Bijgewerkt op 14 juni 2021 door Simpto.nl
Wat is herpes gestationis?
Herpes gestationis is een zeldzame aandoening van de huid die alleen optreedt bij zwangere vrouwen of soms ook net na de bevalling.
Oorzaak
Herpes gestationis is een zogenaamde ‘auto-immuunziekte’. Dat betekent dat de ziekte wordt veroorzaakt doordat het lichaam antistoffen aanmaakt tegen onderdelen van het eigen lichaam. Dergelijke antistoffen worden auto-antistoffen genoemd.
In het geval van herpes gestationis gaat het om auto-antistoffen die gericht zijn tegen een bepaald eiwit dat in de placenta (moederkoek) voorkomt. Dat zijn eiwitten die op een deel van het placentaweefsel zitten dat afkomstig is van het ongeboren kind. Dit placentaweefsel bevat eiwitten die worden gevormd door stukjes erfelijk materiaal (genen) die van de vader van het kind afkomstig zijn. De eiwitten worden daarom door het afweersysteem van de moeder als ‘vreemd’ gezien. Er ontstaat dan een afweerreactie die gericht is tegen deze eiwitten van het placentaweefsel.
De betreffende antistoffen richten zich echter ook op een eiwit dat in de huid voorkomt. Kennelijk lijkt het eiwit in de huid zodanig op het placenta-eiwit dat de afweerstoffen hierdoor in feite misleid worden. Doordat de antistoffen binden met dit eiwit in de huid komt ter plekke een ontstekingsreactie op gang. Hierdoor ontstaan de klachten en afwijkingen die bij herpes gestationis horen.
Hoe vaak komt ’t voor?
Herpes gestationis is een zeer zeldzame ziekte. De aandoening wordt jaarlijks in Nederland bij enkele tot hooguit enkele tientallen vrouwen vastgesteld.
Symptomen
De afwijkingen die bij deze ziekte passen ontstaan meestal pas in de laatste drie maanden van de zwangerschap, soms eerder. Bij een klein deel – zo’n 10-20% – van de vrouwen met deze aandoening ontstaan de klachten pas na de bevalling.
Herpes gestationis kan de volgende klachten veroorzaken:
- Jeuk; deze is vaak hevig en kan al ontstaan voordat er huidafwijkingen zichtbaar zijn;
- Rode plekken op de huid; de plekken beginnen vaak in het gebied rondom de navel en kunnen zich over het hele lichaam verspreiden;
- Blaren op de huid; op sommige plaatsen zullen uit de rode plekken blaren ontstaan; de blaren kunnen openspringen waarna korstjes worden gevormd.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Omdat de ziekte zo zeldzaam is zal de diagnose vaak niet direct worden gesteld. Om de diagnose te kunnen stellen kan dan een huidbiopsie worden gedaan.
Huidbiopsie
Hierbij wordt een stukje weefsel uit een huidafwijking weggenomen. Dit wordt vervolgens door de patholoog-anatoom onder de microscoop bekeken. De afwijkingen die in het huidbiopt worden gezien zijn kenmerkend voor de ziekte.
In het huidbiopt worden vaak ontstekingscellen rondom bloedvaatjes gezien. Vaak zijn ook zogenaamde eosinofiele granulocyten zichtbaar. Dit zijn witte bloedcellen die een rol spelen als het afweersysteem in actie komt.
Bij immunofluorescentie-onderzoek is vaak zichtbaar dat bepaalde stofjes die een rol spelen in het afweersysteem zich afzetten op de zogenaamde basaalmembraan van de epidermis. Deze basaalmembraan zal dan onder de microscoop oplichten.
Laboratoriumonderzoek
Bij bloedonderzoek wordt vaak een verhoogd aantal witte bloedcellen gezien. Dit wordt ‘leukocytose’ genoemd. Van de verschillende soorten witte bloedcellen is met name het aantal eosinofiele granulocyten verhoogd. Dit wordt ‘eosinofilie’ genoemd.
Ook kunnen in het bloed regelmatig de antistoffen worden aangetroffen die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de ziekte. Dit zijn de zogenaamde ‘IgG-antistoffen tegen de hemidesmosomen van de epidermis’.
Behandeling herpes gestationis
Behandeling bestaat uit het bestrijden van de symptomen, met name de jeuk, en het onderdrukken van de afweer.
Anti-jeuk middelen
De jeuk kan worden bestreden met anti-jeuk middelen, zoals corticosteroïd-zalven of -crèmes of antihistaminica.
Onderdrukken van de afweer
Daarnaast kunnen middelen worden gegeven die het afweersysteem remmen. Omdat bij herpes gestationis afweerstoffen zorgen voor de klachten kunnen middelen die het afweersysteem remmen de klachten verminderen. Voorbeelden van afweeronderdrukkende geneesmiddelen (immunosuppressiva) zijn corticosteroïden (bijv. prednison), ciclosporine en azathioprine. Dit soort middelen worden ook voorgeschreven bij andere auto-immuunziekten.
Beloop en prognose
Het kan voorkomen dat de huidafwijkingen na enige tijd verdwijnen, maar later tijdens de zwangerschap of na de bevalling weer terugkomen. De aandoening verdwijnt meestal na de geboorte van de baby. Soms blijven de huidafwijkingen nog enige tijd – soms maanden – na de bevalling aanwezig.
Bij een volgende zwangerschap is de kans zeer hoog dat de aandoening opnieuw zal verschijnen.
Gevolgen voor het kind
Over het algemeen heeft herpes gestationis geen nadelige gevolgen voor het kind. Er zijn echter gevallen bekend waarbij de aandoening leidde tot een afname van de hoeveelheid vruchtwater en ook van vroeggeboorte van de baby. Daarom zal meestal worden besloten om de bevalling in het ziekenhuis plaats te laten vinden.
In sommige gevallen zal het kind na de geboorte soortgelijke huidafwijkingen hebben als de moeder. Die verdwijnen dan na enige tijd vanzelf.
Engelse term
ICD10-code
O26.4
Synoniemen
herpes gestationes, pemphigoid gestationis, pemfigoïd gestationis, pemfigoïd van de zwangerschap
Verder lezen
Voor deze tekst is gebruik gemaakt van artikel dat in 1991 werd gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde: M.T. Bastiaens & Th.M. Starink, ‘Blaren in de zwangerschap: herpes gestationis’. Hoewel het al een ouder artikel is geeft het een uitstekend overzicht van het ziektebeeld.