Hypofyseadenoom

Bijgewerkt op 29 juli 2019

Wat is een hypofyseadenoom?

Een hypofyseadenoom is een langzaam groeiend, goedaardig gezwel van het hersenaanhangsel (de hypofyse). De hypofyse is een onderdeel van de hersenen. Het maakt verschillende hormonen aan, waaronder prolactine en groeihormoon.

Dit artikel gaat over de verschillende soorten hypofyseadenomen, de oorzaak, de symptomen die ze kunnen veroorzaken, de manier waarop de diagnose wordt gesteld, en de behandeling.

Welke soorten zijn er?

Hypofyseadenomen kunnen worden ingedeeld aan de hand van het type hormoon dat ze aanmaken:

  • Adenomen die prolactine aanmaken: dit worden ‘prolactinomen’ genoemd;
  • Adenomen die groeihormoon aanmaken: deze hypofyseadenomen leiden tot reuzengroei of acromegalie;
  • Adenomen die ACTH aanmaken: ACTH is een hormoon dat de bijnierschors stimuleert om het hormoon cortisol uit te scheiden;
  • Adenomen die TSH aanmaken: TSH is een hormoon dat de schildklier stimuleert om de schildklierhormonen trijodothyronine (T3) en thyroxine (T4) uit te scheiden;
  • Adenomen die FSH of LH aanmaken: FSH is een hormoon dat follikels in de eierstokken stimuleert om oestrogenen aan te maken; LH is een hormoon dat de zaadballen aanzet om testosteron aan te maken;
  • Adenomen die geen hormonen aanmaken: dit worden ook wel ‘niet-functionele hypofyseadenomen’ genoemd.

Hoe vaak komt ‘t voor?

Hypofyseadenomen zijn zeldzaam. Jaarlijks wordt deze aandoening in Nederland bij 300-400 mensen vastgesteld. De meeste mensen zijn 40-70 jaar oud op het moment dat de aandoening wordt vastgesteld?

Wat is de oorzaak?

Hypofyseadenomen zijn gezwellen (tumoren). Dat betekent dat de cellen van de hypofyse zich sneller gaan vermenigvuldigen. Waarom dit gebeurt is niet precies bekend.

Erfelijke aanleg

Er zijn een aantal zeldzame erfelijke aandoeningen waarbij hypofyseadenomen vaker voorkomen. Het gaat om de volgende aandoeningen:

Symptomen hypofyseadenoom

Hypofyseadenomen kunnen symptomen geven die worden veroorzaakt doordat het gezwel groter wordt. Doordat de hersenen in de schedel zitten kunnen ze niet uitzetten. Zodra een gezwel in de hersenen gaat groeien zal daardoor de druk in de hersenen toenemen. Dit wordt ‘verhoogde hersendruk‘ of ‘verhoogde intracraniële druk’ genoemd. Een verhoogde hersendruk kan leiden tot:

Daarnaast zal het gezwel ook op het omliggende weefsel gaan drukken. De volgende klachten kunnen hierdoor ontstaan:

  • Afname van het gezichtsveld door druk op het zogenaamde chiasma opticum. Dit is de plek waar de oogzenuwen kruisen voordat ze ieder naar een oog lopen. Het chiasma opticum ligt vlak boven de hypofyse. Door druk op het chiasma opticum kan de zijkant van het gezichtsveld uitvallen. Het gevolg is dat mensen bijvoorbeeld tegen deurposten of andere mensen opbotsen.
  • Door druk op de derde hersenkamer kan hersenvocht niet goed afvloeien. Dan kan een waterhoofd (hydrocephalus) ontstaan.

Tenslotte kunnen er klachten zijn die worden veroorzaakt doordat een overmaat aan hormoon wordt uitgescheiden. De klachten die optreden zijn dan afhankelijk van welk hormoon wordt uitgescheiden, oftewel van het type hypofyseadenoom:


Hoe wordt de diagnose gesteld?

Een arts kan op verschillende manieren op het spoor komen van een hypofyseadenoom. In eerste instantie door de klachten waarmee de patiënt komt. Ten tweede kan het zijn dat bij laboratoriumonderzoek afwijkingen worden gevonden die passen bij een hypofyseadenoom. Ten slotte kan een hypofyseadenoom worden gezien bij beeldvormend onderzoek.

Laboratoriumonderzoek

Bij een prolactinoom is het prolactine gehalte in het bloed meestal verhoogd.

Bij een hypofyseadenoom dat groeihormoon aanmaakt is het groeihormoon gehalte in het bloed meestal verhoogd.

Beeldvormend onderzoek

De bevestiging van de diagnose komt meestal van een CT-scan of MRI-scan van de hersenen. Hierop is vaak duidelijk een gezwel van de hypofyse zichtbaar. Op de afbeelding hieronder is duidelijk een gezwel zichtbaar aan de onderkant van de hersenen, ter hoogte van de hypofyse.

hypofyseadenoom - MRI-scan hersenen
Bron: Dr Ian Bickle, Radiopaedia.org

Wat is de behandeling?

De behandeling is afhankelijk van de ernst van de klachten en van het type gezwel. Als het gezwel geen klachten geeft kan de behandelend arts besluiten om af te wachten.

Als het gezwel klachten geeft doordat het op het omliggende weefsel drukt kan de arts besluiten om te opereren. Het gezwel zal dan verwijderd worden. Een dergelijke operatie wordt door een neurochirurg gedaan.

Als het gezwel alleen klachten geeft omdat het bepaalde hormonen uitscheidt kan worden geprobeerd dit met geneesmiddelen tegen te gaan. In dat geval zal de behandeling plaatsvinden door een endocrinoloog.


Synoniemen voor hypofyseadenoom zijn hypofyse adenoom, hypofyse adenomen, hypofyseadenomen, goedaardige hypofysetumor, goedaardig gezwel hypofyse, adenoom hypofyse, adenoom van hypofyse, adenoom van de hypofyse


Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 12 januari 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 29 juli 2019

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven