbenen
• dikke buik
• pijn in de borstkas
• zich zwak voelen

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De arts kan vermoeden dat er sprake is van contrictieve pericarditis op grond van de klachten en de bevindingen bij lichamelijk onderzoek. Het kan lastig zijn om de aandoening op het spoor te komen omdat dezelfde symptomen ook bij andere aandoeningen voorkomen. Voor het bevestigen van de diagnose is beeldvormend onderzoek nodig. In principe geld dat hoe eerder de diagnose gesteld wordt, des te beter is de aandoening te behandelen.

Om te achterhalen wat de onderliggende oorzaak van de aandoening is wordt vaak aanvullend onderzoek aangevraagd, waaronder bloedonderzoek en elektrocardiografie (ECG).

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek kan sprake zijn van het zogenaamde teken van Kussmaul. Verder kan ook sprake zijn van een zogenaamde pulsus paradoxus.

Beeldvormend onderzoek

De verdikking van het hartzakje kan in beeld worden gebracht met een CT-scan of een MRI-scan. Op een röntgenfoto van de borstkas zijn regelmatig verkalkingen rond het hart en pleuravocht zichtbaar. Ook kunnen op een röntgenfoto afwijkingen worden gezien die wijzen op tuberculose. Op een echo van het hart is het volume van de kamers van het hart vaak minder dan normaal.

Catheterisatie van het hart

tekst volgt

Wat is de behandeling?

Constrictieve pericarditis wordt behandeld door een cardioloog (hartspecialist). Bij de meeste mensen met constrictieve pericarditis is de aandoening goed te behandelen. In sommige gevallen is volledige genezing mogelijk.

De behandeling kan bestaan uit (1) geneesmiddelen, (2) behandeling van de onderliggende oorzaak, en (3) een operatie. Vanwege het hoge risico op complicaties wordt een operatie slechts in heel speciale gevallen uitgevoerd.

Geneesmiddelen

De meest voorgeschreven geneesmiddelen bij deze aandoening zijn:

• plaspillen (diuretica) – helpen de ophoping van vocht in de benen (perifeer oedeem) te verminderen
• NSAIDs – helpen de ontsteking te remmen en eventueel aanwezige pijn te verminderen
• corticosteroïden – helpen de ontsteking te verminderen
• antibiotica – worden gebruikt als de aandoening wordt veroorzaakt door een infectie, bijvoorbeeld tuberculose

Operatie

Hierbij wordt het hartzakje (pericard) in z’n geheel verwijderd. Een dergelijke operatie wordt pericardiëctomie genoemd. Hoewel het hartzakje bepaalde functies heeft is het niet noodzakelijk om te overleven. Na operatieve verwijdering van het hartzakje kunnen mensen een betrekkelijk normaal leven leiden.

Wat kun je zelf doen?

Als je wordt behandeld voor constrictieve pericarditis zijn de volgende maatregelen van belang:

• gebruik de voorgeschreven geneesmiddelen volgens de aanwijzingen van de behandelend arts, ook als de klachten verdwenen zijn;
• het kan zijn dat de arts een zoutbeperkt dieet voorschrijft; het is van belang om dit goed te volgen, aangezien te veel zout de klachten kan verergeren;
• voor sommigen kan het van belang zijn om lichamelijke inspanning te beperken, zodat de belasting van het hart wordt verminderd;
• bij toename van klachten is het raadzaam de behandelend arts te raadplegen.

Wat is het beloop?

Over het algemeen is constrictieve pericarditis goed te behandelen. Soms zelfs te genezen. Het beloop is verder ook afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de ziekte.

De behandeling kan echter bij sommigen leiden tot complicaties. Zo kan een operatie waarbij het hartzakje wordt verwijderd leiden tot infectie, onregelmatige hartslag, hartfalen en zelfs sepsis en overlijden. Ook kunnen geneesmiddelen soms vervelende bijwerkingen hebben.

Synoniemen

pericarditis constrictiva, pantserhart, verdikt hartzakje, restrictieve pericarditis

Engelse vertaling

constrictive pericarditis, restrictive pericarditis