Myocarditis

Bijgewerkt op 2 november 2022 door Simpto.nl

Wat is myocarditis?

Myocarditis is een aandoening waarbij de hartspier ontstoken is. Dat kan verschillende oorzaken hebben. Dit artikel gaat over oorzaken, symptomen, diagnose en behandeling van myocarditis.

Bij myocarditis is het myocard ontstoken. Het myocard is het spierweefsel van het hart. Als de binnenbekleding van het hart (endocard) ontstoken is wordt gesproken van endocarditis. Ontsteking van het hartzakje (pericard) wordt pericarditis genoemd. Een ontsteking van zowel binnenbekleding van het hart, hartspier zelf en hartzakje wordt pancarditis genoemd.

Welke oorzaken zijn er?

Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van myocarditis, waaronder infecties, auto-immuunziekten, geneesmiddelen, drugs, en bestraling (radiotherapie). Bij een klein deel van de mensen met deze aandoening speelt erfelijke aanleg waarschijnlijk een rol.

Infecties

In de eerste plaats kan myocarditis worden veroorzaakt door een infectie. In dat geval wordt gesproken van een infectieuze myocarditis. Meestal gaat het om een infectie door een virus. In dat geval wordt gesproken van een virale myocarditis. Maar soms kunnen ook bacteriën of schimmels een ontsteking van de hartspier veroorzaken. Ook het coronavirus dat verantwoordelijk is voor COVID-19 kan myocarditis veroorzaken.

Een beruchte vorm is virale myocarditis door het Coxsackie-B virus. Deze vorm van myocarditis komt vooral voor bij pasgeboren baby’s. In de meeste gevallen heeft de moeder tijdens de zwangerschap een Coxsackie-B virusinfectie opgelopen. Het virus wordt met de ontlasting uitgescheiden. Tijdens de bevalling wordt de baby besmet door de moeder.

Auto-immuunziekten

Verder kan een ontstoken hartspier worden veroorzaakt door auto-immuunziekten. Zo kan myocarditis voorkomen als complicatie bij reuma, sarcoïdose, SLE, de ziekte van Kawasaki, de ziekte van Crohn en het syndroom van Churg-Strauss. Ook reuscelmyocarditis is een auto-immuunziekte.

Geneesmiddelen en drugs

Ook kan myocarditis voorkomen als zeldzame bijwerking van geneesmiddelen en gebruik van drugs. Zo kan het antipsychoticum clozapine een ontsteking van de hartspier veroorzaken. Hetzelfde geldt voor tricyclische antidepressiva. Van de harddrug cocaïne is ook bekend dat het myocarditis kan veroorzaken. Inenting met het vaccin tegen COVID-19 veroorzaakt bij ongeveer 1 op de 100.000 mensen myocarditis.

Bestraling

Verder is het mogelijk dat myocarditis ontstaat ten gevolge van beschadiging aan de hartspier door bestraling (radiotherapie).

Genetische aanleg

Bij een klein deel van de mensen met myocarditis komt de aandoening in de familie voor. Inmiddels zijn een aantal genen bekend die een rol spelen bij de opbouw van hartspiercellen (cardiomyocyten). Een afwijking (mutatie) in een dergelijk gen zou kunnen bijdragen aan het ontstaan van myocarditis.

Welke symptomen geeft het?

De klachten die myocarditis kan veroorzaken verschillen van persoon tot persoon. Sommige mensen hebben zelfs helemaal geen klachten. Bij anderen kan de aandoening ernstig verlopen en zelfs leiden tot hartfalen.

De volgende klachten en afwijkingen kunnen voorkomen:

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Het is vaak lastig om de diagnose te stellen. Dat komt doordat de klachten niet kenmerkend zijn. En soms zijn er helemaal geen klachten. Toch is het van belang om tijdig een diagnose te stellen. Dan kan namelijk ook tijdig worden behandeld. Daarmee wordt het risico op complicaties, zoals hartfalen, verlaagd.

De diagnose kan meestal worden gesteld op grond van klachten, bevindingen bij lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek, elektrocardiografie (ECG) en beeldvormend onderzoek. Beeldvormende onderzoeken die geschikt zijn zijn echocardiografie en MRI-scan van het hart. Eventueel kan de diagnose worden bevestigd door een stukje weefsel uit het hart weg te nemen. Het stukje weefsel – ‘biopt’ genaamd – kan dan onder de microscoop worden onderzocht. Dit onderzoek wordt endomyocardiale biopsie genoemd.

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek kan de lichaamstemperatuur verhoogd zijn. De bloeddruk kan verlaagd zijn. Dit wordt hypotensie genoemd.

Als de ontsteking van de hartspier leidt tot hartfalen kan de lever vergroot zijn. De arts kan dit rechts in de buik onder de ribbenboog voelen.

Bloedonderzoek

Bij bloedonderzoek worden niet altijd afwijkingen gevonden. Vaak zijn echter de ontstekingswaarden verhoogd. Het gaat dan om de bloedbezinking, CRP-gehalte en aantal leukocyten in het bloed. Ook kan het troponine T gehalte in het bloed verhoogd zijn. Hetzelfde geldt voor het creatine kinase (CK) gehalte. Als de ontsteking van het hart leidt tot hartfalen kunnen ook de leverenzymen verhoogd zijn.

Elektrocardiografie (ECG)

Bij ruim 20% van de mensen met myocarditis zijn afwijkingen op het ECG aanwezig. Dit kunnen verschillende afwijkingen zijn, waaronder een verbreding van het QRS-complex, een AV-blok en afwijkingen van het ST-segment.

Echocardiografie van het hart

Op een echo van het hart zijn vaak afwijkingen zichtbaar. Zo kan de beweging van de wand van het hart verstoord zijn. Ook kan de zogenaamde ejectiefractie verminderd zijn. In het hartzakje kan sprake zijn van vochtophoping. Dit wordt pericardeffusie genoemd. Ten slotte kan sprake zijn van verwijding van de linker hartkamer (linkerventrikeldilatatie).

MRI-scan van het hart

Op een MRI-scan van het hart (cardiale MRI) zijn meestal afwijkingen zichtbaar, zoals bijvoorbeeld zwelling van de hartwand.

MRI-scan van het hart: myocarditis (bron: Dr Tim Luijkx, Radiopaedia.org)

Op de MRI-scan hierboven is de wand van de linker hartkamer dikker dan normaal. Dit wordt veroorzaakt door oedeem ten gevolge van ontsteking van de hartspier. Als gevolg van de verdikking van de linker hartkamer kan deze zich niet goed vullen. Daardoor kan het hart ook minder bloed uitpompen. Het gevolg is dat de zogenaamde ejectiefractie verminderd is.

Endomyocardiale biopsie

Als er onduidelijkheid bestaat over de diagnose kan weefselonderzoek uitkomst bieden. Hiervoor wordt een stukje weefsel uit het hart geprikt. Dit wordt endomyocardiale biopsie genoemd. Het stukje weefsel dat hiermee wordt verkregen heet het biopt. Dit biopt wordt door een patholoog onder de microscoop bekeken. Daarbij worden kenmerkende afwijkingen gezien.

Op de afbeelding hieronder zijn hartspiervezels (roze) zichtbaar. Tussen de hartspiervezels zijn ontstekingscellen zichtbaar. De paarse bolletjes zijn de celkernen van de ontstekingscellen. In dit geval zijn dat voornamelijk lymfocyten. Dit type ontstekingscellen komt vooral voor bij myocarditis door infectie met een virus (virale myocarditis). Vanwege de overmaat aan lymfocyten in het biopt wordt ook wel gesproken van lymfocytaire myocarditis.

endomyocardiale biopsie - virale myocarditis
endomyocardiale biopsie – virale myocarditis

Naast lymfocytaire myocarditis kunnen op grond van het beeld onder de microscoop ook andere vormen van myocarditis worden onderscheiden, waaronder eosinofiele myocarditis, reuscelmyocarditis en cardiale sarcoïdose.

Wat is de behandeling?

Mensen met duidelijke klachten van een ontstoken hartspier worden behandeld door een cardioloog.

De behandeling van myocarditis is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Als de aandoening door een virusinfectie wordt veroorzaakt kan het beloop heel wisselend zijn. Sommige mensen herstellen spontaan. Anderen kunnen in korte tijd hartfalen krijgen. Daarom zal de arts bij deze vorm bedacht moeten zijn op het ontstaan van complicaties. Dat betekent dat in de gaten gehouden moet worden of tekenen van hartfalen of een hartritmestoornis optreden.

Als virale myocarditis tot een cardiomyopathie leidt kan worden overwogen om interferon voor te schrijven. Als een hartritmestoornis optreedt zal de arts beoordelen of deze behandeld moet worden met anti-aritmica.

Als er aanwijzingen zijn dat de ontsteking van de hartspier wordt veroorzaakt door een bacterie zullen antibiotica worden voorgeschreven. Voorbeelden van antibiotica die worden voorgeschreven zijn ceftriaxon en doxycycline.

Als de myocarditis voorkomt als complicatie bij een auto-immuunziekte kan de arts overwegen om immuunsuppressiva voor te schrijven. Voorbeelden zijn azathioprine (Imuran) en corticosteroïden.

Behandeling hartfalen

Als er sprake is van een achteruitgang van de functie van het hart zal de arts overwegen medicijnen te voor te schrijven die de functie van het hart versterken. Ook worden in dat geval vaak plasmiddelen en middelen tegen hoge bloeddruk voorgeschreven.

Behandeling hartritmestoornis

Als een hartritmestoornis optreedt als complicatie van een myocarditis kan deze worden behandeld met geneesmiddelen tegen hartritmestoornissen (anti-aritmica) en/of met een ICD.

Hoe vaak komt het voor? Bij wie?

Een ontsteking van de hartspier komt regelmatig voor. Wij schatten dat de aandoening jaarlijks in Nederland bij zo’n tweeduizend mensen voorkomt. Bij sommige mensen zal de aandoening ongemerkt voorbijgaan.

De aandoening kan in principe op elke leeftijd voorkomen. Het komt echter vooral voor bij mensen in de leeftijdsgroep van 20-50 jaar.

Wat is het beloop?

Het beloop kan zeer wisselend zijn. Sommige mensen hebben niet of nauwelijks last van een ontstoken hartspier. Bij hen gaat de aandoening ook vanzelf weer over. Bij anderen kan de aandoening zeer ernstig verlopen. Vaak hangt dat af van of er complicaties ontstaan. Complicaties die kunnen optreden zijn hartritmestoornissen, hartblok en hartfalen. Bij ernstig hartfalen kan een zogenaamde cardiogene shock optreden. Verder kan de ontstoking van de hartspier leiden tot bindweefselvorming. Hierdoor kan de aandoening overgaan in een cardiomyopathie.

Speciale vormen van myocarditis, namelijk reuscelmyocarditis en eosinofiele myocarditis, hebben een relatief slechte prognose. Bij deze vormen treden eerder complicaties op.

Synoniemen

Andere namen voor myocarditis zijn ontsteking van het hart, ontsteking van de hartspier en ontstoken hartspier.

Engelse vertaling

myocarditis, inflammatory cardiomyopathy

Duitse vertaling

Myokarditis

Verder lezen / Referenties

  • C Basso, ‘Myocarditis‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Review article’ van The New England Journal of Medicine van 20 oktober 2022; pagina’s 1488-1500.
  • HW Versteeg, JCW van Zwienen, TGM van Delft en PJ Wismans, ‘Myocarditis, een verraderlijk ziektebeeld‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische les’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 24 mei 2019; 163(21): pagina’s 28-35.
  • M van der Meulen, GJJ van Doornum, LJA Corel, M Dalinghaus, PLA Fraaij en M de Hoog, ‘Acute myocarditis door coxsackie B3-virus bij twee zuigelingen‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Casuïstiek’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2009; 153: A152.

Reacties van lotgenoten

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere (verzorgers van) personen met myocarditis. Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven