Complex regionaal pijnsyndroom (CRPS)

Bijgewerkt op 20 mei 2023

Wat is het complex regionaal pijnsyndroom (CRPS)?

Het complex regionaal pijnsyndroom – vaak afgekort tot ‘CRPS’ – is een aandoening die kan optreden na verwonding van de ledematen, zoals kneuzing, beknelling of botbreuk. De aandoening wordt vooral gezien bij letsel aan de enkels, de knieën, en de polsen. De aandoening leidt vaak tot pijn, zwelling en verkleuring van de huid. De klachten zijn vaak ernstiger dan je op grond van het letsel zou verwachten.

De aandoening werd in 1922 beschreven door de duitse chirurg Dr Paul Sudeck. Daarom word de aandoening ook wel ‘zieke van Sudeck’ of ‘Sudeck dystrofie’ genoemd.

Andere namen voor het complex regionaal pijnsyndroom zijn ‘posttraumatische dystrofie’, ‘reflexdystrofie’.

Indeling CRPS

Er worden verschillende vormen van CRPS onderscheiden. Dat gebeurt op grond van het aangetaste lichaamsdeel, wel/geen aantasting van zenuwen, en wel/geen doorbloedingsstoornissen.

Op basis van aangetaste lichaamsdeel

Op basis van het lichaamsdeel dat aangetast is wordt onderscheid gemaakt tussen:

• CRPS van de hand
• CRPS van de onderarm
• CRPS van het onderbeen
• CRPS van de voet

Op basis van wel/geen aantasting zenuw

Er wordt onderscheid gemaakt in type 1 en type 2. Bij complex regionaal pijnsyndroom type 2 (CRPS-type 2) is er sprake van beschadiging van zenuwen, bij CRPS-type 1 niet.

De meeste gevallen van het complex regionaal pijnsyndroom betreffen type 1.

Op basis van wel/geen doorbloedingsstoornissen

Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘warme CRPS‘ (ook: ‘warme dystrofie’) en ‘koude CRPS‘ (ook: ‘koude dystrofie’).

Bij warme CRPS is sprake van een ontstekingsreactie. Het aangetaste lichaamsdeel voelt door de ontsteking warm aan.

Bij koude CRPS is sprake van een doorbloedingsstoornis. Het aangetast lichaamsdeel voelt door de verminderde doorbloeding koud aan.

Welke symptomen geeft het?

Enige dagen tot weken na de verwonding ontstaan op de plek van de verwonding of daar in de buurt:

• Pijn
  • de lichtste aanraking is al pijnlijk
  • vaak brandend
  • is continu aanwezig
  • reageert vaak niet of slecht op pijnstillers
• Zwelling van het aangetaste lichaamsdeel
• Roodheid van het aangetaste lichaamsdeel
• Verminderd gevoel aan het aangetaste lichaamsdeel
• Koud of warm gevoel (of afwisselend koud en warm) van het aangetaste lichaamsdeel
• Stijfheid, waardoor beweging van het gewricht moeilijker wordt (verminderde beweeglijkheid)
• Verkleuring van de huid
• Toename van de haargroei op het aangetaste lichaamsdeel;
• Soms juist afname van de haargroei en de groei van de nagels in het aangetaste gebied; soms juist toename
• Soms afname van de zweetproductie in het aangetaste gebied; soms juist overmatig zweten

De ernst van de klachten is vaak niet in overeenstemming met de ernst van de verwonding. Dus iemand die een lichte schaafwond heeft opgelopen kan – door het optreden van CRPS – daarvan ernstige pijnklachten ondervinden.

Wat is de oorzaak?

De oorzaak van het complex regionaal pijnsyndroom is niet goed bekend. Het komt vooral voor na verwonding aan armen of benen. Dat kunnen kneuzingen en botbreuken zijn, maar ook snijwonden en schaafwonden.

De aandoening kan in zeldzame gevallen ook voorkomen na een hartinfarct, een operatie, of als complicatie bij sommige neurologische aandoeningen, zoals het schouder-handsyndroom.

Heel soms is er geen aanwijsbare oorzaak voor het ontstaan van de aandoening.

Mogelijk worden de klachten veroorzaakt door overactiviteit van bepaalde zenuwcellen waardoor bepaalde stoffen die een ontstekingsreactie veroorzaken naar de plek van de verwonding worden getransporteerd. De onderliggende oorzaak van de afwijkingen aan de zenuwen wordt gezocht in de aanwezigheid van zuurstofradicalen.

Mensen die worden behandeld met zogenaamde ‘ACE-remmers’ hebben een verhoogde kans om CRPS te krijgen. ACE-remmers zijn geneesmiddelen die worden gebruikt bij de behandeling van hoge bloeddruk en hartfalen.

Lees verder over dit onderwerp op de webpagina over de oorzaak van het complex regionaal pijnsyndroom.

Hoe vaak komt het voor?

Complex regionaal pijnsyndroom is een redelijk vaak voorkomende aandoening. Jaarlijks wordt deze diagnose in Nederland bij naar schatting 6.000-7.000 mensen gesteld.

Bij wie komt het voor?

De aandoening kan in principe bij iedereen voorkomen. De meeste mensen met deze aandoening zijn echter tussen de 40-60 jaar oud. De aandoening komt iets vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Er bestaat geen test waarmee de diagnose gesteld kan worden. Meestal zal de arts de diagnose stellen op grond van de klachten en afwijkingen die worden gevonden bij lichamelijk onderzoek.

Op de afbeelding hieronder is de linker voet opgezwollen, pijnlijk bij aanraking en verkleurd na een gering drukletsel aan de wreef.

Er zijn voorwaarden opgesteld waaraan een patiënt moet voldoen om de diagnose ‘complex regionaal pijnsyndroom’ te krijgen.

Lees verder over de oorzaak op de webpagina over de diagnostiek van het complex regionaal pijnsyndroom.

Wat is de behandeling?

Omdat niet precies duidelijk is waardoor CRPS wordt veroorzaakt is er ook geen behandeling die deze oorzaak weg kan nemen. De behandeling is daarom gericht op het verminderen van de klachten. Dit wordt ook wel ‘symptomatische behandeling’ genoemd.

Naast het verminderen van klachten is ook het herstel of behoud van de functie van het getroffen lichaamsdeel van belang.

De behandeling van mensen met complex regionaal pijnsyndroom bestaat meestal uit geneesmiddelen en fysiotherapie.

Pijnstillers

Gewone pijnstillers als paracetamol en ibuprofen helpen vaak onvoldoende tegen de heftige pijn. In overleg met de behandelend arts kan eventueel een sterkere pijnstiller worden gekozen.

Fysiotherapie

Vanwege de pijn en de zwelling worden ledematen die zijn aangetast vaak minder gebruikt. Fysiotherapie kan helpen om het aangetaste lichaamsdeel toch in beweging te houden. Dit helpt voorkomen dat het gewricht stijf wordt.

Ergotherapie

Voor mensen die vanwege hun klachten worden gehinderd in hun werk of dagelijkse activiteiten kan ergotherapie helpen. De ergotherapeut leert je om beter om te gaan met de beperkingen die door de zieke worden opgelegd.

Psychologische ondersteuning

Mensen met langdurig aanhoudende klachten, bijvoorbeeld omdat de behandeling niet goed aanslaat, kan psychologische ondersteuning helpen. Een psycholoog helpt de patiënt dan om beter om te kunnen gaan met zijn/haar klachten.

Lees verder over behandeling op de webpagina over de behandeling van het complex regionaal pijnsyndroom.

Engelse vertaling

complex regional pain syndrome, CRPS, reflex sympathetic dystrophy, posttraumatic dystrophy

---

Synoniemen

Andere namen voor complex regionaal pijnsyndroom zijn CRPS, reflexdystrofie, Südeckse dystrofie, sympathische reflexdystrofie, posttraumatische dystrofie, Südeck atrofie, causalgie van Mitchell, en algodystrofie.

Verder lezen / Referenties

• JPM Frölke, RT van Dongen en H van de Meent, ‘Complex regionaal pijnsyndroom type 1: de mythe ontkracht’, gepubliceerd in de rubriek ‘Ter discussie’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2015; 159: A8370.
• P Bialas, ‘Die Diagnose komplexes regionales Schmerzsyndrom: Zu oft unterschätzt oder doch nur eine Modeerscheinung?’, gepubliceerd in Angewandte Schmerztherapie und Palliativmedizin van 2013; 6(3): pagina’s 28-33.
• LM Macrea, P Brem & G Landmann, ‘CRPS – das komplexe regionale Schmerzsyndrom: Wie man es erkennt und welche Therapieoptionen zur Verfügung stehen’, gepubliceerd in de rubriek ‘Fortbildung’ van Ars Medici van 2011; 6: pagina’s 248-253.