Bijgewerkt op 10 februari 2023
Wat is het hepatorenaal syndroom?
Het hepatorenaal syndroom is een ernstige aandoening die voorkomt bij mensen met levercirrose. De aandoening leidt tot een achteruitgang van de werking van de lever en de nieren. Dit kan tot allerlei verschillende klachten en afwijkingen leiden. De enige effectieve behandeling is een levertransplantatie.
Wat is de oorzaak?
Het hepatorenaal syndroom ontstaat doordat allerlei afwijkingen optreden in de bloedvaten. Bij mensen met levercirrose is doorbloeding van de lever belemmerd door de bindweefselvorming in de lever. Hierdoor neemt de druk in de bloedvaten die bloed aanvoeren naar de lever toe. Het gaat dan met name om de poortader. Dit leidt dus tot een verhoogde bloeddruk in de poortader (portale hypertensie). Aangezien de poortader bloed verzamelt vanuit aderen van de darmen zal ook de druk in deze bloedvaten toenemen. Het gevolg is dat de darmwand onder druk komt te staan.
De darmwand zorgt ervoor dat – naast opname van voedingsstoffen in het bloed – wordt voorkomen dat bacteriën worden opgenomen in het bloed. Door de verhoogde druk in de darmwand raakt deze barriërefunctie verstoord. Bacteriën kunnen zo in het bloed terechtkomen. Als reactie hierop gaat het lichaam stofjes aanmaken die ervoor zorgen dat de slagaders in de darmen verwijden. Het gaat om stofjes als stikstofmonoxide (NO) en vasoactief intestinaal polypeptide (VIP).
De vaatverwijding die optreedt leidt ertoe dat de bloeddruk in de grote bloedsomloop van het lichaam daalt. Als reactie daarop gaat het hart sneller en harder werken, met als doel om toch voldoende zuurstofrijk bloed door het lichaam te pompen. Er ontstaat een zogenaamde ‘hyperdynamische circulatie’. Als de vaatverwijding echter blijft aanhouden schiet het hart op den duur tekort. Het hart kan dan niet meer voldoende bloed rondpompen om aan de zuurstofbehoefte van de organen te voldoen.
Een andere reden voor een afname van de bloeddruk in de grote bloedsomloop is dat de ziekte lever minder eiwitten aanmaakt. Hierdoor neemt het gehalte aan eiwitten in het bloed af. Daarmee neemt ook de osmotische druk van het bloed af. Dat betekent dat het bloed minder vocht aantrekt. Hierdoor daalt de bloeddruk.
Doordat het hart niet meer voldoende bloed rondpompt zullen de nieren minder goed doorbloed worden. De werking van de nieren gaat daardoor achteruit.
Welke symptomen geeft het?
De volgende klachten en complicaties kunnen optreden bij mensen met het hepatorenaal syndroom:
- waterbuik (ascites)
- dikke buik
- soms kortademigheid
- verlaging van de bloeddruk (hypotensie)
- minder plassen (oligurie)
- slecht werkende lever (leverfalen)
- geelzucht
- verhoogde bloedingsneiging, met gevolgen als:
- blauwe plekken
- zwarte ontlasting
Hepatorenaal syndroom kan ook leiden tot aantasting van de hersenen. Dit wordt ‘hepatische encefalopathie‘ genoemd.
Wat is de behandeling?
De enige effectieve behandeling van hepatorenaal syndroom is een levertransplantatie. Niet iedereen met deze aandoening zal echter daarvoor in aanmerking komen. Andere behandelingen zijn erop gericht de kans op overleving te verhogen. Behandelingen die kunnen worden toegepast zijn terlipressine, volume-expansie met albumine en plaatsing van een zogenaamde TIPS. TIPS staat voor ‘transjugulaire intrahepatische portosystemische shunt’.
Preventie van hepatorenaal syndroom
Verschillende maatregelen kunnen helpen het ontstaan van het hepatorenaal syndroom te vertragen of te voorkomen. De belangrijkste maatregelen zijn toediening of inname van antibiotica, en infuus met albumine. Daarnaast is tegenwoordig het geneesmiddel terlipressine (merknaam: Glypressin) beschikbaar. Het verhoogt de bloeddruk, met name in het gebied van de ingewanden.
Antibiotische profylaxe
Infecties door bacteriën, met name buikvliesontsteking door bacteriën (spontane bacteriële peritonitis), spelen vaak een rol bij het ontstaan van het hepatorenaal syndroom. Voorkomen van infecties verlaagt de kans op het ontstaan van hepatorenaal syndroom. Daarom kunnen antibiotica worden gegeven ter voorkoming van hepatorenaal syndroom.
Wat is het beloop?
Het hepatorenaal syndroom is een ernstige aandoening. Patiënten met deze aandoening hebben een grote kans dat ze eraan zullen overlijden, tenzij er op tijd een donorlever beschikbaar komt.
Engelse vertaling
Duitse vertaling
Verder lezen / Referenties
- JW Bosma, JJM van Meyel en CEH Siegert, ‘Het hepatorenaal syndroom – pathofysiologie en behandeling‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Stand van zaken’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2010; 154: A1355.