Maagontsteking

Bijgewerkt op 17 januari 2022

Wat is een maagontsteking?

Een maagontsteking is een zeer vaak voorkomende aandoening waarbij het slijmvlies aan de binnenkant van de maag ontstoken is. Het wordt daarom ook vaak ‘maagslijmvliesontsteking’ genoemd.

De medische naam voor maagontsteking is ‘gastritis’. Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘acute gastritis’ en ‘chronische gastritis‘. Bij acute gastritis is sprake van een nieuwe maagontsteking. Bij chronische gastritis bestaat de ontsteking van het maagslijmvlies langere tijd.

Welke symptomen geeft het?

Een ontsteking van de maag kan de volgende klachten geven:

• Buikpijn
  • meestal in de maagstreek, dat wil zeggen pijn midden in de bovenbuik
  • eventueel ook vervelend gevoel of branderig gevoel in de maagstreek (zuurbranden)
• Verminderde eetlust
• Misselijkheid
• Braken
• Opgeblazen gevoel
• Veel boeren laten

Een lichte maagslijmvliesontsteking hoeft niet altijd klachten te geven.

Hoe lang duurt een maagontsteking?

Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute maagontsteking en chronische maagontsteking. Acute ontsteking van de maag duurt meestal kort. Een chronische ontsteking van de maag kan maanden tot jaren duren.

De duur van de aandoening is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de behandeling. Als de onderliggende oorzaak niet wordt weggenomen ontstaat vaak een chronische maagontsteking.

Wat is de oorzaak?

Een ontsteking van het maagslijmvlies kan verschillende oorzaken hebben, zoals infecties, overmatig alcoholgebruik, gebruik van medicijnen, terugvloeien van gal vanuit de dunne darm naar de maag. Verder is stress een risicofactor voor het ontstaan van ontsteking van het maagslijmvlies.

Maagslijmvliesontsteking kan ook worden veroorzaakt door een foutje in het afweersysteem. Het lichaam maakt dan antistoffen (afweerstoffen) aan tegen onderdelen van het eigen lichaam, in dit geval het maagslijmvlies. Zo ontstaat een zogenaamde ‘auto-immuun gastritis‘.

Ook bij mensen met de ziekte van Crohn kan een maagontsteking voorkomen. Meestal beperkt deze aandoening zich tot de dunne darm en de dikke darm, maar soms is dus ook de maag aangetast.

Infecties

Ontsteking van het maagslijmvlies het worden veroorzaakt door een infectie. Dat kan zowel een virusinfectie als een infectie met een bacterie zijn. Een bacterie die veelvuldig ontsteking van het maagslijmvlies veroorzaakt is de Helicobacter pylori-bacterie. Omdat deze bacterie zo vaak een maagontsteking veroorzaakt wordt het ook wel de ‘maagbacterie’ genoemd. Een andere bacteriële infectie die kan leiden tot maagontsteking is tuberculose. Ook schimmelinfecties, worminfecties en parasitaire infecties kunnen een ontsteking van de maag veroorzaken.

Alcohol

Naast een infectie door virussen of bacteriën kan de maag ook ontstoken raken door overmatig alcoholgebruik. In dat geval spreken artsen van een ‘alcoholische gastritis‘.

Medicijnen

Een andere veel voorkomende oorzaak van ontsteking van het maagslijmvlies is gebruik van medicijnen. Meestal gaat het om langdurig gebruik van ontstekingsremmende pijnstillers, oftewel ‘NSAIDs‘. Dat zijn middelen zoals ibuprofen (Brufen), naproxen (Naprosyne) en diclofenac (Voltaren). De afkorting ‘NSAIDs’ staat voor de engelse term ‘Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs‘.

Andere geneesmiddelen die ontsteking van het maagslijmvlies kunnen veroorzaken zijn corticosteroïden, ijzertabletten en chemotherapie (antikanker-geneesmiddelen).

Reflux van gal

Ook kan maagslijmvliesontsteking ontstaan door het terugstromen van gal vanuit de dunne darm. Dit wordt ‘gallige reflux’ genoemd. Als gal terugstroomt vanuit de dunne darm naar de maag kan het daar irritatie en ontsteking van het maagslijmvlies geven.

Doorslikken van bijtende vloeistoffen

Wanneer bijtende vloeistoffen worden doorgeslikt leidt dat tot schade aan het maagslijmvlies. Hierdoor ontstaat een ontstekingsreactie van het maagslijmvlies.

Doorslikken van bijtende vloeistoffen komt vooral voor bij kleine kinderen (per ongeluk) en mensen die een zelfmoordpoging doen (bewust).

Vreemde voorwerpen

Doorslikken van voorwerpen kan leiden tot schade aan het maagslijmvlies. Dat kan weer aanleiding geven tot het ontstaan van een lokale ontsteking in de maag.

Maagontsteking en stress

Ernstige stress is een risicofactor voor het ontstaan van maagslijmvliesontsteking. Ernstige stress kan voorkomen bij mensen die ernstige verwondingen hebben opgelopen of bijvoorbeeld een grote operatie hebben ondergaan. Langer bestaande stress kan zelfs leiden tot een maagzweer. De Engelsen spreken dan van een ‘stress ulcer’.

Wat is de behandeling?

De behandeling van een ontsteking van de maag is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. In principe zal worden geprobeerd de oorzaak van de ontsteking weg te nemen. Daarnaast worden – meestal met medicijnen – de symptomen aangepakt. Verder kun je zelf op je voeding letten. Een zogenaamd ‘maagsparend’ dieet helpt de maag te ontlasten. Zo krijgt het maagslijmvlies beter de gelegenheid te herstellen.

Wegnemen oorzaak

Iemand die ontsteking van het maagslijmvlies heeft ten gevolge van overmatig alcoholgebruik zal moeten stoppen met het overmatige alcoholgebruik.

Als NSAID’s de maagontsteking veroorzaken zal de patiënt – in overleg met de behandelend arts – moeten kijken of het gebruik gestopt kan worden. Eventueel kan worden overgestapt naar een ander middel.

Als de maagontsteking wordt veroorzaakt door de Helicobacter-bacterie zal de arts antibiotica voorschrijven.

Medicijnen

Als maagzuur een rol speelt bij de maagontsteking zullen vaak maagzuurremmers worden voorgeschreven. Als de maagontsteking wordt veroorzaakt door een Helicobacter-infectie worden antibiotica voorgeschreven.

Maagontsteking dieet – Wat eten bij maagontsteking?

In geval van irritatie of ontsteking van het maagslijmvlies is het aan te raden om de maag zoveel mogelijk te ontlasten. Dat kan door een zogenaamd ‘maagsparend dieet’ te volgen.

Een maagsparend dieet bestaat uit voedingsmiddelen die voor de maag licht verteerbaar en niet prikkelend zijn. Dat betekent dat sommige producten wel en andere juist niet mogen worden gegeten.

WEL

• soep
• gekookte groente (spinazie, bloemkool, wortelen, broccoli etc.)
• gerijpt fruit

NIET

• volkoren brood
• rauwe groente
• gebakken eieren
• sterk gekruide gerechten
• koolzuurhoudende drank
• alcoholische drank

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt meestal gesteld met behulp van gastroscopie. Dat is een kijkonderzoek van de maag. Dit onderzoek wordt gedaan door een gastro-enteroloog. Dat is een maag-darm-lever arts. Tijdens dit onderzoek ziet de arts een rood gekleurd en vaak ook gezwollen maagslijmvlies gezien. De arts kan een stukje weefsel wegnemen uit het maagslijmvlies. Dit wordt ‘biopsie’ genoemd. Het stukje weefsel heet ‘biopt’. Als het biopt onder de microscoop wordt bekeken zijn daarin kenmerkende afwijkingen zichtbaar.

Verschillende vormen van maagontsteking

Er worden verschillende vormen van maagontsteking onderscheiden. Hieronder volgt een overzicht.

• Acute gastritis – maagontsteking die nieuw ontstaat;
• Alcoholische gastritis – ontsteking van het maagslijmvlies door overmatig gebruik van alcoholische drank;
• Antrumgastritis – ontsteking van het maagslijmvlies van het onderste deel (antrum) van de maag;
• Atrofische gastritis – vorm van chronische gastritis waarbij het maagslijmvlies steeds dunner (atrofisch) wordt;
• Auto-immuun gastritis – vorm van maagontsteking die wordt veroorzaakt door een foutje van het afweersysteem; het afweersysteem gaat antistoffen aanmaken tegen bepaalde cellen in het maagslijmvlies;
• Auto-immuun metaplastische atrofische gastritis – zeldzame erfelijke vorm van auto-immuun gastritis;
• Chronische gastritis – langer bestaande maagontsteking;
• Collagene gastritis – zeer zeldzame ontsteking van de maag met vorming van collageen bindweefsel in de maagwand;
• Emfysemateuze gastritis – bij deze vorm van maagontsteking is sprake van gasophoping in de maagwand;
• Eosinofiele gastritis – vorm van maagslijmvliesontsteking waarbij veel eosinofiele granulocyten in het maagslijmvlies worden gevonden;
• Erosieve gastritis – vorm van maagontsteking waarbij erosies (beschadigingen) aan het maagslijmvlies ontstaan, bijvoorbeeld door gebruik van ontstekingsremmende pijnstillers (NSAIDs);
• Flegmoneuze gastritis – infectie door bacteriën waarbij pus in de diepere lagen van het maagslijmvloes ophoopt;
• Gastritis cystica polyposa – zeldzame aandoening met hyperplasie van het maagslijmvlies en verwijding van de kliertjes in het maagslijmvlies; meestal ontstaat deze aandoening bij mensen die eerder een maagoperatie hebben ondergaan;
• Hemorragische gastritis – maagontsteking waarbij het maagslijmvlies gaat bloeden; hemorragische gastritis is meestal het gevolg van erosieve gastritis;
• Lymfocytaire gastritis – vorm van maagslijmvliesontsteking waarbij veel lymfocyten in het maagslijmvlies worden gevonden; meestal ontstaat dit ten gevolge van een infectie door virussen;
• Russell-body gastritis – zeldzame aandoening waarbij zogenaamde Russell lichaampjes zich ophopen in het maagslijmvlies; Russell lichaampjes zijn bolletjes met immuunglobulinen; ze bevinden zich in plasmacellen;
• Stress gastritis – vorm van maagslijmvliesontsteking die ontstaat bij mensen die lichamelijke stress ondervinden bij ernstige ziekte of verwonding;
• Ziekte van Ménétrier (familial giant hypertrophic gastritis) – zeldzame aandoening waarbij ontsteking van het maagslijmvlies leidt tot de vorming van dikke plooien in het maagslijmvlies.

Engelse vertaling

gastritis

Duitse vertaling

Gastritis, Magenentzündung, Magenschleimhautentzündung

Synoniemen

Andere namen voor maagontsteking zijn ontsteking van de maag, maagslijmvliesontsteking, ontsteking van het maagslijmvlies, maagwandontsteking en gastritis.

---