Bijgewerkt op 6 april 2021
Wat is een leveradenoom?
Een leveradenoom is een goedaardig gezwel van de lever. Dit soort gezwellen komen vooral voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Ze geven meestal geen klachten en worden vaak bij toeval ontdekt. Dat kan bijvoorbeeld zijn tijdens een echo-onderzoek van de buik. De behandeling is afwachtend of een operatie waarbij de tumor wordt verwijderd. De levensverwachting is over het algemeen goed. Slechts in enkele gevallen wordt de tumor kwaadaardig. Dit artikel gaat over oorzaak, symptomen, diagnostiek, behandeling en complicaties van het leveradenoom.
Een andere naam voor leveradenoom is ‘leverceladenoom’. De medische naam is ‘hepatocellulair adenoom’.
Hoe vaak komt het voor? Bij wie?
Leveradenomen zijn zeldzame tumoren. Jaarlijks wordt deze aandoening in Nederland bij enkele tientallen mensen vastgesteld. De aandoening komt ongeveer zes keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De meeste mensen zijn tussen de 20-40 jaar op het moment dat de diagnose wordt gesteld. Bij kinderen komt de aandoening slechts zeer zelden voor.
Wat is de oorzaak?
Het is niet goed bekend hoe leveradenomen ontstaan. Wel is duidelijk dat gebruik van bepaalde hormonale middelen een risicofactor is voor het ontstaan van dit type gezwel. Dat geldt voor oestrogenen en voor anabole steroïden. Ook komt de aandoening vaker voor bij mensen met bepaalde stofwisselingsziekten. Ten slotte lijkt er een verband te zijn met het voorkomen van overgewicht en het zogenaamde ‘metabool syndroom‘. Bij mensen met het metabool syndroom is sprake van te veel eten en te weinig bewegen. Daardoor is vaak sprake van overgewicht. Ook is het HDL-cholesterol gehalte vaak verlaagd en de bloeddruk te hoog.
Gebruik van hormonen
Oestrogenen
Er is een duidelijk verband tussen het gebruik van de anticonceptiepil en het ontstaan van leveradenomen. Het gaat dan om anticonceptiepillen die oestrogenen bevatten. Dat geldt voor de meeste anticonceptiepillen. Dit verband duidt op een rol van oestrogenen in het ontstaan van het gezwel. Hoe oestrogenen bijdragen aan de ontwikkeling van leveradenomen is niet volledig duidelijk.
Hoewel veel vrouwen ‘de pil’ gebruiken is de kans op het krijgen van de aandoening erg klein. Ongeveer 35 op de miljoen vrouwen die gedurende langere tijd de pil slikken krijgen een leveradenoom. Bij vrouwen die de pil niet slikken is dit echter slechts 1 op de miljoen.
Ook andere producten die oestrogenen bevatten, zoals bijvoorbeeld hormoonvervangende therapie, kunnen de groei van leveradenomen bevorderen. Dit soort producten wordt echter meer gebruikt door vrouwen in een wat oudere leeftijdsgroep.
Anabole steroïden
Leverceladenomen komen slechts zeer zelden voorkomen bij mannen. Uit onderzoek lijkt het voorkomen ervan echter toe te nemen bij mannen die anabole steroïden gebruiken.
Stofwisselingsziekten
Er zijn bepaalde stofwisselingsziekten waarbij leveradenomen vaker voorkomen. Dat geldt bijvoorbeeld voor mensen met tyrosinemie. Hetzelfde geldt voor mensen met de ziekte van Cori en de ziekte van Andersen. Deze twee laatste ziekten zijn zogenaamde glycogeenstapelingsziekten.
Welke symptomen geeft het?
Mensen met een leveradenoom hebben meestal geen klachten. Naarmate de tumor groter wordt neemt de kans op klachten toe. De groeiende tumor kan bijvoorbeeld gaan bloeden. Hierdoor kunnen klachten ontstaan. Het gaat dan meestal om een zeurend gevoel in de buik of pijn in de buik. Vaak zitten de klachten rechtsboven in de buik, soms ook in de maagstreek (midden in de bovenbuik).
De klachten kunnen ontstaan of erger worden tijdens zwangerschap. Dit heeft te maken met de hormonale veranderingen die optreden tijdens zwangerschap.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt vaak bij toeval gesteld. Dat gebeurt dan wanneer vanwege een andere reden bloedonderzoek of beeldvormend onderzoek wordt gedaan. Ook kan het voorkomen dat het gezwel tijdens een operatie wordt ontdekt als iemand vanwege een andere aandoening wordt geopereerd.
Beeldvormend onderzoek
Vaak komt de aandoening aan het licht als vanwege een andere reden een echo van de buik wordt gemaakt. In de lever is dan een afwijking zichtbaar.
De diagnose wordt gesteld met behulp van een MRI-scan. Ook op een CT-scan van de buik is de tumor goed zichtbaar. Op de afbeelding hieronder is een leveradenoom zichtbaar op een MRI-scan.
Een andere manier waarop de aandoening aan het licht kan komen is door bloedonderzoek. Daarbij kan sprake zijn van verhoging van de leverenzymen. Dit kan aanleiding zijn voor de arts om beeldvormend onderzoek aan te vragen. Vaak zal dat een echo van de lever zijn. Daarop is de tumor goed zichtbaar.
Verschillende subtypes
Op grond van het beeld op MRI-scan kunnen leveradenomen worden onderverdeeld in vier verschillende typen, namelijk:
- steatotische adenomen – komen voor in ongeveer eenderde van de gevallen; van dit type is vaak sprake als meerdere adenomen in de lever worden gezien;
- inflammatoire adenomen – komen voor in bijna de helft van de gevallen; dit type geeft de grootste kans op het ontstaan van een bloeding in de tumor;
- beta-catenine-gemuteerde adenomen – komen voor in ongeveer 15% van de gevallen; dit type geeft de grootste kans op maligne ontaarding;
- niet-geclassificeerde adenomen – dit is een kleine restgroep.
Leverbiopsie
Vaak is op grond van het beeld op MRI-scan al duidelijk dat het om een leveradenoom gaat. Soms is dat echter niet het geval. Dan kan de arts besluiten om een leverbiopsie te nemen. Dat is een ingreep waarbij een stukje weefsel uit de lever wordt weggenomen. Dit wordt vervolgens door een patholoog-anatoom onder de microscoop bekeken. De afwijkingen die daarbij worden gezien zijn kenmerkend voor een adenoom van de lever. Er zijn zogenaamde ‘adenoomcellen’. Deze zijn groter dan de normale levercellen. Ook zijn minder bloedvaatjes en galgangetjes aanwezig in het adenoomweefsel. Hieronder een afbeelding van een leveradenoom onder de microscoop.
Wat is de behandeling?
De behandeling gebeurt meestal door een maag-darm-leverarts. Deze zal elke patiënt met deze aandoening bespreken met collega’s van andere disciplines. Zo zal er meestal overleg zijn met een chirurg, en vaak ook met een radioloog en een patholoog. De behandeling kan bestaan uit adviezen, embolisatie van de tumor of verwijdering van de tumor middels een operatie.
Adviezen
Stoppen met de pil
Vrouwen die de anticonceptiepil gebruiken wordt geadviseerd daarmee te stoppen. Dit leidt namelijk meestal tot afname van de grootte van de tumor. Bij sommige vrouwen kan de tumor zo ver slinken dat verder geen behandeling nodig is. In overleg met de arts zal naar een alternatieve vorm van anticonceptie moeten worden gezocht. Het alternatieve voorbehoedsmiddel mag dan geen oestrogenen bevatten.
Afvallen
Patiënten met overgewicht wordt geadviseerd af te vallen. Ook dat kan ertoe leiden dat de omvang van de tumor flink afneemt.
Als bovengenoemde adviezen worden opgevolgd is een operatie vaak niet nodig.
Operatie
Als bovengenoemde adviezen niet of onvoldoende helpen kan het noodzakelijk zijn het gezwel middels een operatie te verwijderen. Operatie vindt dan plaats als de doorsnede van de tumor meer dan 5 cm bedraagt. Ook wordt geopereerd als de tumor snel groter wordt.
Aan mannen met een leveradenoom wordt sowieso geadviseerd het gezwel te laten verwijderen. Dat heeft te maken met de verhoogde kans dat de tumor kwaadaardig wordt bij mannen.
Embolisatie of ablatie
Wanneer een patiënt niet fit genoeg is om een operatie te doorstaan kan worden besloten tot embolisatie of radiofrequente ablatie van de tumor.
Beloop en prognose
Bij mensen bij wie de tumor niet wordt verwijderd zal de grootte van de tumor worden vervolgd. Dat gebeurt met beeldvormend onderzoek, meestal echo of MRI-scan.
Bij een klein deel van de patiënten ontstaan complicaties. Dat kunnen zijn een bloeding in de lever, een leverruptuur of ontwikkeling van leverkanker. Dit laatste wordt ‘maligne ontaarding’ of ‘maligne degeneratie’ genoemd. De kans op maligne ontaarding is groter bij mannen dan bij vrouwen met deze ziekte. Daarom wordt een leveradenoom bij mannen meestal verwijderd. De kans op bloeding en ruptuur bestaat vooral bij tumoren met een diameter van meer dan 5 cm.
De prognose van mensen met een adenoom van de lever is over het algemeen goed. Dat betekent dat de kans om te overlijden aan de tumor klein is.
Leveradenoom en zwangerschap
Door de hormonale veranderingen die optreden tijdens de zwangerschap kunnen leveradenomen sneller gaan groeien. En hoe groter de tumor des te meer kans op het ontstaan van complicaties. Om die reden werd vroeger aan vrouwelijke patiënten geadviseerd om zwangerschap te vermijden. Tegenwoordig geldt dat niet meer zolang de tumor kleiner is dan 5 cm in doorsnede. Tijdens de zwangerschap zal regelmatig de omvang van de tumor worden bepaald met behulp van echoscopie. Bij tumoren groter dan 5 cm in doorsnede zal worden geadviseerd eerst het leveradenoom te behandelen.
Verder lezen / Referenties
- AJ Klompenhouwer, RA de Man, MGJ Thomeer, M Doukas en JNM IJzermans, ‘Diagnostiek en behandeling van leveradenomen‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Stand van zaken’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2014; 158: D556.
- MEE Bröker, SM van Aalten, JNM IJzermans, RS Dwarkasing, EAP Steegers en RA de Man, ‘Leveradenomen en zwangerschap‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische les’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2012; 156: A5102.
- DJ van der Windt, NFM Kok, RA de Man en JNM IJzermans, ‘Diagnostiek en behandeling van het leverceladenoom in Nederland: overeenkomsten en verschillen’, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 16 juni 2007; 151(24): pagina’s 1345-1350.
Andere talen
Engelse vertaling
hepatic adenoma, hepatocellular adenoma, liver adenoma, adenoma of the liver
Duitse vertaling
Leberzelladenom, Hepatozelluläres Adenom, Adenom der Leber, Leberadenom
Synoniemen
Andere namen voor leveradenoom zijn leverceladenoom en hepatocellulair adenoom. Als meerdere leveradenomen aanwezig zijn wordt ook wel gesproken van leveradenomatose.
Reacties van lotgenoten
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, ervaringen delen, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere mensen met een leveradenoom. Kijk eens op de webpagina over slokdarmkramp (oesofagusspasme) of de webpagina over Tarlov-cyste om te zien hoe een online discussie zich kan ontwikkelen.
Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.