Kraamvrouwenkoorts

Bijgewerkt op 13 mei 2023

Wat is kraamvrouwenkoorts?

Kraamvrouwenkoorts is een infectie door bacteriën die optreedt bij vrouwen in de periode na de bevalling. De bron van de infectie is meestal de baarmoeder. Omdat de bacteriën vanuit de baarmoeder in het bloed terechtkomen is er sprake van een bloedvergiftiging (sepsis).

De medische naam voor kraamvrouwenkoorts is ‘maternale sepsis‘ of ‘puerperale sepsis’.

Wat is de oorzaak?

Meestal loopt de vrouw tijdens de bevalling besmetting met een bacterie op in het gebied van de vagina. Meestal gaat het om zogenoemde ‘groep-A-streptokokken’. Deze bacteriën kunnen afkomstig zijn van verloskundig of medisch personeel, maar ook van de huid of uit de anus van de vrouw zelf.

Doordat tijdens de bevalling het gebied van vagina en baarmoederhals oprekt kunnen bacteriën die zich in dat gebied bevinden makkelijk de baarmoeder bereiken. Er ontstaat dan een infectie van de baarmoeder (endometritis). Vanuit het ontstoken baarmoederslijmvlies kunnen de bacteriën makkelijk in het bloed terechtkomen. Als ze zich daar gaan vermenigvuldigen kan een bloedvergiftiging (sepsis) ontstaan.

Risicofactoren

Er zijn een aantal omstandigheden die de kans op het krijgen van kraamvrouwenkoorts verhogen, zoals langdurig gebroken vliezen, een keizersnede, het moeten verwijderen van de placenta (moederkoek) door de arts of verloskundige, een gescheurde baarmoeder (uterusruptuur) en operatieve verwijdering van de baarmoeder (hysterectomie).

Hoe vaak komt ’t voor?

Jaarlijks krijgen in Nederland naar schatting 500-750 vrouwen kraamvrouwenkoorts.

Wat zijn de symptomen?

Kraamvrouwenkoorts kan tot de volgende klachten leiden:

• koorts of een verhoogde lichaamstemperatuur
• buikpijn, namelijk pijn onder in de buik
• koude rillingen
• zich niet lekker voelen
• afscheiding uit de vagina
• snelle hartslag
• stinkende afscheiding uit de vagina
• dorst
• bloedverlies uit de vagina
• terugkerende koorts
• snel ademen
• onrustig
• lage bloeddruk
• verlaagde lichaamstemperatuur
• overlijden
• blauwpaarse vlekken op de huid

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Er zijn verschillende onderzoeken die kunnen helpen bij het stellen van de diagnose.

Lichamelijk onderzoek

Bij mensen met bloedvergiftiging is meestal sprake van koorts, een snelle hartslag en een verlaging van de bloeddruk. Als de bloedvergiftiging ontstaat door een infectie van de baarmoeder is er meestal ook sprake van drukpijn in de onderbuik.

Laboratoriumonderzoek

Bloedonderzoek

Bij bloedonderzoek is de bloedbezinking meestal verhoogd. Hetzelfde geldt voor het CRP-gehalte van het bloed. Ook het aantal witte bloedcellen is vaak verhoogd. Dit wordt ‘leukocytose‘ genoemd.

Bloedkweek

De diagnose wordt bevestigd door in het bloed de aanwezigheid van bacteriën aan te tonen. Dit gebeurt door het bloed te kweken. Dit gebeurt op een microbiologisch laboratorium. In de bloedkweken zal de veroorzaker van kraamvrouwenkoorts – groep-A streptokokken – gaan groeien.

Omdat het met bloedkweken niet altijd lukt om de bacterie aan te tonen zullen vaak ook andere kweken worden ingezet. Zo zullen vaak ook urine en slijm van de baarmoedermond en de vagina worden afgenomen om te kweken op bacteriën.

Wat is de behandeling?

Omdat kraamvrouwenkoorts een ernstige aandoening is zal behandeling plaatsvinden in het ziekenhuis. De behandeling wordt gedaan door een gynecoloog. Kraamvrouwenkoorts wordt behandeld met antibiotica. Zolang niet bekend is welke bacterie de klachten veroorzaakt zal een zogenaamd ‘breedspectrum antibioticum‘ worden gegeven, bijvoorbeeld amoxicilline-clavulaanzuur. Om ervoor te zorgen dat het middel direct in het bloed terechtkomt wordt het meestal via een infuus toegediend.

Zodra de uitslag van de kweken aantoont dat de klachten worden veroorzaakt door groep-A streptokokken zal de behandelend arts een antibioticum kiezen dat speciaal gericht is tegen deze bacteriën. Een voorbeeld van een dergelijk antibioticum is benzylpenicilline. Soms is het nodig om nog een tweede antibioticum erbij te geven. In dat geval kan bijvoorbeeld clindamycine worden bijgegeven. Voor het kiezen van de juiste antibiotica wordt vaak een internist of een medisch microbioloog geraadpleegd.

Verpleegkundigen en behandelaars van vrouwen met kraamvrouwenkoorts zullen maatregelen nemen om verdere verspreiding van de streptokokken-bacterie tegen te gaan.

Als de antibiotica niet goed werken kan de behandelend arts overwegen om met een operatie de gehele baarmoeder te verwijderen. Dit wordt ‘hysterectomie’ genoemd. Deze ingreep wordt gedaan om de bron van de infectie volledig weg te nemen.

Beloop en prognose

Kraamvrouwenkoorts is een ernstige ziekte die vroeger vaak dodelijk was. Tegenwoordig kan de aandoening goed worden behandeld met antibiotica.

Een serieuze complicatie die zich kan voordoen is diffuse intravasale stolling.

Preventie

Om besmetting van kraamvrouwen te voorkomen zijn hygiënische maatregelen van groot belang. Zo moeten behandelaars (verloskundigen, huisartsen, gynecologen, kraamhulpen) altijd hun handen goed wassen voordat ze met recent bevallen vrouwen in aanraking komen.

Historie

Sinds het einde van de 18de eeuw viel het Alexander Gordon op dat kraamvrouwenkoorts vrijwel altijd voorkwam bij vrouwen die door één en dezelfde arts of verloskundige waren geholpen bij de bevalling. Op dat moment was echter nog niet bekend dat er sprake was van besmetting met bacteriën. In 1846 werd door de Oostenrijkse arts Ignaz Semmelweis aangetoond dat het nemen van hygiënische maatregelen leidde tot een sterke afname van het aantal gevallen van kraamvrouwenkoorts.

Door het invoeren van hygiënische maatregelen als het grondig wassen van de handen door behandelaars daalde het aantal sterfgevallen aanzienlijk. Tientallen jaren later – in 1879 – ontdekte Louis Pasteur dat vrouwen met kraamvrouwenkoorts waren besmet met streptokokken. Weer veel later werden antibiotica ontdekt. Daarmee kon de aandoening eindelijk goed behandeld worden en daalde het aantal sterfgevallen verder.

ICD10-code

O85

Synoniemen

Andere namen voor kraamvrouwenkoorts zijn kraamvrouwensepsis, maternale sepsis, febris puerperalis, puerperale sepsis, sepsis door Streptococcus pyogenes, en puerperale infectie met β-hemolytische groep-A-streptokokken (Streptococcus pyogenes).

Engelse vertaling

puerperal sepsis, puerperal fever, postpartum infection

Verder lezen / referenties

• V Dietz ea, ‘Een pseudo-epidemie van kraamvrouwenkoorts‘, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2003, 20 december; 147(51): pagina’s 2505-2508.
• WA Schols ea, ‘Kraamvrouwenkoorts: een oude vijand in een agressieve vorm’, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 1997, 27 september; 141(39): pagina’s 1841-1845.

---

Reacties van lotgenoten

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere mensen met kraamvrouwenkoorts. Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.