Harttamponade

Bijgewerkt op 12 juli 2023

Wat is een harttamponade?

Een harttamponade is een aandoening waarbij zich vocht ophoopt in het hartzakje (pericard) dat het hart omgeeft. Doordat het vocht niet weg kan lopen zal de druk in het hartzakje steeds verder toenemen. Hierdoor neemt de druk op het hart toe. Dit leidt ertoe dat het hart niet meer goed bloed kan opnemen en door het lichaam kan pompen.

Hoe vaak komt ’t voor en bij wie?

Harttamponades komen jaarlijks naar schatting 3.000-3.500 keer voor in Nederland.

Welke oorzaken zijn er?

Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van een harttamponade. Hieronder een overzicht:

• scheur in de wand van het hart (myocardruptuur), vaak ten gevolge van een hartaanval, maar soms ook ten gevolge van een verwonding of een perforatie na een medische ingreep;
• na hartoperatie ten gevolge van een slecht werkende drain;
• ontsteking van het hartzakjes (pericarditis);
• langzaam werkende schildklier (hypothyreoïdie);
• uremie bij slecht werkende nieren (nierfalen);
• na bestraling van de borstkas;
• als bijverschijnsel bij kanker.

Welke symptomen geeft het?

De volgende symptomen kunnen voorkomen:

• kortademigheid
• verminderd bewustzijn
• pijn op de borstkas
• duizeligheid – licht gevoel in het hoofd
• dikke enkels en/of onderbenen

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Bij lichamelijk onderzoek, beeldvormend onderzoek en aanvullend onderzoek zijn diverse aanwijzingen te vinden voor het bestaan van een harttamponade.

Lichamelijk onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek kan de arts een zogenaamde pulsus paradoxus vinden. Bij het bekloppen van de borstkas is de contour van het hart meestal verbreed. Het hart lijkt daarom groter dan het daadwerkelijk is. Bij luisteren met de stethoscoop zijn de harttonen vaak zachter dan normaal. Dit komt doordat het geluid gedempt wordt door de laag vocht in het hartzakje.

Beeldvormend onderzoek

Op een röntgenfoto van de borstkas is meestal een verbreding van de contour van het hart zichtbaar. Zie afbeelding hieronder.

Aanvullend onderzoek

Op een hartfilmpje (ECG) zijn vaak afwijkingen zichtbaar die kunnen wijzen op het bestaan van een harttamponade. Het gaat dan meestal om afwijkingen aan het zogenaamde ST-interval en/of de T-golven.

Wat is de behandeling?

De behandeling zal bestaan uit het draineren van het vocht in het hartzakje. Dat kan middels een pericardpuntie. Hierbij wordt het hartzakje via de huid aangeprikt zodat het vocht kan worden opgezogen. Een andere optie is een zogenaamde ‘pericardiotomie’. Hierbij wordt middels een operatieve ingreep het hartzakje opengesneden en het vocht gedraineerd.

Naast drainage van het vocht zal de onderliggende oorzaak moeten worden behandeld.

Beloop en prognose

Een harttamponade is een ernstige aandoening waarvoor meestal direct medische specialistische hulp nodig is.

Engelse term

cardiac tamponade, pericardial tamponade

Verder lezen

Op de engelstalige Wikipedia-pagina staat een uitgebreid artikle over dit onderwerp.

Synoniemen

harttamponnade, pericardtamponade