Bijgewerkt op 3 april 2023
Wat is een nierabces?
Een nierabces is zeldzame aandoening waarbij een ophoping van pus in de nier ontstaat. De ophoping van pus wordt veroorzaakt door een infectie met bacteriën. De medische term voor nierabces is renaal abces.
Wat is de oorzaak?
De meeste nierabcessen worden veroorzaakt doordat bacteriën die elders in het lichaam een infectie veroorzaken. Dat kan bijvoorbeeld een keelontsteking of neusbijholteontsteking zijn. De bacteriën komen terecht in het bloed. Via het bloed worden de bacteriën naar de nier versleept. Daar ontstaat dan opnieuw een infectie. De pus die daarbij ontstaat kan moeilijk worden afgevoerd. Zo ontstaat een abces.
Een andere oorzaak is een infectie door bacteriën in de nier zelf, bijvoorbeeld een ontsteking van de nier (nefritis) of een nierbekkenontsteking (pyelonefritis).
Bacteriën die nierabcessen veroorzaken zijn meestal van het type Escherichia coli, Stafylococcus aureus en Salmonella-bacteriën.
Mensen met een verminderde weerstand, bijvoorbeeld door suikerziekte of een afweerstoornis, hebben een verhoogd risico op het krijgen van een nierabces.
Welke symptomen geeft het?
Nierabcessen kunnen tot de volgende klachten leiden (in afnemende frequentie):
- koorts
- zich niet lekker voelen
- koude rillingen
- aanhoudende koorts
- misselijk
- braken
- pijn in de zij
- afvallen
- buikpijn
- pijn bij plassen
- troebele urine
- klamme huid
- sterk ruikende of stinkende urine
- bloed in de urine
- pijn in de rug
- moeheid
- donkere urine
- niet kunnen plassen
- rode huid
- ’s nachts plassen
- vaak plassen
- verward
- warme huid
Als zeldzame complicatie kan een nierabces openbarsten en zo een buikvliesontsteking veroorzaken.
Hoe vaak komt ’t voor?
Nierabcessen komen niet vaak voor. Jaarlijks wordt deze diagnose in Nederland bij naar schatting 200-300 mensen gesteld. De aandoening kan zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De arts kan op het spoor komen van een nierabces door de klachten van de patiënt, in combinatie met afwijkingen die worden gevonden bij lichamelijk onderzoek, laboratoriumonderzoek en beeldvormend onderzoek.
Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek kunnen afwijkingen gevonden worden die worden veroorzaakt door de onderliggende oorzaak van het abces. Zo kan bijvoorbeeld een infectie van de bovenste luchtwegen worden gezien (bijvoorbeeld keelontsteking, ontstoken amandelen). Ook kunnen afwijkingen worden gevonden die passen bij een nierbekkenontsteking, zoals bijvoorbeeld slagpijn in de nierloge.
Laboratoriumonderzoek
Bij bloedonderzoek worden vaak afwijkingen gevonden, zoals:
- verhoogde bloedbezinkingssnelheid (BSE)
- verhoogd CRP-gehalte van het bloed
- verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed (leukocytose)
In de urine worden ook vaak afwijkingen gevonden, zoals de aanwezigheid van bacteriën in de urine (bacteriurie) en witte bloedcellen in de urine (leukocyturie).
Beeldvormend onderzoek
De diagnose wordt meestal gesteld met behulp van beeldvormend onderzoek. Op een echo van de nieren is meestal een met vocht gevulde holte zichtbaar.
Op een CT-scan of een MRI-scan is een abces in de nier meestal duidelijker zichtbaar dan bij echografie. Op de CT-scan hieronder is het abces duidelijk zichtbaar in de nier.
Wat is de behandeling?
De behandeling is afhankelijk van de grootte van het abces. Bij kleine abcessen in de nier wordt meestal behandeld met antibiotica. Bij grotere abcessen wordt vaak ook pus afgezogen. Dit wordt drainage genoemd. Als antibiotica en drainage niet of onvoldoende werken kan het abces met een operatie worden verwijderd.
Antibiotica
Een middel dat vaak wordt gebruikt is gentamicine. Het heeft als voordeel dat het goed doordringt in het weefsel van de nieren.
Als – bijvoorbeeld uit urinekweken of bloedkweken – bekend is welke bacterie de aandoening veroorzaakt kan dat helpen om het juiste antibioticum te kiezen. In het bacteriologisch laboratorium kan worden onderzocht op welke antibiotica de bacteriën het beste reageren.
Drainage
Bij grotere abcessen wordt vaak ook pus afgezogen. Dit wordt drainage genoemd. Een dergelijke drainage gebeurt door met een lange naald op geleide van een echo of CT-scan in het abces te prikken.
Operatie
Als antibiotica en drainage niet of onvoldoende werken kan het abces met een operatie worden verwijderd. Meestal is een operatie niet nodig.
Beloop en prognose
Een nierabces is een ernstige aandoening. In zeldzame gevallen kan het leiden tot buikvliesontsteking. Ook kunnen bacteriën doordringen in het bloed. Dan kan urosepsis ontstaan.
Als de aandoening bijtijds ontdekt wordt is deze over het algemeen goed te behandelen. Als de behandeling goed aanslaat zullen de klachten afnemen. Ook zullen de afwijkingen op CT-scan of MRI-scan verdwijnen.
Synoniemen
Andere woorden voor nierabces zijn ‘abces in de nier’, ‘abces van de nier’ en ‘renaal abces’.
Engelse vertaling
abscess of the kidney, renal abscess
ICD10-code
N15.1
Verder lezen / Referenties
- BC Bast & ME Brand, ‘Pyelonefritis met nierabces bij een kind‘ in de serie ‘Casuïstiek’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2011;155: pagina’s 1-4.