Bijgewerkt op 17 april 2025 door Simpto.nl
Wat is het hemofagocytair syndroom?
Het hemofagocytair syndroom is een zeldzame, ernstige aandoening waarbij het afweersysteem op hol slaat. Dit leidt ertoe dat bepaalde witte bloedcellen (lymfocyten en macrofagen) in hoge mate ontstekingsstofjes (cytokines) aanmaken en uitscheiden. De aandoening komt vooral voor bij kinderen, maar kan ook op de volwassen leeftijd optreden.
Een andere naam voor hemofagocytair syndroom is hemofagocytaire lymfohistiocytose of HLH.
Hoe vaak komt het voor?
Hemofagocytair syndroom is een zeldzame aandoening. Wij schatten dat deze aandoening jaarlijks in Nederland bij 10-20 mensen wordt vastgesteld. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen, maar vaak gaat het om kinderen of jongvolwassenen. Het komt even vaak voor bij jongens/mannen als bij meisjes/vrouwen.
Wat is de oorzaak?
Hemofagocytaire lymfohistiocytose ontstaat door een overmatige activatie van het afweersysteem (immuunsysteem). Normaal gesproken komt het afweersysteem in actie als vreemde stofjes het lichaam binnendringen. Het afweersysteem gaat de vreemde stofjes dan uitschakelen door cellen te activeren die zelf ook stofjes uitscheiden, de zogenaamde cytokines. Dat kan het geval zijn bij infecties, kankercellen, en ook door inname van geneesmiddelen. De activering van het afweersysteem wordt echter normaal gesproken ook weer beteugeld door andere cellen. Deze remming van het afweersysteem is bij mensen met hemofagocytair syndroom weggevallen. Hierdoor wordt een overmaat aan ontstekingsstofjes (cytokines) aangemaakt en uitgescheiden. Dit veroorzaakt de symptomen en ziekteverschijnselen die bij deze ziekte horen.
Er zijn veel verschillende oorzaken voor het ontstaan van hemofagocytair syndroom. Op grond van de onderliggende oorzaak wordt de aandoening onderverdeeld in een erfelijke vorm en een verworven vorm. De meeste mensen bij wie hemofagocytair syndroom wordt vastgesteld hebben de verworven vorm.
Erfelijke vorm
Primary HLH, also known as familial haemophagocytic lymphohistiocytosis (FHL) or familial erythrophagocytic lymphohistiocytosis, is a heterogeneous autosomal recessive disorder found to be more prevalent with parental consanguinity.[citation needed]
Erfelijk hemofagocytair syndroom wordt ook wel familiaire hemofagocytaire lymfohistiocytose (familiaire HLH) of primaire hemofagocytaire lymfohistiocytose (primaire HLH) genoemd. Bij deze vorm wordt meestal een afwijking (mutatie) in het DNA gevonden. Op grond van de mutatie in het DNA wordt deze vorm in verschillende typen ingedeeld. In de tabel hieronder staan een aantal voorbeelden van erfelijk hemofagocytair syndroom.
| TYPEN | BETROKKEN GEN | LOKATIE GEN | OVERERVING |
| FHL1 | HPLH1-gen | chromosoom 9 | recessief |
| FHL2 | PRF1-gen | chromosoom 10 | recessief |
| FHL3 | UNC13D-gen | chromosoom 17 | recessief |
| FHL4 | STX11-gen | chromosoom 6 | recessief |
| FHL5 | STXBP2-gen | chromosoom 19 | recessief |
| IMDYSHI (voorheen FHL6) | RC3H1-gem | chromosoom 1 | recessief |
| XLP1 | SH2D1A-gen | X-chromosoom | geslachtsgebonden |
- FHL = familiaire hemofagocytaire lymfohistiocytose
- IMDYSHI = immune dysregulation and systemic hyperinflammation syndrome
Familial HLH is an autosomal recessive disease, hence each sibling of a child with familial HLH has a twenty-five–percent chance of developing the disease, a fifty-percent chance of carrying the defective gene (which is very rarely associated with any risk of disease), and a twenty-five–percent chance of not being affected and not carrying the gene defect.[2]
Verworven vorm
Het verworven hemofagocytair syndroom wordt ook wel secundaire hemofagocytaire lymfohistiocytose (secundaire HLH) genoemd. Oorzaken van verworven hemofagocytair syndroom kunnen zijn:
- infecties
- virusinfectie:
- cytomegalie
- COVID-19
- EBV
- dengue virus
- HIV
- hepatitis B virus
- hepatitis C virus
- griepvirus
- infectie met bacteriën
- Streptococcus pneumoniae
- schimmelinfectie:
- Candida-schimmel
- Aspergillus-schimmel
- parasitaire infectie:
- virusinfectie:
- kwaadaardige ziekte:
- solide tumoren
- hematologische maligniteit:
- T-cel lymfoom
- B-cel lymfoom
- acute lymfatische leukemie
- acute myeloide leukemie
- myelodysplastisch syndroom
- reumatische aandoening:
- jeugdreuma (juveniele reumatoïde artritis)
- adult onset ziekte van Still
- SLE (systemische lupus erythematodes)
- vasculitiden
- afweerstoornissen:
- severe combined immunodeficiency (SCID)
- syndroom van DiGeorge syndrome
- syndroom van Wiskott–Aldrich
- ataxia teleangiectasia
- dyskeratosis congenita
- transplantatie:
- orgaantransplantatie
- stamceltransplantatie
- geneesmiddelen
- chemotherapie
- immuunsuppressiva
- Bijvoorbeeld voor IBD
Welke symptomen geeft het?
Hemofagocytair syndroom kan tot de volgende symptomen en ziekteverschijnselen leiden:
- koorts
- geelzucht
- huiduitslag
- vergrote lymfeklieren
- vergrote lever
- vergrote milt
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt gesteld op grond van de symptomen, de bevindingen bij lichamelijk onderzoek, en de resultaten van bloedonderzoek en beenmergonderzoek. Aanvullend onderzoek zal moeten uitwijzen wat de onderliggende oorzaak is.
The diagnosis of acquired, or secondary, HLH is usually made in association with infection by viruses, bacteria, fungi, or parasites or in association with lymphoma, autoimmune disease, or metabolic disease. Acquired HLH may have decreased, normal, or increased NK cell activity.[citation needed]
Bloedonderzoek
In het bloed zijn meestal verschillende afwijkingen aantoonbaar:
- verhoogde ontstekingsparameters:
- verhoogd CRP gehalte
- verhoogde bloedbezinkingssnelheid (BSE)
- verlaagd aantal bloedcellen (pancytopenie):
- verlaagd aantal rode bloedcellen
- verlaagd aantal witte bloedcellen
- verlaagd aantal bloedplaatjes
- verhoogd triglyceride gehalte
- verhoogd ferritine gehalte
- verhoogd ALAT / ASAT gehalte
- verlaagd fibrinogeen gehalte
Beenmergonderzoek
Light microscopic image of bone marrow showing stromal macrophages containing numerous red blood cells in their cytoplasm
The bone marrow may show hemophagocytosis. Bone marrow biopsy shows histiocytosis.[20]
Both forms are characterized by the overwhelming activation of normal T lymphocytes and macrophages, invariably leading to clinical and haematologic alterations and death in the absence of treatment.
Genetisch onderzoek
De familiaire (erfelijke) vorm kan worden vastgesteld als in één van de beschreven genen een afwijking (mutatie) wordt gevonden.
Diagnostische criteria
Om de diagnose te kunnen stellen moet aan bepaalde criteria zijn voldaan. Het gaat criteria met betrekking tot het voorkomen van symptomen (koorts), afwijkingen bij lichamelijk onderzoek (vergrote milt), afwijkingen in het bloed, en/of (voor de erfelijke vorm) afwijkingen in het DNA.
Wat is de behandeling?
Mensen met hemofagocytair syndroom worden, afhankelijk van de leeftijd, behandeld door een hematoloog of een kinderarts/kinderhematoloog.
De behandeling bestaat meestal uit geneesmiddelen, waaronder hoge doses corticosteroïden, ciclosporine, etoposide, methotrexaat, vincristine, en immuunglobulinen. Bij de secundaire vorm is daarnaast behandeling van de onderliggende aandoening van belang.
In de Verenigde Staten is het monoklonale antilichaam emapalumab (merknaam: Gamifant) beschikbaar voor de behandeling van hemofagocytair syndroom. In Engeland is het middel anakinra toegestaan voor de behandeling van hemofagocytair syndroom.
Synoniemen
hemofagocytaire lymfohistiocytose, HLH
Engelse vertaling
hemophagocytic lymphohistiocytosis, HLH, hemophagocytic syndrome
Niet gevonden wat je zocht?
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.