Fournier gangreen

Bijgewerkt op 20 november 2019

Wat is Fournier gangreen?

Fournier gangreen is een ernstige infectie van het gebied rond het geslachtsorgaan en de anus. Door de infectie wordt de huid en het onderhuidse bindweefsel zo ernstig aangetast dat het afsterft. Behandeling bestaat uit een operatie waarbij het afgestorven weefsel wordt verwijderd, en toediening van antibiotica via een infuus.

Wat is de oorzaak?

Fournier gangreen wordt veroorzaakt door een infectie met bacteriën. Meestal zijn meerdere verschillende bacteriën betrokken bij de infectie. Door de opbouw van de huid en het onderhuidse bindweefsel tussen anus en geslachtsorgaan kan een infectie zich snel uitbreiden.

Bacteriën die de aandoening kunnen veroorzaken zijn onder andere:

  • Streptococcus pyogenes
  • Stafylococcus aureus
  • E. coli
  • Clostridium
  • Bacteroides
  • Proteus
  • Klebsiella

Risicofactoren

De aandoening komt vooral voor bij mensen met een verminderde weerstand, bijvoorbeeld door suikerziekte (diabetes) of alcoholverslaving.

Andere risicofactoren voor het krijgen van Fournier gangreen zijn:

Hoe vaak komt het voor?

Fournier gangreen is een zeldzame ziekte. Jaarlijks komt de aandoening in Nederland naar schatting 10-15 keer voor.

Bij wie?

De aandoening komt ongeveer 7x vaker bij mannen dan bij vrouwen voor. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen, maar vooral bij mannen in de leeftijdsgroep van 35-65 jaar.

Welke symptomen zijn er?

Gangreen van Fournier begint vaak met plotselinge hevige pijn in de balzak, de anus, of het gebied tussen geslachtsorgaan en anus. Verder kunnen de volgende symptomen optreden:

  • pijn tussen geslachtsorgaan en anus
  • huidafwijking aan de balzak
  • pijn aan de balzak
  • pijn rond de anus
  • blauwpaarse verkleuring van de huid tussen geslachtsorgaan en anus
  • zwelling van de balzak
  • zich ziek voelen
  • snelle hartslag
  • blauwpaarse verkleuring van de balzak
  • zwelling van het perineum
  • koude rillingen
  • overlijden
  • koorts
  • pijn aan de anus
  • verhoogde lichaamstemperatuur
  • zwarte verkleuring tussen geslachtsorgaan en anus
  • blaar op de balzak
  • lusteloosheid
  • zich niet lekker voelen
  • snel ademen
  • bleek gezicht
  • zwarte verkleuring van de balzak
  • pijn in de lies
  • blaasjes tussen anus en geslachtsorgaan
  • blaren tussen anus en geslachtsorgaan
  • blaasjes op de balzak
  • kortademigheid

De aandoening begint meestal met heftige pijn ‘van onderen’. Als de huid en het onderhuidse bindweefsel afsterven zal de pijn verdwijnen. Dat komt doordat de gevoelszenuwen in de huid ook afsterven.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt vaak al gesteld op grond van de klachten en de afwijkingen bij lichamelijk onderzoek. Ter bevestiging zal meestal bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek worden aangevraagd.

Het is van belang om snel de diagnose te stellen. Dan kan direct worden begonnen met behandeling. Daarmee kunnen complicaties worden voorkomen.

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek zijn afwijkingen aan de huid zichtbaar. In het begin is de huid van de balzak en het perineum rood verkleurd. Ook is er sprake van zwelling van de balzak. Later zal de huid blauwpaars verkleuren. Ook kunnen blaasjes of blaren ontstaan.

Ook kan zogenaamd ‘subcutaan emfyseem‘ ontstaan. Dat is vorming van luchtbellen onder de huid. Ze ontstaan als de infectie wordt veroorzaakt door gasvormende bacteriën. De arts kan de luchtbellen ontdekken doordat een licht krakend geluid hoorbaar is bij drukken op de aangetaste huid. Dit worden ‘crepitaties’ genoemd.

Laboratoriumonderzoek

Bij bloedonderzoek zijn de ontstekingswaarden meestal verhoogd. Ook andere afwijkingen kunnen optreden.

De volgende afwijkingen kunnen optreden:

Beeldvormend onderzoek

Op een echo van de balzak en het gebied tussen balzak en anus kunnen afwijkingen worden gezien die passen bij Fournier gangreen. Eventueel kan een CT-scan van het gebied worden gemaakt. Op CT-scan kunnen vaak ook aanwijzingen over de oorzaak van het gangreen worden gezien. Bovendien kan de uitgebreidheid van het gangreen worden beoordeeld. Dat zal de chirurg helpen bij de voorbereiding voor de operatie.

Op de afbeelding hieronder een CT-scan van een 60-jarige vrouw met suikerziekte. Aan de linkerkant (rechts op de foto) is uitbreiding van het gangreen vanuit de vulva naar boven zichtbaar.

Fournier gangreen - CT-scan
Bron: Dr Hein Els, Radiopaedia.org, rID: 33091

Wat is de behandeling?

De behandeling bestaat uit een operatie waarbij het afgestorven weefsel wordt verwijderd en toediening van antibiotica. Ook zal een infuus worden ingebracht om vocht toe te dienen. De aandoening kan namelijk leiden tot septische shock.

Ook hyperbare zuurstofbehandeling wordt gebruikt voor de behandeling van Fournier gangreen.

Operatie

Tijdens de operatie wordt afgestorven weefsel verwijderd. Dit wordt ‘débridement’ of ‘necrotectomie’ genoemd.

Vaak zal de balzak (het scrotum) aangetast zijn en dus worden verwijderd. De zaadballen zijn meestal niet aangetast. Zij hebben namelijk een aparte bloedvoorziening. Na verwijdering van de balzak zullen de blootliggende zaadballen meestal tijdelijk in de liezen of onder de buikhuid geplaatst worden.

Als later de infectie genezen is kan geprobeerd worden om een nieuwe balzak te maken van huid die wordt weggenomen uit het bovenbeen. Een dergelijke operatie wordt ‘scrotum reconstructie’ genoemd.

Colostomie

Bij sommige patiënten is het gebied van de anus en de endeldarm zodanig aangetast dat wordt besloten om een colostomie te doen. Hierbij wordt de dikke darm verbonden met de buikwand. De ontlasting wordt dan niet meer via de endeldarm en anus uitgepoept, maar wordt via dit ‘colostoma’ opgevangen in een zakje. Endeldarm en anus krijgen zo de kans om te genezen. Na herstel kan het colostoma later worden opgeheven.

Suprapubische blaaskatheter

Ook kan het zijn dat de urinewegen zijn aangetast door de ziekte. Dan kan het noodzakelijk zijn om de urine af te laten vloeien via een zogenaamde ‘suprapubische blaaskatheter’.

Antibiotica

Bij het stellen van de diagnose is meestal nog niet bekend welke bacteriën de infectie veroorzaken. Daarom zal worden begonnen met toediening van zogenaamde ‘breedspectrum antibiotica’. Dat zijn antibiotica die werkzaam zijn tegen veel verschillende bacteriën.

Voor een snelle en grondige werking worden de antibiotica direct in het bloed toegediend. Dat gebeurt met een infuus.

Zodra de resultaten van bacteriekweken bekend worden kan worden overgegaan op antibiotica die speciaal gericht zijn tegen de gevonden bacteriën.

Beloop en prognose

Gangreen van Fournier is een ernstige aandoening. Als niet tijdig wordt behandeld kan de ziekte leiden tot bloedvergiftiging (sepsis), met als gevolg een septische shock. Door de septische shock gaat de bloeddruk omlaag. Hierdoor krijgen belangrijke organen minder bloed. Dit kan leiden tot overlijden van de patiënt.

Dus in principe geldt hoe eerder de diagnose wordt gesteld en behandeling wordt begonnen, des te gunstiger de prognose. De kans op overlijden is verder verhoogd bij oudere patiënten en tevens als de endeldarm is aangetast.

Andere complicaties die kunnen optreden zijn diffuse intravasale stolling (DIS), ARDS en nierfalen. Patiënten die de aandoening overleven zullen vaak meerdere langdurige ziekenhuisopnames en operaties ondergaan.

Historie

De aandoening is genoemd naar de franse arts Dr Jean Alfred Fournier. Hij beschreef de aandoening in 1883. In 1764 was de aandoening al beschreven door een franse legerarts.

Fournier gangreen - naamgever Dr Jean Alfred Fournier
Dr Jean Alfred Fournier (1832-1914)

Engelse vertaling

Fournier gangrene, necrotising fasciitis of perineum and/or genitals

ICD10-code

N49.8 / N76.8

Verder lezen / Referenties

  • AG Pol ea, ‘Gangreen van Fournier’, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische Lessen’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 30 oktober 1999; 143(44): pagina’s 2177-2181.
  • Chih-Sheng Huang, ‘Fournier’s Gangrene’ gepubliceerd in de rubriek ‘Images in Clinical Medicine’ van de New England Journal of Medicine van 23 maart 2017; 376:1158.

Synoniemen

Andere namen voor Fournier gangreen zijn gangreen van Fournier, scrotaal gangreen, perineaal gangreen, necrotiserende fasciitis van perineum en scrotum, en fasciitis necroticans volgens Fournier.


Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 3 juli 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 3 juli 2017

1 gedachte over “Fournier gangreen”

  1. De beschrijvingen komen heel erg overeen.
    Ik lig nu voor de 2e week in het Martiniziekenhuis groningen.
    3maal geopereerd en herstellend.
    Behandeling en bestrijden komen heel erg overeen.
    Alleen heb ik het in de stam van de penis.
    We zijn weer op de goede weg.🤞🏻

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven