Glaucoom

Bijgewerkt op 10 oktober 2023

Wat is glaucoom?

Glaucoom is een aandoening waarbij de oogzenuw aangetast wordt door een verhoogde druk in het oog. De oogzenuw zorgt ervoor dat beelden die op het netvlies vallen worden doorgegeven aan de hersenen. Door aantasting van de oogzenuwen neemt het gezichtsvermogen af. Als eerste vallen de randen van het gezichtsveld weg. Zonder behandeling kan volledige blindheid optreden. De schade aan de oogzenuw kan niet meer worden hersteld. De aandoening tast meestal beide ogen aan. De behandeling is gericht op het verlagen van de oogdruk. Daarmee kan verdere schade worden voorkomen.

Soms ontstaat glaucoom zonder dat sprake is van een verhoogde druk. In dat geval wordt gesproken van normale druk glaucoom, of normotensief glaucoom.

Hoe vaak komt het voor?

Glaucoom is een vaak voorkomende aandoening. De kans op het krijgen van de aandoening neemt toe met de leeftijd. De aandoening komt vooral voor bij mensen vanaf het veertigste levensjaar. Zo’n 7% van de Nederlanders ouder dan 50 jaar heeft een verhoogde oogdruk.

Welke oorzaken zijn er?

De ruimte tussen hoornvlies en ooglens bevat oogvocht, ook wel ‘kamerwater’ genoemd. Dit wordt geproduceerd door het zogenaamde corpus ciliare. Het oogvocht dient als voeding voor het hoornvlies en de ooglens. Een groot deel van dit vocht loopt via de pupil naar de voorste oogkamer. Daar wordt het grootste deel van het oogwater afgevoerd via het zogenaamde trabekelsysteem (trabeculaire netwerk). Dit bevindt zich in de voorste oogkamer, in de hoek tussen hoornvlies en iris. Via dit trabekelsysteem wordt het vocht afgevoerd naar het kanaal van Schlemm. Een klein deel van het oogwater wordt via een andere route afgevoerd.

In de normale situatie is er een evenwicht tussen de hoeveelheid kamerwater die wordt aangemaakt en de hoeveelheid die wordt afgevoerd. Door verschillende oorzaken kan dit evenwicht worden verstoord. Als te weinig oogvocht wordt afgevoerd zal de druk in de oogbol toenemen. Als een dergelijke verhoogde oogdruk langere tijd bestaat kan de oogzenuw (nervus opticus) in de knel raken. Dit veroorzaakt schade aan de oogzenuw. In dat geval wordt gesproken van glaucoom.

Risicofactoren

De kans op het krijgen van glaucoom is verhoogd als de aandoening in de familie voorkomt. Verder hebben mensen die verziend zijn en mensen die ernstig bijziend zijn een verhoogd risico op het krijgen van de aandoening.

Welke vormen zijn er?

Er wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende vormen van glaucoom:

• open kamerhoek glaucoom (glaucoma simplex)
• gesloten kamerhoek glaucoom
• acuut glaucoom
• secundair glaucoom
• aangeboren glaucoom

Open kamerhoek glaucoom – 90% van de gevallen van glaucoom

Dit is de meest voorkomende oorzaak. Deze vorm is niet het gevolg van een andere oogaandoening; daarom wordt ook wel gesproken van primair open kamerhoek glaucoom. De aandoening komt vooral voor bij mensen ouder dan 40 jaar. Vaak komt de aandoening in de familie voor.

Glaucoma simplex komt het meest voor, namelijk circa 90%. Hierbij is de kamerhoek open en functioneert waarschijnlijk het trabekelsysteem niet optimaal, waardoor de IOD langzaam oploopt. De aandoening verloopt meestal symptoomloos en het verlies van gezichtsveld door beschadiging van zenuwweefsel treedt pas na jaren progressief op.

Gesloten kamerhoek glaucoom – 5% van de gevallen van glaucoom

Wanneer de iris ‘intermitterend’ het trabekelsysteem afsluit, spreekt men van nauwe-kamerhoekglaucoom. Dit is in circa 5% van de gevallen aan de orde.

Acuut glaucoom – <5% van de gevallen van glaucoom

Bij deze vorm is de kamerhoek volledig afgesloten. Dit leidt tot het snel oplopen van de oogdruk. Hierdoor ontstaan klachten als pijn in en rond het oog, onscherp zien, hoofdpijn en misselijkheid. In dat geval is het van belang snel een oogarts te raadplegen.

Secundair glaucoom – ca. 1% van de gevallen van glaucoom

Glaucoom kan ook worden veroorzaakt door ernstige verwondingen aan het oog, chronische ontsteking van het oog, en als bijwerking van bepaalde geneesmiddelen. In die gevallen wordt gesproken van secundair glaucoom.

Aangeboren glaucoom – ca. 1% van de gevallen van glaucoom

Heel soms wordt glaucoom veroorzaakt door een aangeboren afwijking aan het oog/de ogen. In dat geval wordt gesproken van aangeboren glaucoom of congenitaal glaucoom.

Welke symptomen geeft het?

Mensen met open kamerhoek glaucoom hebben vaak helemaal geen klachten. Bij mensen met gesloten kamerhoek glaucoom is sprake van een plotselinge verhoging van de oogdruk. De volgende symptomen en ziekteverschijnselen kunnen dan optreden.

• intense hoofdpijn van het voorhoofd
• overgeven
• langzame hartslag
• gestoord gezichtsvermogen
• blindheid

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt gesteld op grond van de klachten, het meten van de oogdruk, het meten van het gezichtsveld, het beoordelen van de oogzenuw, en het beoordelen van de kamerhok.

Meten van de oogdruk

De druk in het oog is normaal gesproken lager dan 22 mmHg. Boven deze waarde wordt gesproken van een verhoogde oogdruk of intraoculaire hypertensie. Overigens heeft niet iedereen met glaucoom een verhoogde oogdruk.

De oogdruk wordt gemeten met behulp van tonometrie. Dit onderzoek is pijnloos en duurt slecht enkele seconden.

Gezichtsveldonderzoek

Bij mensen met glaucoom valt meestal als eerste het gezichtsvermogen aan de randen van het gezichtsveld weg. Dit kan worden gemeten met behulp van gezichtsveldonderzoek. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een zogenaamde perimeter. Het gezichsveldonderzoek is pijnloos en duurt 20-30 minuten.

Beoordelen van de oogzenuw

Het beoordelen van de oogzenuw gebeurt met een zogenaamde funduscoop. Daarmee bekijkt de arts de binnenkant van het oog. Zo kan worden beoordeeld of de oogzenuw is beschadigd. Voor dit onderzoek wordt de pupil verwijd met oogdruppels. Hierdoor ga je enige tijd wazig zien. Ook dit onderzoek is pijnloos en duurt enkele minuten.

Beoordelen van de kamerhoek

Om onderscheid te maken tussen open kamerhoek glaucoom en gesloten kamerhoek glaucoom wordt de kamerhoek beoordeeld. Dit kan worden gedaan met behulp van gonioscopie. Hierbij wordt door de oogarts een speciaal contactglas op het oog gezet. Vervolgens wordt met een microscoop via dit contactglas in het oog gekeken. Daarbij kan de kamerhoek worden gezien.

Voor dit onderzoek wordt een verdovende oogdruppel toegediend. Het onderzoek duurt ongeveer vijf minuten.

Wat is de behandeling?

De behandeling van glaucoom bestaat uit verlaging van de oogdruk. Dat kan met geneesmiddelen, laserbehandeling of een operatie. Doel van de behandeling is verdere schade aan de oogzenuw tegen te gaan. Eenmaal aangerichte schade kan niet meer worden hersteld.

Geneesmiddelen

Geneesmiddelen voor de behandeling van een verhoogde oogdruk worden meestal toegediend in de vorm van oogdruppels. Soms is het nodig om de medicijnen te slikken in de vorm van tabletten of capsules.

Er zijn verschillende geneesmiddelen die de oogdruk kunnen verlagen. Voorbeelden zijn betablokkers, pilocarpine, latanoprost (Xalatan), dorsolamide (Trusopt), en afgeleiden van adrenaline, zoals dipivefrine (Diopine), en guanethidine (Suprexon). Voor kortdurende behandeling, bijvoorbeeld na een oogoperatie, worden ook acetazolamide en apraclonidine oogdruppels voorgeschreven.

Laserbehandeling

Als medicijnen onvoldoende helpen kan een laserbehandeling uitkomst bieden. Hiermee kan namelijk de afvoer van het kamerwater worden verbeterd. Laserbehandeling kan meestal poliklinisch worden uitgevoerd. Opname in het ziekenhuis is dus meestal niet nodig. De ingreep duurt ongeveer 15 minuten. Na de ingreep kan het toch nog nodig blijven om drukverlagende oogdruppels te gebruiken.

Er zijn verschillende laserbehandelingen die drukverlaging in het oog kunnen geven, zoals:

• laserbehandeling van de kamerhoek (laser trabeculoplastiek) resulteert in een drukdaling van zo’n 30% en wordt vaak als aanvullende behandeling naast oogdruppels toegepast. De behandeling komt alleen in aanmerking als de kamerhoek goed toegankelijk is en voldoende pigmentatie vertoont om het laserlicht te absorberen.
• iridotomie, die wordt toegepast bij kamerhoek-afsluitingsglaucoom
• laser-cyclodestructie wordt gereserveerd voor therapie-resistente gevallen met lage visus, omdat de visus nogal eens verslechterd.

Operatie

Als medicamenteuze therapie en laserbehandeling niet of onvoldoende helpen kan een operatie uitkomst bieden. Doel van de operatie is het verbeteren van de afvoer van het oogvocht. Tijdens deze operatie maakt de oogarts een opening in de kamerhoek en de iris. Het oogvocht kan via deze opening makkelijker doorstromen naar de zogenaamde subconjunctivale ruimte in het oog. Daar kan het vocht worden geresorbeerd. Deze operatie kan vaak poliklinisch onder plaatselijke verdoving plaatsvinden.

Synoniemen

groene staar, verhoogde oogdruk

Engelse vertaling

glaucoma

---

Reacties van lotgenoten

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere (verzorgers van) kinderen of mensen met glaucoom.

Om spam tegen te gaan worden reacties niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.