Bijgewerkt op 30 oktober 2023
Wat is interstitiële nefritis?
Interstitiële nefritis is een vorm van nierontsteking waarbij het weefsel tussen de nierbuisjes ontstoken is. Omdat de nierbuisjes (tubuli) zelf ook vaak betrokken raken bij de ontsteking wordt ook wel gesproken van tubulo-interstitiële nefritis.
Door de ontsteking zal de werking van de nierbuisjes aangetast worden. Dit kan leiden tot bepaalde symptomen. De functie van de nieren is om afvalstoffen uit het bloed te filteren en deze via de urine uit te scheiden. De nierbuisjes in de nieren zorgen ervoor dat water en belangrijke stofjes vanuit het gefilterde bloed weer worden heropgenomen. Daarnaast worden in de nierbuisjes stofjes die niet van belang zijn uitgescheiden in het gefilterde bloed.
Door de ontsteking gaat het weefsel van en rondom de nierbuisjes zwellen. Hierdoor kan de werking van de nierbuisjes aangetast worden. Dit kan tot verschillende symptomen en ziekteverschijnselen leiden.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute interstitiële nefritis en chronische interstitiële nefritis. Bij acute interstitiële nefritis is sprake van een nieuw optredende vorm van nierontsteking. Bij chronische interstitiële nefritis is sprake van een langer durende vorm van nierontsteking.
Wat is de oorzaak?
Acute interstitiële nefritis ontstaat meestal als een reactie van het lichaam op gebruik van bepaalde geneesmiddelen, waaronder NSAID’s en antibiotica. Interstitiële nefritis komt dan ook vooral voor bij (oudere) mensen die verschillende geneesmiddelen gebruiken. In de tabel hieronder staat een aantal geneesmiddelen vermeld waarvan bekend is dat ze interstitiële nefritis kunnen veroorzaken.
| amoxicilline |
| amoxicilline met enzymremmer (Augmentin) |
| atazanavir (Reyataz) |
| atezolizumab (Tecentriq) |
| avelumab (Bavencio) |
| azitromycine (Zithromax) |
| belatacept (Nulojix) |
| benzathinebenzylpenicilline (Extencin) |
| benzylpenicilline (penicilline G) per injectie of infuus |
| bumetanide (Burinex) |
| cefazoline (Kefzol) |
| cefotaxim per injectie of infuus |
| ceftazidim per injectie of infuus |
| celecoxib (Celebrex) |
| cemiplimab (Libtayo) |
| chloortalidon |
| chloortalidon |
| cimetidine (Tagamet) |
| ciprofloxacine (Ciproxin) tabletten |
| ciprofloxacine drank |
| ciprofloxacine per injectie of infuus |
| clozapine (Leponex) |
| corticosteroïden |
| dabrafenib (Tafinlar) |
| daptomycine (Cubicin) |
| deferasirox (Exjade) |
| dexketoprofen (Stadium) |
| diclofenac (Voltaren, Cataflam, Arthrotec) |
| durvalumab (Imfinzi) |
| erlotinib (Tarceva) |
| erytromycine (Erythrocine) |
| esomeprazol (Nexium) drank |
| esomeprazol (Nexium) per injectie of infuus |
| esomeprazol (Nexium) tabletten of capsules |
| famotidine |
| fenoxymethylpenicilline (Acipen-V) |
| fenytoïne (Diphantoïne / Epanutin) per injectie of infuus |
| fenytoïne (Diphantoïne Z) tabletten |
| fenytoïne drank |
| flucloxacilline (Floxapen) |
| flurbiprofen (Strepfen) keelspray |
| flurbiprofen (Strepfen) zuigtablet |
| formoterol (Atimos, Foradil, Oxis) |
| furosemide (Lasix) |
| furosemide drank |
| furosemide per injectie of infuus |
| hantavirus-infectie |
| hydrochloorthiazide |
| ifosfamide (Holoxan) |
| indinavir (Crixivan) |
| indometacine (Indocid) |
| indometacine zetpillen |
| ipilimumab (Yervoy) |
| Kaletra (lopinavir/ritonavir) |
| lansoprazol (Prezal, Prevacid) |
| magnesiumsulfaat |
| mesalazine (Asacol, Pentasa, Salofalk) |
| metamizol (Dolamizol) |
| metamizol per injectie of infuus |
| minocycline (Minocin) |
| naproxen (Aleve, Femex, Naprosyne, Naprovite) |
| naproxen zetpil |
| nivolumab (Opdivo) |
| norfloxacine |
| olsalazine (Dipentum) |
| omeprazol (Losec) |
| pamidroninezuur |
| pantoprazol (Pantozol) per injectie of infuus |
| pantoprazol (Pantozol) tabletten |
| paracetamol |
| pembrolizumab (Keytruda) |
| posaconazol (Noxafil) |
| pyrazinamide |
| rabeprazol (Pariet) |
| raltegravir (Isentress) |
| ranitidine (Zantac) |
| ranitidine (Zantac) per injectie of infuus |
| rifampicine |
| rifampicine drank |
| rifampicine per injectie of infuus |
| salbutamol (Ventolin) |
| strontiumranelaat drank (Protelos) |
| sulfasalazine (Salazopyrine) |
| Tazocin (piperacilline + tazobactam) |
| tenofovir disoproxil (Viread) |
| thiamazol (Strumazol) |
| tiaprofeenzuur (Surgam) |
| triamtereen (Dytac) |
| valproïnezuur (Depakine, Convulex) |
| vancomycine (Vancocin) capsules |
| vancomycine per injectie of infuus |
| vemurafenib (Zelboraf) |
| voriconazol (Vfend) |
Andere oorzaken van interstitiële nefritis zijn:
- auto-immuunziekten, zoals bijvoorbeeld systemische lupus erythematodes (SLE)
- bepaalde infecties
- hypercalciëmie (verhoogd calcium gehalte in het bloed)
- hypokaliëmie (verlaagd kalium gehalte in het bloed)
Welke symptomen geeft het?
Mensen met interstitiële nefritis kunnen de volgende symptomen en ziekteverschijnselen optreden:
- minder plassen of (soms) juist meer plassen
- koorts
- moeheid
- misselijkheid
- overgeven
- bloed in de urine
- kan leiden tot roze of rode urine
- oedeem (zwelling door vasthouden van vocht in het lichaam)
- kan leiden tot gewichtstoename
- hoge bloeddruk (hypertensie)
Niet iedereen met interstitiële nefritis heeft overigens klachten.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De arts kan op grond van de klachten en het gebruik van bepaalde geneesmiddelen vermoeden dat er sprake is van een aandoening van de nieren. Om de diagnose te stellen zal aanvullende onderzoek nodig zijn. In eerste instantie zal meestal bloedonderzoek en urineonderzoek worden aangevraagd. Als daarbij afwijkingen worden gevonden wordt soms ook beeldvormend onderzoek gedaan. De diagnose kan worden bevestigd met behulp van weefselonderzoek. Dit wordt nierbiopsie genoemd.
Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek kan een verhoogde bloeddruk wijzen op een aandoening van de nieren. Bij het luisteren naar de longen met de stethoscoop kan sprake zijn van ophoping van vocht in de longen.
Bloedonderzoek
In het bloed kunnen verschillende afwijkingen voorkomen, waaronder:
- verhoogd creatinine gehalte
- verhoogd ureum gehalte
- veranderde zuurgraad
Urineonderzoek
In de urine kunnen eveneens afwijkingen voorkomen, waaronder:
Nierbiopsie
Hierbij wordt onder geleide van echoscopie in de nier geprikt. Op die manier kan een klein stukje nierweefsel worden verkregen. Dit wordt vervolgens door een patholoog onder de microscoop bekeken. Daarbij zijn ontstekingscellen zichtbaar in het weefsel tussen de nierbuisjes.
Wat is de behandeling?
Mensen met interstitiële nefritis worden behandeld door een nefroloog. Dat is een medisch specialist die gespecialiseerd is in het vaststellen en behandelen van mensen met nierziekten. De behandeling die wordt ingesteld is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de nierontsteking.
Als vermoed wordt dat de aandoening veroorzaakt is door gebruik van een medicijn zal gebruik van het betreffende middel over het algemeen worden gestaakt. De arts zal dan beoordelen of het noodzakelijk is om een ander geneesmiddel daar voor in de plaats voor te schrijven. Als de interstitiële nefritis inderdaad door een medicijn wordt veroorzaakt zal stoppen van het gebruik van dit middel vaak leiden tot verdwijnen van de klachten en ziekteverschijnselen.
Als de ontsteking in de nier een andere oorzaak heeft zal vaak worden behandeld met ontstekingsremmers. In het geval de aandoening leidt tot een verhoogde bloeddruk kan de arts besluiten om antihypertensiva (geneesmiddelen tegen hoge bloeddruk) voor te schrijven. In het geval er sprake is van oedemen (zwellingen) kan een zoutbeperkt dieet worden voorgeschreven. Ook eiwitbeperking in de voeding kan helpen bij nierziekten.
Als de nierontsteking tot blijvende schade aan de nieren en nierfalen heeft geleid kan nierdialyse nodig zijn. In dat geval zal tevens worden beoordeeld of iemand in aanmerking komt voor een niertransplantatie.
Engelse vertaling
interstitial nephritis