Bijgewerkt op 15 oktober 2022 door Simpto.nl
Wat is chronische urticaria?
Chronische urticaria is een aandoening waarbij rode, jeukende bulten (galbulten, netelroos) en/of angio-oedeem gedurende langere tijd blijven bestaan. Meestal wordt als minimale duur zes weken genomen. Wanneer de klachten tot maximaal zes weken aanhouden wordt gesproken van acute urticaria. Een andere naam voor chronische urticaria is chronische netelroos.
Wat is de oorzaak?
De symptomen en ziekteverschijnselen van chronische urticaria ontstaan door het vrijkomen van de stof histamine uit zogenaamde mestcellen. Naast histamine komen nog andere stofjes vrij, waaronder prostaglandines, stofjes die bloedplaatjes activeren en vaatverwijdende stofjes. Dit leidt tot het wijder worden van bloedvaten en het lekken van bloedplasma vanuit de bloedvaten naar het onderhuidse weefsel. Hierdoor ontstaat de zwelling.
Bij acute urticaria is vaak sprake van een ’trigger’ voor het ontstaan van de klachten. Het gaat dan bijvoorbeeld om gebruik van bepaalde voedingsmiddelen (bijv. chocola, aardbeien, eieren, noten, fruit), bepaalde geneesmiddelen, of een infectie. In tegenstelling tot bij acute urticaria is bij chronische urticaria vaak geen sprake van een dergelijke ’trigger’. Als er geen uitlokkende factor is wordt ook wel gesproken van chronische spontane urticaria. Soms is er wel een uitlokkende factor. Zo komt het voor dat de aandoening wordt uitgelokt door contact met water. Dan wordt wel gesproken van aquagene urticaria. Andere vormen waarbij de klachten onder bepaalde omstandigheden ontstaan zijn onder andere cholinerge urticaria en dermatografie.
In de tabel hieronder een overzicht van ‘uitlokbare’ vormen van chronische urticaria, oftewel chronisch induceerbare urticaria syndromen (‘chronic inducable urticaria syndromes’).
| Syndroom | Uitlokkende factoren | Opmerkingen |
| aquagene urticaria | koud water of warm water | zeer zeldzaam |
| cholinerge urticaria | verhoging lichaamstemperatuur, bijv. door warme douche | komt regelmatig voor |
| dermatografie | wrijven of krabben over de huid | komt vaak voor |
| druk urticaria (delayed pressure urticaria) | druk op de huid | reageert niet op antihistaminica |
| inspanningsgebonden urticaria | lichamelijke inspanning | risico op gegeneraliseerde overgevoeligheidsreactie |
| koude urticaria | blootstelling aan kou | risico op gegeneraliseerde overgevoeligheidsreactie |
| solaire urticaria | blootstelling aan zonlicht | symptomen beperkt tot aan zon blootgestelde huid |
| vibratie urticaria | trillingen tegen de huid | zeldzaam |
Onderliggende ziekten
Heel soms komt de aandoening voor als complicatie bij reumatische ziekten, infecties of zogenaamde hematologische maligniteiten.
Hoe vaak komt het voor?
In de Verenigde Staten komt chronische urticaria voor bij 0,23% van de bevolking. Dit cijfer wordt de prevalentie genoemd. Als we dit percentage vertalen naar Nederland zou dat betekenen dat er ongeveer 40.000 mensen met chronische urticaria in ons land zijn. In Belgie zou het dan om ongeveer 27.000 mensen gaan.
De aandoening kan in principe op elke leeftijd voorkomen. De meeste mensen zijn echter ouder dan 40 jaar op het moment dat de aandoening wordt vastgesteld. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Welke symptomen geeft het?
Chronische urticaria veroorzaakt terugkerende rode, sterk jeukende bulten of plekken (kwaddels) op de huid. Dergelijke bulten of plekken worden galbulten genoemd. Naast galbulten kan de aandoening ook leiden tot angio-oedeem. De klachten kunnen continu aanwezig zijn of telkens verdwijnen en weer terugkomen.
Vanwege de ernstige jeuk leidt de aandoening ook vaak tot slapeloosheid. Het gevolg is dat mensen met chronische urticaria zowel lichamelijk als emotioneel ernstige hinder kunnen ondervinden van de aandoening. Ook is aangetoond dat mensen met chronische urticaria een verhoogd risico hebben op het krijgen van psychische stoornissen.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose kan meestal worden gesteld op grond van de klachten, de duur van de klachten, en de kenmerkende huidafwijkingen. Eventueel kan de diagnose worden ondersteund door een huidbiopsie (stukje weefsel uit de huid) weg te nemen voor onderzoek onder de microscoop. Hierin worden bepaalde witte bloedcellen in overmaat aangetroffen. Het gaat dan met name om zogenaamde lymfocyten, en soms ook om eosinofiele granulocyten en neutrofiele granulocyten.
Wat is de behandeling?
Mensen met chronische urticaria worden door de huisarts vaak doorverwezen naar een dermatoloog (huidarts) of een allergoloog.
Vermijden uitlokkende factoren
Wanneer de aandoening wordt uitgelokt door bepaalde factoren, bijvoorbeeld blootstelling aan water, dan is het van belang om de betreffende factoren te vermijden. Zo kan, wanneer de klachten worden uitgelokt door gebruik van NSAIDs, gekozen worden voor een ander ontstekingsremmend middel of pijnstiller.
Geneesmiddelen
Er zijn verschillende geneesmiddelen die worden gebruikt bij de behandeling van chronische urticaria. In de eerste plaats zijn dat geneesmiddelen die de werking van histamine tegengaan (antihistaminica). Als deze middelen onvoldoende helpen worden vaak ontstekingsremmende middelen, zoals corticosteroiden, voorgeschreven. Als dat ook niet helpt kan het middel omalizumab (merknaam: Xolair) worden voorgeschreven. Het uiterste redmiddel is ciclosporine.
Antihistaminica
Vaak zal de behandelend arts een geneesmiddel voorschrijven dat de uitstoot van histamine door mestcellen tegengaat. Het gaat dan om zogenaamde antihistaminica. Deze worden voor langere tijd en in relatief hoge dosering voorgeschreven. De voorkeur gaat uit naar een antihistaminicum van de tweede generatie (cetirizine, loratadine) of de derde generatie (levocetirizine, desloratadine, fexofenadine). Die veroorzaken namelijk minder sufheid en andere bijwerkingen dan middelen van de eerste generatie, zoals promethazine.
Ontstekingsremmers
Als deze middelen onvoldoende resultaat geven kunnen andere geneesmiddelen worden voorgeschreven, waaronder zogenaamde antileukotrienen en glucocorticoiden, zoals prednison. Middelen van deze laatste groep worden slechts kortdurend voorgeschreven vanwege de bijwerkingen die ze kunnen geven bij langdurig gebruik.
Omalizumab
Als bovenstaande middelen onvoldoende resultaat geven kan omalizumab (merknaam: Xolair) worden voorgeschreven. Dit geneesmiddel wordt als injectie onder de huid (subcutane injectie) toegediend. De aanbevolen dosering is eenmaal per vier weken 300 mg.
Ciclosporine
Als na zes maanden blijkt dat ook omalizumab onvoldoende effect heeft kan de arts besluiten het middel ciclosporine voor te schrijven.
Wat is de prognose?
Uit onderzoek is gebleken dat 1 jaar na start van de behandeling ruim eenderde van de mensen met chronische urticaria geen klachten meer heeft. Bij een kleine eenderde zijn de klachten verminderd. De resterende eenderde had niet of nauwelijks baat bij de behandeling.
De behandeling slaat beter aan bij mensen met chronische spontane urticaria dan bij mensen met chronische urticaria door uitlokkende factoren.
Synoniemen
chronische galbulten, chronische netelroos, chronisch urticaria
Engelse vertaling
chronic urticaria, chronic hives
Verder lezen / Referenties
- DM Lang, ‘Chronic Urticaria‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Review article’ van The New England Journal of Medicine van 1 september 2022; 387(9): pagina’s 824-831.
- J de Rooij, T Rustemeyer, ‘Diagnostiek en behandeling van chronische urticaria‘, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Allergie en Astma van 2011; 11(4): pagina’s 131-137.