Bijgewerkt op 9 augustus 2022
Wat is decubitus?
Decubitus is een aandoening waarbij diepe wonden in de huid ontstaan door langdurige druk op de huid. Dergelijke wonden worden doorligwonden of doorligplekken genoemd.
Wat is de oorzaak?
Decubitus ontstaat door langdurige druk op de huid en het onderhuidse vetweefsel. Meestal ontstaat dit doordat mensen lange tijd stilliggen in bed of stilzitten in een (rol)stoel. Bepaalde plekken van de huid ondervinden meer druk dan omliggende delen. Dat zijn vooral de delen waar uitstekende botten onder liggen, zoals bijvoorbeeld bij de schouderbladen, net boven de billen en bij de hielen. Ook bij het achterhoofd en de ellebogen ontstaan soms doorligplekken.
Door de druk worden de bloedvaatjes in de huid en het onderhuidse vetweefsel dichtgedrukt. Het gevolg is dat huid en onderhuids vetweefsel ter plekke van de verhoogde druk niet meer doorbloed worden. Als dat een aantal uren duurt is dat niet zo erg. Maar als dat meerdere dagen aanhoudt zullen huid en vetweefsel langzaam afsterven. Dit wordt druknecrose genoemd. Deze druknecrose leidt tot het ontstaan van doorligwonden.
Risicogroepen
Risicogroepen zijn mensen met chronische ziekten die, vanwege hun ziekte, langere tijd inactief zijn. Voorbeelden zijn mensen die verlamd zijn, bijvoorbeeld ten gevolge van een dwarslesie. Ook mensen die vanwege een botbreuk langere tijd bedrust moeten houden lopen een verhoogd risico op het krijgen van doorligwonden. Sommige mensen met psychische aandoeningen en mensen met de ziekte van Parkinson kunnen inactief zijn en daardoor sneller decubitus krijgen. Verder is het risico op decubitus verhoogd voor iedereen die, om wat voor reden dan ook, langere tijd is opgenomen in een ziekenhuis of verpleeghuis.
Risicofactoren
Risicofactoren voor het ontstaan van doorligplekken zijn het liggen op een ongelijkmatig oppervlak, een droge of beschadigde huid, een gevoelige huid (bijvoorbeeld door urine-incontinentie of transpiratie), ondervoeding en bloedarmoede. Verder hebben heel magere mensen een verhoogd risico op het krijgen van decubitus omdat ze weinig onderhuids vet hebben. Ook heel dikke mensen hebben een verhoogd risico omdat bij hen de druk op huid en onderhuids vetweefsel relatief hoog is. Bovendien is het lastiger om heel dikke mensen in een andere positie te leggen om decubitus te voorkomen. Ten slotte zijn er bepaalde geneesmiddelen die het risico op het krijgen van decubitus verhogen doordat ze de doorbloeding van huid en onderhuids vetweefsel verminderen.
Hoe vaak komt het voor?
Decubitus is een vaak voorkomende aandoening.
Bij wie?
Decubitus komt meestal voor bij mensen die, vanwege een andere aandoening, langdurig bedlegerig zijn. Vaak gaat het om ouderen, maar ook jonge mensen kunnen doorligwonden krijgen.
Welke symptomen geeft het?
Doorligplekken beginnen met een lokale verkleuring van de huid. Vervolgens ontstaat vaak een bloedblaar. Als deze open gaat ontstaat een wond. Vanwege de verminderde doorbloeding raakt de wond makkelijk geïnfecteerd. Als geen maatregelen worden genomen zal de wond steeds verder uitbreiden en dieper worden.
Waar ontstaat decubitus?
Decubitus ontstaat op plekken waar botten dicht tegen de huid liggen. Daar is het onderhuidse vetweefsel het dunst. Het gaat dan met name om het achterhoofd, bij de schouderbladen, de ellebogen, bij het stuitje, aan de heupen, en rond de hielen.
Wat is de behandeling?
Om uitbreiding van de doorligplekken te voorkomen is het van belang om de doorligplekken te ontlasten. Dat kan door gebruik te maken van speciale bedden en matrassen. Verder zijn er speciale producten waarmee de huid ingesmeerd kan worden. Deze middelen bieden enerzijds een beschermende laag, anderzijds stimuleren ze de doorbloeding van de huid.
Preventie van decubitus
Omdat doorligwonden lastig te behandelen zijn is het beter om ze te voorkomen. De volgende maatregelen kunnen helpen decubitus te voorkomen:
- patiënt meerdere malen per dag (elke 2 uur) te draaien in bed
- lighouding of zithouding dient ervoor te zorgen dat de druk zoveel mogelijk over het lijf verdeeld wordt; hierbij kunnen speciale matrassen en kussens helpen, waaronder ook:
- schapenvachten
- schuimrubberen hulpstukken
- de ondergrond moet glad zijn (geen rimpels, geen kruimels e.d.)
- droog houden van de huid
- zorg voor een goede voeding en vochtinname
- gebruik eventueel speciale verbanden of wondfolies die helpen doorligplekken te voorkomen
Synoniemen
doorligwond, doorliggen, doorligplek