Bijgewerkt op 28 maart 2023
Wat is hoogtelongoedeem?
Hoogtelongoedeem is een ernstige aandoening waarbij vocht in de longblaasjes loopt bij mensen in de bergen die snel zijn gestegen naar hoogtes boven de 3500 meter boven zeespiegel. Het is een ernstige vorm van hoogteziekte die kan leiden tot overlijden.
Hoe vaak komt het voor?
Hoogtelongoedeem komt in Nederland niet voor. De aandoening komt vooral voor bij mensen die in het hooggebergte van de Alpen, Himalaya etc. snel klimmen naar grote hoogtes. Meestal gaat het dan om hoogtes boven de 3500 meter, maar de aandoening kan ook op lagere hoogtes voorkomen.
Wat is de oorzaak?
De aanleiding tot het ontstaan van hoogtelongoedeem is een gebrek aan zuurstof. Op grote hoogte in de bergen is de lucht zeer ijl. Dat betekent dat de hoeveelheid zuurstof in de lucht flink lager is dan op zeeniveau. De manier waarop een tekort aan zuurstof leidt tot hoogtelongoedeem is waarschijnlijk als volgt.
De verlaging van het zuurstof op het niveau van de longblaasjes (alveoli) leidt tot samentrekken van de bloedvaten in de longen. Hierdoor gaat de bloeddruk in de longen omhoog. Als deze druk te hoog wordt spreken artsen van pulmonale hypertensie. Het gevolg van deze hoge bloeddruk is dat vocht vanuit de kleine bloedvaatjes (capillairen) doorsijpelt in het longweefsel en de longblaasjes.
Risicofactoren
Risicofactoren voor het ontstaan van hoogtelongoedeem zijn snel klimmen naar grote hoogte, zware lichamelijke inspanning, en een lage lichaamstemperatuur. Verder hebben mensen met bepaalde medische aandoeningen een verhoogd risico op het krijgen van hoogtelongoedeem. Het gaat om een verhoogde bloeddruk in de longslagader (pulmonale hypertensie), abnormale bloedvaten in de longen (pulmonale vaatanomalieen), en een open foramen ovale. Ook mensen bij wie in het verleden een long is verwijderd (pneumectomie) lopen een verhoogd risico.
Welke symptomen geeft het?
De volgende symptomen en ziekteverschijnselen kunnen voorkomen:
- kortademigheid
- hoesten
- aanvankelijk vaak een droge hoest
- later ook hoesten met opgeven van slijm of schuim
- moeheid
- slaperigheid
- zich niet lekker voelen (malaise)
- veranderd gedrag
- verminderd bewustzijn
- verlies van bewustzijn tot coma
- ademstilstand
Een bepaald deel van de mensen met hoogtelongoedeem komt te overlijden.
Wat is de behandeling?
Hoogtelongoedeem dient zo snel mogelijk behandeld te worden. Zonder behandeling kan de aandoening snel dodelijk zijn. De behandeling bestaat uit afdalen, extra zuurstof toedienen, en geneesmiddelen.
Afdalen
Mensen met hoogtelongoedeem moeten snel afdalen naar lagere hoogtes. Enkele honderden meters afdalen leidt vaak al tot een vermindering van de klachten. Als het mogelijk is dienen ze naar een ziekenhuis te worden vervoerd. Daar zal de behandeling bestaan uit geneesmiddelen.
Een alternatief voor afdalen is gebruik van een zogenaamde drukzak. Door plaatsing in een drukzak en de druk met een pomp op te voeren wordt een afdaling nagebootst. Dit zal binnen een uur leiden tot afname van de klachten.
Toediening van zuurstof
Indien mogelijk dient extra zuurstof te worden toegediend per masker of neusbril.
Geneesmiddelen
Medicijnen die worden gebruikt bij de behandeling van hoogtelongoedeem zijn onder andere nifedipine, sildenafil, corticosteroiden en acetazolamide. Deze middelen werken doordat ze de bloeddruk in de longen verlagen. Het wordt aanbevolen dit soort middelen als noodmedicatie mee te nemen op bergtochten op grote hoogte.
Hoe voorkom je het?
Bij de preventie van hoogtelongoedeem kunnen de volgende adviezen helpen:
- bij overnachten op een hoogte vanaf 2500 meter is het van belang om maximaal 300-500 meter per dag te stijgen ten opzichte van de vorige slaaphoogte;
- als de stijging meer dan 500 meter per dag is dan wordt aanbevolen een dag te acclimatiseren; dat betekent twee nachten op dezelfde hoogte overnachten;
- drink voldoende;
- vermijd alcoholische drank;
- vermijd zware lichamelijke inspanning;
- vermijd slaapmiddelen.
Engelse vertaling
high-altitude pulmonary edema
Verder lezen / Referenties
- RR Berendsen, JHBM Willems, FH Bosch, R Hulsebosch, B Kayser, ‘Ernstige en soms fatale gevolgen van hootelongoedeem‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische lessen’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 20 december 2008; 152(51/52): pagina’s 2758-2762.