Luchtembolie

Bijgewerkt op 24 juli 2019

Wat is een luchtembolie?

Luchtembolie is een aandoening waarbij een luchtbel in een bloedvat de doorstroming van bloed belemmert. Luchtembolie is een vorm van gasembolie. De medische term voor luchtembolie is ‘aëro-embolie’. Er wordt onderscheid gemaakt tussen luchtembolieën in aders (venen) en luchtembolieën in slagaders (arterië).

Luchtembolie in ader (veneuze luchtembolie)

Luchtembolieën die in in aders terechtkomen worden met de bloedstroom mee naar de longen afgevoerd. Daar worden ze min of meer opgelost. Pas als het om extreem grote luchtbellen gaat kunnen problemen ontstaan. De luchtbel kan dan de bloedstroom vanuit de rechter hartkamer naar de longen belemmeren.

Luchtembolie in slagader (arteriële luchtembolie)

Luchtembolieën in slagaders kunnen een slagader afsluiten. Als een luchtbel in een slagader de doorbloeding blokkeert zal het weefsel dat door die slagader van bloed wordt voorzien afsterven. Dat kan tot ernstige klachten en afwijkingen leiden. De ernst is afhankelijk van (1) welke slagader door de luchtembolus wordt afgesloten, en (2) de grootte van het bloedvat dat door de luchtbel wordt afgesloten.

Een veneuze luchtembolie die via de onderste holle ader in de rechterboezem van het hart terechtkomt kan bij mensen met een zogenaamd open foramen ovale in de linkerboezem van het hart terechtkomen. Vervolgens komt de luchtbel via de linkerkamer in de grote lichaamsslagader (aorta). Het wordt dan van een veneuze een arteriële luchtembolie.

Arteriële luchtembolieën die een groot bloedvat afsluiten moeten beschouwd worden als een medisch noodgeval. Dat betekent dat direct behandeling in een ziekenhuis noodzakelijk is.


Oorzaken luchtembolie

Luchtbellen horen zich normaal niet in het bloed te bevinden. Er zijn verschillende manieren waarop luchtbellen toch in het bloed terecht kunnen komen.

Lucht van buitenaf

Medische ingrepen en behandelingen

Ten eerste is het mogelijk dat lucht direct in de bloedbaan terechtkomt. Dat kan tijdens een medische handeling of ingreep waarbij toegang is tot een bloedvat. Dat kan bijvoorbeeld als iemand een injectie of een infuus krijgt, of bij mensen die nierspoelingen (hemodialyse) krijgen. Berucht is ook verkeerde toediening van vloeibare voeding, vloeisoffen of geneesmiddelen via een zogenaamde centraal veneuze lijn.

centraal veneuze katheter als mogelijke oorzaak luchtembolie
centraal veneuze katheter (Bron: Blausen Gallery 2014)

Ook tijdens operaties kunnen luchtbelletjes in bloedvaten terechtkomen. De bloeddruk is echter over het algemeen hoger dan de luchtdruk buiten het lichaam. Daarom zal bij beschadiging van bloedvaten niet snel lucht in de bloedvaten binnendringen.

Een andere situatie waarbij lucht van buitenaf in de bloedbaan terecht kan komen is tijdens beademing. Als iemand met verwondingen aan de longen wordt beademd kan de beademingslucht in beschadigde bloedvaten van de longen worden geperst.

Lucht via de vagina

In zeldzame gevallen kan lucht via de vagina en de baarmoeder in de bloedbaan terechtkomen. Waarschijnlijk is het risico hierop het toegenomen bij zwangere vrouwen. Ook bij inwendige verwonding van de vagina of baarmoeder kan dit optreden. Zo zijn er gevallen bekend van luchtembolie bij vrouwen die met behulp van een naald bij zichzelf een abortus wilden opwekken.

Ernst van luchtembolieën van buitenaf

Luchtembolieën van lucht van buitenaf veroorzaken meestal geen ernstige schade in het lichaam. Ze komen namelijk vooral terecht in aders (venen). Dat betekent dat ze met de bloedstroom mee naar de longen worden afgevoerd. Daar worden ze min of meer opgelost.

Lucht in het bloed zelf

Het is ook mogelijk dat luchtbellen in het bloed zelf ontstaan. Dat is gevaarlijker omdat de luchtbellen dan ook in de slagaders (arteriën) kunnen zitten.

Luchtbellen kunnen in het bloed zelf ontstaan als de druk buiten het lichaam lager is dan de druk in de longen. De longen zullen dan uitzetten. Lucht kan vanuit de longen in de bloedvaatjes van de longen doorsijpelen. Dit gebeurt bij duikersziekte (decompressieziekte).


Symptomen luchtembolie

Kleine luchtembolieën geven meestal geen klachten. Grote luchtembolieën kunnen tot veel verschillende klachten en afwijkingen leiden. Welke klachten en afwijkingen ontstaan is afhankelijk van de plaats in het lichaam waar de luchtembolie optreedt.

Luchtembolie in de longen

Luchtembolieën in de longen zorgen ervoor dat de bloeddoorstroming van de longen vermindert. Daardoor kan het bloed dat door de longen stroomt minder zuurstof opnemen. Het gevolg is dat klachten kunnen optreden die ook voorkomen bij mensen met een longembolie (bloedstolsel in slagader van de long):

Luchtembolie in het hart

Het risico van een grote luchtbel in het rechter deel van het hart is dat het hart zich niet kan vullen met bloed. Normaal vult het rechter deel van het hart zich met bloed uit de onderste holle ader en de bovenste holle ader. Als de rechter boezem van het hart echter een grote luchtbel bevat kan het bloed het hart niet instromen. Het gevolg is dat het hart ook geen bloed de longen in kan pompen. Dit kan leiden tot een zogenaamde cardiogene shock en zelfs tot een hartstilstand.

Het risico van een grote luchtbel in het linker deel van het hart is dat deze de grote lichaamsslagader (aorta) ingaat en vervolgens Ã©Ã©n of meerdere kransslagaders afsluit. Dit leidt tot klachten die ook bij een hartaanval optreden:

  • Pijn op de borst, soms uitstralend naar de linker schouder, linker arm of onderkaak

Luchtembolie in de hersenen

Luchtembolieën in de hersenen kunnen slagaders afsluiten die belangrijke onderdelen van de hersenen voorzien van bloed. Dit leidt tot uitval van de functie van dat deel van de hersenen. In feite is dan sprake van een beroerte (cerebrovasculair incident).

Klachten en afwijkingen die worden veroorzaakt door uitval van een deel van de hersenen worden wel neurologische uitvalsverschijnselen genoemd. Bij luchtembolie van de hersenen zijn enorm veel verschillende neurologische uitvalsverschijnselen mogelijk. Hieronder een lijst met een aantal voorbeelden.

  • Verminderd bewustzijn
  • Verwardheid
  • Draaiduizeligheid
  • Stuiptrekkingen (convulsies)
  • Verminderde lichaamscoördinatie, bijvoorbeeld wankel lopen of verlies van de fijne motoriek in de handen
  • Verminderd of doof gevoel in een bepaald deel van het lichaam
  • Verlamming van een bepaald deel van het lichaam
  • Minder kracht in de arm
  • Minder kracht in een been
  • Tintelend of prikkelend gevoel
  • Afname van een deel van het gezichtsveld
  • Afname van het gehoor
  • Veranderde persoonlijkheid
  • Vergeetachtigheid
  • Moeite met het inprenten van nieuwe informatie
  • Niet kunnen praten

Hoe vaak komt ‘t voor?

Omdat kleine luchtembolieën vaak geen klachten geven wordt de diagnose ‘luchtembolie’ in deze gevallen zelden of nooit gesteld. Grote luchtembolieën die wel klachten geven komen zelden voor. Jaarlijks wordt de diagnose in Nederland naar schatting enkele tientallen keren gesteld.


Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt meestal gesteld op grond van de klachten die optreden bij iemand die een verhoogd risico heeft op het krijgen van luchtembolie. Dat kan bijvoorbeeld zijn het voorkomen van kortademigheid of verwardheid bij iemand die gedoken heeft.

Bloedonderzoek

Luchtembolieën kunnen de doorstroming van bloed door de longen belemmeren. Dat kan ertoe leiden dat minder zuurstof wordt opgenomen in het bloed. Het zuurstof gehalte van het bloed zal omlaag gaan. Dit wordt hypoxemie genoemd.

Luchtembolie in het hart

Luchtembolie van het hart kan soms worden gezien op een echoscopie van het hart. Hieronder een afbeelding van een echoscopie van het hart via de slokdarm. Het beeld van de rechterboezem (RA) en de rechterkamer (RV) is volledig vervaagd door aanwezigheid van lucht. Bij deze patiënt was de lucht via een infuus in de bloedbaan terecht gekomen.

luchtembolie in het hart op intra-oesofageale echo
luchtembolie in het hart (Bron: A Suwanpratheep, OMICSonline.org)

Als de luchtembolie ook één of meer kransslagaders afsluit kunnen op het hartfilmpje (ECG) afwijkingen worden gezien die ook optreden bij angina pectoris of een hartaanval (myocardinfarct).

Luchtembolie in de hersenen

Luchtembolieën die vastlopen in de hersenen zijn vaak zichtbaar op een CT-scan van het hoofd. Op de afbeelding hieronder is het zwarte vlekje in het rechterdeel van de hersenen (links op de foto) een luchtembolie.

luchtembolie in de hersenen
Bron: Ajay B Jhaveri, Journal of Digestive Endoscopy

Behandeling luchtembolie

Er is geen behandeling waarmee een luchtembool makkelijk kan worden opgelost. Als bij iemand een luchtembolie wordt vastgesteld kunnen een aantal maatregelen worden genomen. Als de luchtembolie het zuurstof gehalte in het bloed verlaagt kan extra zuurstof worden toegediend aan de ingeademde lucht.

Hyperbare zuurstofbehandeling

Als er sprake is van een arteriële luchtembolie kan hyperbare zuurstoftherapie helpen de luchtbellen te laten verdwijnen. Bij hyperbare zuurstofbehandeling wordt 100% zuurstof onder verhoogde druk toegediend. Dat helpt om luchtbellen sneller te laten oplossen. Hierdoor worden de luchtbellen kleiner. Tevens helpt de overmaat aan zuurstof de stikstof uit de belletjes te krijgen. In principe geld hoe eerder deze behandeling wordt ingezet, des te beter de uitkomst. Als de behandeling ertoe leidt dat de luchtbellen verdwijnen is de verstopping in de bloedvaten opgeheven. Het bloed kan dan weer gaan stromen.

Luchtembolie in het hart

Bij een grote luchtbel in het hart bestaat het gevaar dat de lucht via de aortaklep in de kransslagaders terechtkomt. Als één of meer kransslagaders op deze manier verstopt raken ontstaat een hartaanval. Door het lichaam van de patiënt op de juiste manier te positioneren zullen de behandelaars proberen te voorkomen dat er lucht in de kransslagaders komt.


Engelse vertaling

air embolism, gas embolism


ICD10-code

T79.0 – luchtembolie door trauma)

T80.0 – luchtembolie door injectie of infusie


Verder lezen / referenties

  • FHW Hermens en MMJ Schuurmans, ‘Een vrouw die bij katheterisatie collabeerde.‘ gepubliceerd in de rubriek ‘Diagnose in beeld (129)’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskdunde van 2003; 147: pagina 442.
  • MA Mirski e.a., ‘Diagnosis and Treatment of Vascular Air Embolism’, in Anesthesiology, V 106, No 1, Jan 2007: pagina’s 164-177.

Synoniemen voor luchtembolie zijn gasembolie, luchtembolus, luchtembool en aëro-embolie.


Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 18 februari 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 24 juli 2019

1 gedachte over “Luchtembolie”

  1. hallo, ik ben kortademig.
    ik rook al mijn hele leven
    Ik ben 64 jaar.
    Ik heb het gevoel alsof ik een luchtbel heb in mijn longen.
    weet iemand hoe dat kan.
    weet iemand hoe deze ziekte heet?
    ik heb het nu al een maand.
    soms voelt het alsof ik een scheurtje heb in mijn longvlies.

    Ik heb nog geen foto gemaakt.
    Ik heb in 2001 een operatie gehad aan mijn buikwand vanwege een inwendige bloeding.
    ik heb nu een matje eroverheen van een kunstmatige stof.
    Ik heb nooit last gehad van mijn longen.
    dit is een nieuw gevoel en weet ook niet wat het is.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven