Bijgewerkt op 8 februari 2023
Wat is homocystinurie?
Homocystinurie is een ernstige zeldzame erfelijke aandoening. De aandoening leidt tot een verhoogd gehalte aan homocysteïne in het bloed en uitscheiding van homocysteïne met de urine. Tegenwoordig wordt homocystinurie via de hielprikscreening vaak al op de babyleeftijd vastgesteld. Daardoor kan op jonge leeftijd al worden gestart met behandeling. Daarmee kunnen ernstige klachten en afwijkingen meestal worden voorkomen.
Wat is de oorzaak?
Homocystinurie is een aangeboren afwijking die wordt veroorzaakt door een gebrek aan het enzym cystathionine-beta-synthase. Dit enzym breekt homocysteïne af. Bij gebrek aan dit enzym ontstaat ophoping van homocysteïne in het lichaam. Dat kan tot allerlei symptomen en afwijkingen leiden. Het gebrek aan cystathionine-beta-synthase wordt veroorzaakt door een afwijking in het DNA. Het gaat om een afwijking (mutatie) in een stukje DNA op chromosoom 21 dat het cystathionine-β-synthasegen wordt genoemd.
Hoe erft het over?
De aandoening erft recessief over. Dat betekent dat een kind van beide ouders een afwijkend gen moet hebben geërfd om de ziekte te krijgen. Beide ouders zijn dan dus ‘drager’ van het afwijkende gen. Maar omdat ze ook nog een gezonde versie van het gen bezitten worden zij niet ziek.
Homocystinurie dragerschap
Onder normale omstandigheden hebben dragers van het afwijkende gen een normaal homocysteïne gehalte in bloed en urine. Echter, wanneer ze een hoge dosis methionine (voorloper van homocysteïne) krijgen toegediend zal het gehalte aan homocysteïne in bloed en urine wel hoger zijn dan bij mensen die geen drager zijn. Zo is de methioninebelastingstest ontstaan als diagnostische test voor dragerschap van de aandoening. Dragerschap van homocystinurie wordt ook wel ‘heterozygote homocystinurie’ genoemd. Uit onderzoek blijkt dat heterozygote homocystinurie kan leiden tot vroegtijdige aderverkalking (atherosclerose).
Welke symptomen en kenmerken geeft het?
Toen de ziekte nog niet op de babyleeftijd al werd ontdekt ontstonden in de loop van jaren vaak verschillende symptomen en afwijkingen. Als de aandoening niet op jonge leeftijd wordt vastgesteld dunnen deze klachten en afwijkingen wel ontstaan.
Mensen met homocystinurie hebben vaak een apart uiterlijk. Ze zijn vaak lang en tenger, met opvallend lange ledematen en lange vingers. Daarnaast kunnen afwijkingen aan de ogen bestaan, zoals een verplaatsing van de lens. Hierdoor is het gezichtsvermogen vaak verminderd. Ook kunnen mensen met deze aandoening een verstandelijke beperking hebben.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Tegenwoordig wordt de aandoening meestal al ontdekt bij pasgeboren baby’s. Dat gebeurt door de hielprikscreening. Daarbij wordt namelijk ook getest op homocystinurie.
Bloedonderzoek
Bij dit ziektebeeld is het gehalte aan homocysteïne in het bloed verhoogd. Dit wordt ‘hyperhomocysteïnemie’ genoemd. Ook het homocysteïne gehalte in de urine is vaak verhoogd.
DNA-onderzoek
De diagnose kan worden bevestigd met behulp van DNA-onderzoek. Daarbij wordt een afwijking van het cystathionine-β-synthasegen gevonden.
Wat is het beloop?
Mensen met homocystinurie lijden vaak al op jonge leeftijd aan hart- en vaatziekten. Hierdoor is de levensverwachting beperkt en overlijden sommigen al vóór het veertigste levensjaar. Ook kan op vrij jonge leeftijd al botontkalking (osteoporose) optreden.
Mensen die leiden aan homocystinurie krijgen vaak op jonge leeftijd (20-30 jaar) trombose.
Wat is de behandeling?
Homocystinurie wordt behandeld met een speciaal dieet en met foliumzuur. Foliumzuur verlaagt het homocysteïnegehalte in het bloed. Daarnaast verlagen ook vitamine B6 (pyridoxine) en vitamine B12 het homocysteïnegehalte in het bloed. Tenslotte wordt ook het middel betaïne (merknaam: Cystadane) voorgeschreven om het homocysteïne gehalte te verlagen. Betaïne kan bij een aantal patiënten een extra verlaging van de homocysteïnespiegels geven.
Synoniemen
cystathione synthase deficiëntie, CS-deficiëntie, CS-tekort
Verder lezen / Referenties
- PMW Janssens & GHJ Boers, ‘Een patiënt met onvervulde kinderwens en hart- en vaatziekten in de familie‘, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde van 2003; 28: pagina’s 320-324.