Auto-immuun gastritis

Bijgewerkt op 7 december 2022

Wat is auto-immuun gastritis?

Auto-immuun gastritis is een vorm van maagontsteking die ontstaat door een foutje in het afweersysteem. Het afweersysteem gaat namelijk afweerstoffen aanmaken die gericht zijn tegen onderdelen van het eigen lichaam. In dit geval gaat het om cellen in het maagslijmvlies die maagzuur produceren.

Auto-immuun gastritis is een auto-immuunziekte. Bij auto-immuunziekten worden afweerstoffen tegen onderdelen van het eigen lichaam aangemaakt. Kijk voor meer informatie hierover op de webpagina over auto-immuunziekten.

auto-immuun gastritis - samenvatting
auto-immuun gastritis – samenvatting

Oorzaak auto-immuun gastritis

Auto-immuun gastritis wordt veroorzaakt doordat het afweersysteem antistoffen aanmaakt tegen de zogenaamde pariëtaalcellen in het maagslijmvlies. De pariëtaalcellen maken maagzuur aan. Daarnaast maken ze het stofje ‘intrinsic factor’ aan, dat een rol speelt bij de opname van vitamine B12 vanuit het voedsel in het bloed.

Welke symptomen geeft het?

Doordat de pariëtaalcellen kapot gaan bij deze ziekte zal het maagsap minder zuur worden (de pH van het maagsap stijgt). Een gevolg daarvan is dat minder ijzer uit het voedsel wordt omgezet in de vorm (Fe2+) die goed kan worden opgenomen in het bloed. Dat kan leiden tot ijzertekort in het lichaam.

Mensen met auto-immuun gastritis hebben aanvankelijk meestal geen last van de ontsteking van het maagslijmvlies zelf. Op den duur ontstaan vaak klachten  door de complicaties die optreden, met name door ijzergebreksanemie, vitamine B12-tekort en pernicieuze anemie.

IJzergebreksanemie geeft klachten als moeheid, duizeligheid, kortademigheid bij inspanning en een snelle hartslagPernicieuze anemie geeft soortgelijke klachten. Kijk voor meer informatie hierover op de webpagina over pernicieuze anemie.

Vitamine B12-tekort kan leiden tot gewichtsverlies, ontsteking van de tong (glossitis) en tintelende of prikkelende vingers. Kijk voor meer informatie hierover op de webpagina over vitamine B12-tekort.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De huisarts kan op grond van de klachten vermoeden dat er sprake is van maagslijmvliesontsteking. Voor het stellen van de diagnose is echter aanvullende onderzoek nodig. In het bloed kunnen aanwijzingen worden gevonden voor het bestaan van auto-immuun gastritis. Maar om de diagnose te bevestigen wordt de patiënt meestal doorverwezen naar de afdeling gastro-enterologie van het ziekenhuis. Daar wordt vervolgens een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie) verricht. Ook kan het zuurgehalte in de maag worden gemeten.

Bloedonderzoek

In het bloed kunnen vaak antistoffen tegen pariëtaalcellen worden aangetoond. Ook kunnen het ijzer gehalte en het vitamine B12 gehalte in het bloed verlaagd zijn. In een verder gevorderd stadium kan dit leiden tot bloedarmoede (anemie). Dan is ook het hemoglobine (Hb) gehalte van het bloed verlaagd.

Gastroscopie

De diagnose wordt meestal gesteld door een maag-darm-leverarts (gastro-enteroloog). Deze zal het kijkonderzoek van de maag (gastroscopie) uitvoeren. Daarbij kunnen afwijkingen worden gezien die passen bij auto-immuun gastritis. Vaak zal op den duur atrofie (verdunning) van het maagslijmvlies optreden. Dat is zichtbaar doordat de normaal aanwezige plooien vervlakken. Er ontstaat dan een glad oppervlak van het maagslijmvlies. Ook zijn soms bloedvaten zichtbaar in het dunne slijmvlies.

gastroscopie
gastroscopie

De arts die de gastroscopie uitvoert kan tijdens het onderzoek een stukje weefsel afnemen. Dit wordt een ‘biopsie’ genoemd. Dit stukje weefsel – het ‘biopt’ – wordt vervolgens door een patholoog-anatoom onder de microscoop bekeken. Daarbij zijn kenmerkende afwijkingen zichtbaar.

auto-immuun gastritis - biopt onder de microscoop
auto-immuun gastritis – biopt onder de microscoop (bron: CoRus13)

Zuurgraad in de maag

In het begin van de ziekte zijn vaak nauwelijks afwijkingen bij gastroscopie zichtbaar. Dan kan het nut hebben om de zuurgraad in de maag te meten. De zuurgraad in de maag is namelijk al in een vroeg stadium van de ziekte afwijkend.

Beloop en Prognose

Beloop van de ziekte

In deze paragraaf wordt besproken tot welke complicaties de aandoening kan leiden.

Bij mensen met auto-immuun gastritis worden cellen in het maagslijmvlies afgebroken. Dit leidt tot een ontstekingsreactie. Op den duur zal het maagslijmvlies hierdoor dunner worden. Dan wordt gesproken van ‘atrofische gastritis‘. De atrofie (verdunning) van het maagslijmvlies treedt op aan de bovenkant (‘fundus’) en het in het middendeel (‘corpus’) van de maag. Daar zitten namelijk de pariëtale cellen die worden aangetast door de ziekte.

De cellen die bij auto-immuun gastritis worden aangevallen zijn de zogenaamde ‘pariëtale cellen’. Deze cellen maken maagzuur aan. Daarnaast wordt ook het stofje ‘intrinsic factor’ door de pariëtale cellen geproduceerd. Doordat de pariëtale cellen kapot gaan zal minder maagzuur en minder intrinsic factor worden geproduceerd.

Intrinsic factor zorgt ervoor dat verderop in de dunne darm vitamine B12 vanuit de voedselbrij in het bloed kan worden opgenomen. Een tekort aan intrinsic factor zal op den duur leiden tot een tekort aan vitamine B12 (vitamine B12-deficiëntie). Dat kan weer leiden tot een vorm van bloedarmoede die ‘pernicieuze anemie’ wordt genoemd.

Mensen met auto-immuun gastritis hebben ook een verhoogde kans op het krijgen van maagkanker. Dat komt doordat door de chronische ontsteking van het maagslijmvlies veranderingen ontstaan in het DNA van de cellen.

Omdat er minder maagzuur wordt geproduceerd krijgen bacteriën meer kans om infecties te veroorzaken. Zo krijgen mensen met auto-immuun gastritis eerder  bacteriële overgroei in de dunne darm. Ook de kans op infectie van de dikke darm met de Clostridium-bacterie is verhoogd. Ook kan afname van de productie van maagzuur leiden tot vertraagde maaglediging.

Ten slotte hebben mensen met auto-immuun gastritis een verhoogde kans op andere auto-immuunziekten, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Hashimoto en type 1-diabetes.

In tegenstelling tot bij maagontsteking door de Helicobacteri-bacterie hebben mensen met auto-immuun gastritis geen verhoogd risico op het krijgen van een maagzweer.

Prognose

Vooral vanwege het risico op maagkanker kan de levensverwachting van mensen met auto-immuun gastritis lager zijn dan normaal. Daarom zijn tijdige herkenning en goede behandeling van de ziekte van groot belang.

Wat is de behandeling?

De behandeling van auto-immuun gastritis is gericht op het voorkomen of behandelen van vitamine B12-tekort en/of ijzergebreksanemie. Als het vitamine B12-tekort leidt tot pernicieuze anemie worden meestal vitamine B12-injecties toegediend. IJzergebreksanemie wordt behandeld door toediening van extra ijzer. Dat kan in de vorm van ijzertabletten of door middel van een infuus met ijzer.

Mensen met auto-immuun gastritis blijven onder controle bij een maag-darm-leverarts. Deze zal regelmatig het ijzergehalte van het bloed en het vitamine B12-gehalte in het bloed controleren. Ook zal af en toe een maagonderzoek (gastroscopie) worden verricht om te controleren of veranderingen in het slijmvlies zichtbaar zijn die kunnen wijzen op (beginstadium van) maagkanker.

Hoe vaak komt het voor?

Ongeveer 5% van alle gevallen van gastritis (maagslijmvliesontsteking) betreft auto-immuun gastritis.

Verder lezen / Referenties

  • S Kulnigg-Dabsch, ‘Autoimmune gastritis’, gepubliceerd in de Wiener Medizinische Wochenschrift van 2016; 166: pagina’s 424-430.

Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 19 juli 2018
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 20 juli 2018

2 gedachten over “Auto-immuun gastritis”

  1. Masja van Wely

    Ik weet sinds een jaar dat dat ik Atrofische gastritus heb. Ik heb inmiddels wel begrepen dat dat niet meer zal genezen, maar dat het door afgestemde voeding wellicht in de hand kan houden / kan zorgen dat het niet al te snel verergert.
    Wie oh wie kan mij voedingsadvies geven?

  2. annie muishout

    er is bij mij na 3 jaar eindeliijk wat gevonden . ik was niet blij, maar om steeds te horen .we weten het niet
    vorige week !!!!!!risico maag, auto imune en te horen ,op je eten passen

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven