Bijgewerkt op 9 april 2025 door Simpto.nl
Wat zijn luizen?
Luizen zijn kleine, vleugelloze insecten die als parasieten leven op het lichaam van mensen en dieren. Bij mensen veroorzaken ze verschillende aandoeningen, afhankelijk van het type luis en de plaats van besmetting. De bekendste vormen zijn hoofdluis (pediculosis capitis), schaamluis (pediculosis pubis) en kleerluis (pediculosis corporis). Hoewel luizen geen ernstige ziekten veroorzaken in ontwikkelde landen, kunnen ze veel ongemak en sociale stress opleveren. In dit artikel bespreken we de drie hoofdtypes van luizen bij mensen, hun kenmerken, verspreiding, symptomen en behandelmethoden.
1. Hoofdluis (Pediculus humanus capitis)
Beschrijving en levenscyclus:
De hoofdluis is een klein insect, ongeveer 2 tot 4 millimeter lang, dat leeft van het bloed van de mens. Het nestelt zich vooral op de behaarde hoofdhuid, met een voorkeur voor warme plekken zoals achter de oren en in de nek. De vrouwtjes leggen dagelijks eieren (neten), die ze met een lijmachtige substantie stevig aan de haarschacht vastkleven. Deze eieren komen na ongeveer 7 tot 10 dagen uit.
Symptomen:
- Jeuk op de hoofdhuid, vaak veroorzaakt door een allergische reactie op het speeksel van de luis.
- Krabwonden en roodheid.
- Soms zijn de luizen of neten zichtbaar met het blote oog.
Verspreiding:
Hoofdluizen worden overgedragen via direct hoofd-op-hoofdcontact. Besmetting via kammen, petten of kussens is minder gebruikelijk, maar mogelijk.
- Luizenkam (met fijne tanden) in combinatie met een conditioner om de luizen mechanisch te verwijderen.
- Hoofdluismiddelen met dimeticon of malathion, verkrijgbaar bij de apotheek.
- Herhalen van de behandeling na 7 tot 10 dagen is essentieel om nieuw uitgekomen luizen te doden.
2. Schaamluis (Pthirus pubis)
Beschrijving en levenscyclus:
De schaamluis is kleiner dan de hoofdluis (ongeveer 1 tot 2 millimeter) en heeft een breed, krabachtig lichaam. Deze luis hecht zich aan de haren in de schaamstreek, maar kan ook voorkomen in okselhaar, borsthaar, wenkbrauwen en zelfs wimpers. De eieren worden net als bij hoofdluis vastgekleefd aan de haarschacht.
Symptomen:
- Intense jeuk in de schaamstreek.
- Blauwe plekjes of kleine bloeduitstortingen op de huid door beten.
- Irritatie of ontsteking van de huid.
- Soms zijn de luizen of hun eitjes zichtbaar.
Verspreiding:
Schaamluizen worden meestal overgedragen via seksueel contact, maar besmetting via besmet beddengoed, kleding of handdoeken is ook mogelijk.
Behandeling:
- Middelen tegen schaamluis zoals permetrine-crème of malathionlotion.
- Behandeling van alle behaarde gebieden waar luizen kunnen voorkomen.
- Reinigen van kleding, beddengoed en handdoeken door ze minstens 10 minuten op 60°C te wassen.
- Wimpers kunnen voorzichtig worden behandeld met vaseline of onder medische begeleiding.
3. Kleerluis (Pediculus humanus corporis)
Beschrijving en levenscyclus:
De kleerluis lijkt sterk op de hoofdluis, maar leeft voornamelijk in kleding, vooral in naden en plooien. Ze komen alleen naar het lichaam om bloed te zuigen. Deze luizen leggen hun eieren aan kledingvezels en niet aan lichaams- of hoofdhaar. Ze komen vooral voor bij mensen die geen toegang hebben tot regelmatige hygiëne, zoals daklozen of vluchtelingen.
Symptomen:
- Jeuk en huidirritatie, vooral op de romp, rug en onderarmen.
- Rode vlekjes of huiduitslag.
- Bij langdurige besmetting kan verdikking en verkleuring van de huid optreden (“vagabond’s disease”).
Verspreiding:
Via direct contact met besmette kleding of beddengoed. Kleerluizen zijn vooral een probleem bij slechte hygiënische omstandigheden.
Behandeling:
- Wassen van alle kleding en beddengoed op minstens 60°C.
- Vervangen van kleding.
- Behandeling met permetrine op het lichaam indien nodig.
- Verbetering van de hygiënische leefomstandigheden is essentieel.
Complicaties en bijkomende risico’s
Hoewel luizen meestal geen ernstige ziektes veroorzaken in geïndustrialiseerde landen, kunnen ze in ontwikkelingslanden wel drager zijn van ziekteverwekkers. Kleerluizen zijn bijvoorbeeld bekend als vector van:
- Looptyfus (veroorzaakt door Rickettsia prowazekii),
- Loopgravenkoorts (Bartonella quintana),
- Terugkerende koorts (Borrelia recurrentis).
In zeldzame gevallen kunnen ook huidinfecties ontstaan door overmatig krabben.
Preventie en voorlichting
- Regelmatig controleren op luizen bij kinderen, vooral in scholen en kinderopvang.
- Informatie en openheid over hygiëne en de behandeling van luizen helpen stigmatisering te voorkomen.
- Bij hoofdluis is het belangrijk direct gezinsleden en nauwe contacten te controleren.
- Bij schaamluis is het aan te raden om seksuele partners te waarschuwen en mee te behandelen.
Conclusie
Luizen zijn hinderlijke, maar behandelbare parasieten die wereldwijd voorkomen. Hoofdluizen zijn het meest gangbaar, vooral bij kinderen. Schaamluizen worden meestal seksueel overgedragen, terwijl kleerluizen vooral een probleem vormen in contexten van slechte hygiëne. Vroege herkenning en juiste behandeling zijn belangrijk om verdere verspreiding te voorkomen. Preventie, goede persoonlijke hygiëne en voorlichting blijven de beste wapens tegen luizenbesmetting.