Metabool syndroom

Bijgewerkt op 28 maart 2024 door Simpto.nl

Wat is het metabool syndroom?

Het metabool syndroom is het tegelijkertijd voorkomen van verschillende aandoeningen die leiden tot een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, beroerte en diabetes type 2. De aandoeningen die tesamen het metabool syndroom uitmaken zijn een (1) verhoogde bloeddruk (hypertensie), (2) een verhoogd glucose gehalte in het bloed (hyperglycemie), (3) toename van de hoeveelheid lichaamsvet rond het middel (abdominale vetzucht), en (4) een verhoogd cholesterol en/of een verhoogd triglyceride gehalte in het bloed. De behandeling kan bestaan uit aanpassen van de leefstijl (leefstijlinterventie) en/of medicijnen.

overgewicht rond het middel – abdominale vetzucht

Hoe vaak komt het voor?

Het metabool syndroom komt vaak voor. Waarschijnlijk heeft ongeveer een kwart van de volwassenen er mee te maken.

Wat is de oorzaak?

Het is niet precies bekend wat de oorzaak is van het metabool syndroom. Waarschijnlijk is sprake van een verstoord verbruik van energie in de cellen van het lichaam. Hiernaar wordt nog verder onderzoek verricht. In ieder geval is duidelijk dat zogenaamde insulineresistentie een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van het metabool syndroom.

Insulineresistentie

Bij insulineresistentie reageren de cellen in het lichaam niet goed op het hormoon insuline. Insuline wordt aangemaakt en uitgescheiden door de alvleesklier (pancreas). Het zorgt ervoor dat glucose wordt opgenomen in de cellen van het lichaam, met name de spiercellen maar ook vetcellen en levercellen. Glucose is voor deze cellen van belang als bron van energie. Opname van glucose in deze cellen zorgt er ook voor dat het glucose gehalte in het bloed niet te hoog wordt. Omdat bij mensen met insulineresistentie de cellen onvoldoende glucose opnemen zal de alvleesklier nog meer insuline gaan uitscheiden. Het insuline gehalte in het bloed gaat hierdoor omhoog. Dit wordt hyperinsulinemie genoemd.

Andere factoren

Andere omstandigheden die kunnen bijdragen aan het ontstaan van metabool syndroom zijn:

  • overgewicht – in lichaamsvet worden bepaalde stofjes aangemaakt die de werking van insuline tegengaan; hoe meer lichaamsvet hoe slechter insuline z’n werk kan doen, met als gevolg toename van de insulineresistentie; dit geldt met name voor ophoping van vet rond de buik;
  • gebrek aan lichaamsbeweging – spieren verbruiken glucose; lichaamsbeweging maakt het lichaam gevoeliger voor insuline; gebruik aan lichaamsbeweging geeft juist een verminderde gevoeligheid voor insuline en draagt zo bij aan insulineresistentie;
  • gebruik van bepaalde geneesmiddelen – een aantal geneesmiddelen, waaronder corticosteroïden, bepaalde medicijnen tegen hoge bloeddruk (antihypertensiva), bepaalde HIV-remmers, en bepaalde geneesmiddelen tegen psychoses (antipsychotica), kunnen ook insulineresistentie geven;
  • erfelijke aanleg – er zijn bepaalde genen die aanleg geven voor insulineresistentie; in dat geval komt metabool syndroom vaak in de familie voor.

Welke symptomen geeft het?

Mensen met metabool syndroom hebben vaak overgewicht. Vaak is sprake van vetophoping rond de buik. Niet alle aandoeningen die onderdeel zijn van het metabool syndroom zullen symptomen veroorzaken. Zo hebben mensen met een hoge bloeddruk, of met een verhoogd triglyceride gehalte vaak geen klachten. Mensen met een verhoogd glucose gehalte in het bloed kunnen last hebben van moeheid, onscherp zien, vaak dorst hebben en veel plassen. In de oksels kan de huid donker verkleurd zijn. Dit wordt acanthosis nigricans genoemd.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Een arts kan vaststellen of er sprake is van metabool syndroom. Hiervoor zal lichamelijk onderzoek worden verricht en tevens bloedonderzoek. Bij het lichamelijk onderzoek zullen gewicht, bloeddruk en buikomvang worden gemeten. Bij bloedonderzoek zal het vetgehalte (cholesterol, triglyceriden) en het glucose gehalte worden bepaald.

Om de diagnose metabool syndroom te kunnen stellen moet aan bepaalde voorwaarden voldaan zijn. Er moet sprake zijn van ten minste drie van de volgende bevindingen:

  • abdominale vetzucht – een buikomvang van meer dan 100 cm voor mannen en 88 cm voor vrouwen wordt beschouwd als verhoogd
  • te hoge bloeddruk (hypertensie
  • triglyceride gehalte in het bloed is verhoogd (hypertriglyceridemie)
  • HDL-cholesterol gehalte is verlaagd
  • glucose gehalte in het bloed is verhoogd (hyperglycemie)

Wat is de behandeling?

Metabool syndroom kan worden tegengegaan met leefstijlmaatregelen, medicijnen en overige behandelingen. Doel van de behandeling is het risico op hart- en vaatziekten en diabetes type 2 te verlagen.

Leefstijlmaatregelen

De volgende aanpassingen in levensstijl kunnen helpen het metabool syndroom terug te dringen:

  • afvallen
  • voldoende lichaamsbeweging
  • gezond eten
  • voldoende slapen
  • niet roken
  • vermijden van stress

Medicijnen

Geneesmiddelen die kunnen worden voorgeschreven bij aandoeningen die deel uitmaken van het metabool syndroom zijn onder andere:

Overige behandelingen

Naast leefstijlmaatregelen en medicijnen zijn er nog een aantal andere behandelingen die kunnen bijdragen aan het verminderen van de gevolgen van metabool syndroom. Voorbeelden zijn bariatrische chirurgie, behandelingen bij slaapstoornissen, en psychotherapie.

Preventie

Metabool syndroom kan bij de meeste mensen worden voorkomen met een gezonde leefstijl.

Welke complicaties kan het geven?

Metabool syndroom kan bijdragen aan het ontstaan van veel verschillende ziektebeelden, waaronder:

Synoniemen

syndroom X, insulineresistentiesyndroom

Engelse vertaling

metabolic syndrome, syndrome X, insulin resistance syndrome, dysmetabolic syndrome, deadly quartet


Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven