Bijgewerkt op 29 december 2023
Wat is kobaltvergiftiging?
Een kobaltvergiftiging – of ‘kobaltintoxicatie’ – is een aandoening waarbij iemand teveel kobalt in het lichaam heeft. Meestal ontstaat kobaltvergiftiging door langdurige blootstelling aan hoeveelheden kobalt.
Kobalt is een metaal. Het wordt – meestal als legering – gebruikt voor de productie van bepaalde auto-onderdelen, batterijen, magneten, en ook in kunstheupen.
Wat is de oorzaak?
In het verleden kwam vergiftiging met kobalt vooral voor bij werknemers van fabrieken waar kobalt werd verwerkt. Deze werknemers ademden gedurende langere tijd kobaltstof in. Tegenwoordig worden maatregelen getroffen waardoor werknemers niet meer blootstaan aan (grote hoeveelheden) kobaltstof.
Tegenwoordig komt kobaltvergiftiging voor bij mensen die in de periode 1999-2010 een bepaald soort kunstheup hebben gekregen. Het gaat om de zogenaamde ‘metaal-op-metaalheupprothese’, vaak afgekort tot MoM-prothese.
De MoM-prothese bevat kobalt. Door slijtage van de prothese komen kobaltdeeltjes vrij. Deze komen via de gewrichtsvloeistof in het bloed terecht en kunnen zo vergiftigingsverschijnselen in het lichaam veroorzaken. Een groot deel van het overtollige kobalt wordt uitgescheiden via de urine. Een kleiner deel hoopt zich op in het lichaam, voornamelijk in de lymfeklieren, het beenmerg, de milt en de lever.
Sinds 2011 worden in Nederland geen MoM-protheses meer geïmplanteerd.
Hoe vaak komt het voor? Bij wie?
Exacte cijfers over het voorkomen van kobaltvergiftiging zijn niet bekend. Momenteel komt de aandoening vooral voor bij mensen die een metaal-op-metaalheupprothese hebben gekregen. Er zijn in de periode 2005-2011 zo’n 8.400 metaal-op-metaal heupprotheses geplaatst in Nederland. Een flink deel van deze groep zal klachten krijgen van kobaltvergiftiging.
Welke symptomen geeft het?
De volgende klachten kunnen voorkomen:
- vermoeidheid
- hoofdpijn
- spierpijn
- tintelend of prikkelend gevoel
- doof of verminderd gevoel
- overgevoeligheid voor licht
- oorsuizen
- slechthorendheid of doofheid
- slecht zien
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Meestal zal onderzoek en eventueel urine worden gedaan om het gehalte aan kobalt in het bloed vast te stellen. De normaalwaarde voor het kobalt gehalte in het bloed is 0,04-0,64 μg/l. Voor de urine is dat 0,16-1,14 μg/l. Bij mensen met een metaal-op-metaal heupprothese is het kobalt gehalte in het bloed vaak 5-10x hoger dan normaal. Vanaf 7,1 μg/l wordt nader onderzoek gedaan naar complicaties van de metaal-op-metaal prothese.
Bij mensen met een metaal-op-metaal heupprothese zal ook het chroom gehalte in het bloed vaak verhoogd zijn. Daarnaast kan ook het zogenaamde hematocriet verhoogd zijn. Dat wordt veroorzaakt doordat kobalt het beenmerg aanzet tot de aanmaak van rode bloedcellen (erytrocyten).
Wat is de behandeling?
De behandeling bestaat uit verwijdering van de betreffende metaal-op-metaal prothese. Deze zal dan worden vervangen door een ander type heupprothese.
Als om een of andere reden de prothese niet op korte termijn verwijderd kan worden zal worden overwogen om chelatietherapie toe te passen. Bij chelatietherapie worden bepaalde stoffen (chelatoren) toegediend die metaaldeeltjes binden en vervolgens uitscheiden uit het lichaam.
Beloop en prognose
Na verwijdering van de metaal-op-metaal prothese zal het kobalt gehalte in het bloed dalen. Eventuele klachten zullen vaak afnemen. Dit geldt echter niet voor alle klachten. Sommige veranderingen in het lichaam kunnen onomkeerbaar zijn.
Doordat kobalt zich kan ophopen in weefsels en organen kunnen door het hele lichaam klachten ontstaan. Zo kan bij mensen met een kobaltvergiftiging aantasting van het hart ontstaan. Dit wordt cardiomyopathie genoemd.
Verder lezen en referenties
- ‘Kobaltvergiftiging door metaal-op-metaalheupprothese’ door MA Dijkman e.a. in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde in 2012; 156: pagina 1-7.
Synoniemen
kobalt vergiftiging, vergiftiging met kobalt, kobaltintoxicatie, kobalt intoxicatie, cobaltvergiftiging, cobalt vergiftiging, cobaltintoxicatie, cobalt intoxicatie, vergiftiging met cobalt
Engelse term
cobalt poisoning, cobalt intoxication
ICD-10 code
T56.8