Bijgewerkt op 15 november 2022
Wat is een Helicobacter-infectie van de maag?
Een Helicobacter-infectie van de maag is een zeer veel voorkomende aandoening waarbij de Helicobacter-bacterie – ook wel ‘de maagbacterie’ genoemd – een chronische maagontsteking veroorzaakt. De aandoening kan leiden tot maagzweren, en op den duur zelfs tot maagkanker. Daarom is tijdige herkenning en behandeling van belang.
De Helicobacter-bacterie werd in 1982 ontdekt door twee Australische arts-onderzoekers, Marshall en Warren. Door deze ontdekking werd een maagzweer een goed behandelbare aandoening. Marshall en Warren kregen hiervoor in 2005 de Nobelprijs voor Geneeskunde.
Wat is de oorzaak?
Zoals de naam al aangeeft wordt de aandoening veroorzaakt door een infectie met de Helicobacter-bacterie. De volledige naam van deze bacterie is ‘Helicobacter pylori’. In de volksmond wordt wel gesproken van ‘de maagbacterie’.
In Nederland is ongeveer een kwart van alle mensen geïnfecteerd met de Helicobacter-bacterie. Waarschijnlijk vindt besmetting meestal op jonge leeftijd plaats. In principe geldt dat hoe slechter de hygiënische omstandigheden, des te groter de kans op besmetting. In sommige ontwikkelingslanden is bijna iedereen besmet met ‘de maagbacterie’.
Welke symptomen geeft het?
Besmetting of infectie met de Helicobacter-bacterie geeft lang niet altijd klachten. Slechts ongeveer 20% van de mensen die besmet zijn krijgt klachten. Waarom de ene persoon wel klachten krijgt en de ander niet is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk spelen erfelijke factoren daarbij een rol.
Maagontsteking
Bij een aantal mensen zal de aandoening leiden tot ontsteking van het maagslijmvlies (gastritis). Hierbij kunnen verschillende klachten optreden, zoals pijn midden in de bovenbuik, opgeblazen gevoel, veel boeren laten, geen trek in eten en misselijkheid. Kijk voor meer informatie hierover op de webpagina over maagontsteking.
Als de maagontsteking niet wordt behandeld ontstaat een chronische maagontsteking. Op den duur kan dat leiden tot verdunning (= atrofie) van het maagslijmvlies. Dan wordt gesproken van ‘atrofische gastritis‘. Bij deze aandoening verlies het maagslijmvlies z’n functie. Dat kan op verschillende manieren leiden tot bloedarmoede. Kijk voor meer informatie hierover op de webpagina over atrofische gastritis.
Maagzweer
Een langdurige infectie kan aanleiding geven tot het ontstaan van maagzweren.
Maagkanker
Op de lange termijn kan maagontsteking door Helicobacter pylori leiden tot veranderingen in de cellen van het maagslijmvlies. Bij sommige mensen kunnen die veranderingen aanleiding geven tot het ontstaan van maagkanker.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Of iemand besmet is met de Helicobacter-bacterie kan op verschillende manieren worden vastgesteld. De meest gebruikte methoden zijn bloedonderzoek, onderzoek van de ontlasting, een ademtest, en een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie).
Bloedonderzoek
Het afweersysteem van iemand die besmet is met de Helicobacter-bacterie zal antistoffen aanmaken tegen de bacterie. Deze antistoffen zijn aantoonbaar in het bloed.
Onderzoek van de ontlasting
Ook de ontlasting kan worden onderzocht op de aanwezigheid van antistoffen tegen de Helicobacter-bacterie.
Ademtest
Het is mogelijk om met de zogenaamde ‘ureum-ademtest’ de aanwezigheid van Helicobacter bacteriën in de maag aan te tonen. Bij dit onderzoek slikt de patiënt ureum door. Aan het ureum zit radioactief gelabeled koolstof. Als in de maag Helicobacter-bacteriën aanwezig zijn zal het radioactief gelabelde ureum daar worden omgezet door een enzym dat door de Helicobacter-bacterie wordt aangemaakt. Dit enzym heet ‘urease’. Bij deze omzetting wordt koolstofdioxide gemaakt. Het radioactieve koolstof wordt daarbij ingebouwd in het koolstofdioxide molecuul. Vervolgens kan in de uitgeademde lucht de hoeveelheid radioactief koolstofdioxide worden gemeten. Als het gehalte radioactief koolstofdioxide in de uitgeademde lucht boven een bepaalde waarde uitstijgt is dat een aanwijzing voor de aanwezigheid van Helicobacter in de maag.
Gastroscopie
De diagnose kan worden bevestigd met behulp van gastroscopie (kijkonderzoek van de maag). Hierbij wordt een slangetje doorgeslikt. Via het slangetje kan de arts de binnenkant van de maag bekijken. Tijdens dit onderzoek wordt een stukje van het maagslijmvlies weggenomen. Dit kan vervolgens door een patholoog onder de microscoop worden bekeken. Daarbij is de bacterie zichtbaar.
Behandeling van Helicobacter-infectie van de maag
Vanwege het verhoogde risico op maagzweren en maagkanker is het altijd van belang om een Helicobacter-infectie van het maagslijmvlies te behandelen. Dus ook als er niet of nauwelijks klachten zijn zal de arts besluiten om te behandelen.
De behandeling is erop gericht om de Helicobacter pylori-bacterie volledig te verdrijven uit het lichaam. Artsen spreken over ‘Helicobacter pylori-eradicatie’. Dit gebeurt met antibiotica. Ook wordt vaak een maagzuurremmend geneesmiddel voorgeschreven.
Antibiotica
Meestal wordt een combinatie van antibiotica voorgeschreven. Antibiotica die veel worden gebruikt bij de behandeling van een Helicobacter-infectie zijn amoxicilline, claritromycine en metronidazol.
Maagzuurremmers
Om het maagslijmvlies tot rust te laten komen worden vaak maagzuurremmers voorgeschreven. Meestal zijn dat zogenaamde ‘protonpompremmers‘, zoals bijvoorbeeld omeprazol, pantoprazol of rabeprazol.
Beloop
Zonder behandeling blijf je levenslang besmet met de Helicobacter-bacterie. Dat kan leiden tot het ontstaan van maagzweren. Ook de kans op het krijgen van een zweer in de dunne darm (ulcus duodeni) is verhoogd. Op den duur kan zelfs maagkanker ontstaan.
Historie
De Helicobacter-bacterie werd in 1982 ontdekt door de Australische artsen-wetenschappers Dr Barry Marshall en Dr Robin Warren. Zij deden onderzoek bij patiënten met chronische gastritis en maagzweren en ontdekten de bacterie. Aanvankelijk werd de bacterie ‘Campylobacter pylori’ genoemd. Later werd dit ‘Helicobacter pylori’.
Voordat de Helicobacter-bacterie werd ontdekt dacht men dat bacteriën niet konden voorkomen in de maag. Het idee was dat het maagzuur alle bacteriën dood zou maken. Marshall en Warren konden echter in stukjes weefsel van patiënten met maagzweren toch bacteriën aantonen. Daardoor ontstond het idee om maagzweren te behandelen met antibiotica. Voor die tijd werden maagzweren behandeld met maagzuurremmers en/of een operatie.
De ontdekking van Marshall en Warren was revolutionair in de jaren ’80 van de vorige eeuw. Zij kregen hiervoor in 2005 de Nobelprijs voor Geneeskunde.
Synoniemen
Andere namen voor Helicobacter-infectie van de maag zijn Helicobacter pylori infectie, Helicobacter pylori-geassocieerde gastritis, en maagontsteking door Helicobacter pylori.
Engelse vertaling
Helicobacter infection of the stomach
ICD-10 code
B96.81
Verder lezen / Referenties
- JH Kleibeuker & JC Thijs, ‘Nobelprijs Fysiologie of Geneeskunde 2005 voor de ontdekking van de maagbacterie Helicobacter pylori’, gepubliceerd in de rubriek ‘Open commentaar’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 30 december 2005; 149(53): pagina’s 2955-2957.
- HM Malaty HM, A El-Kasabany, DY Graham ea, ‘Age at acquisition of Helicobacter pylori infection: a follow-up study from infancy to adulthood’ gepubliceerd in de Lancet van 2002; 359: pagina’s 931-935.
- BJ Marshall, JR Warren, ‘Unidentified curved bacilli in the stomach of patients with gastritis and peptic ulceration’, gepubliceerd in de Lancet van juni 1984; 1 (8390): pagina’s 1311–1315.
- DY Graham & MS Osato, ‘H. pylori in the pathogenesis of duodenal ulcer: interaction between duodenal acid load, bile and H. pylori’, gepubliceerd in de Americal Journal of Gastroenterology van 2000; 95: pagina’s 87-91.