Chronische pancreatitis

Bijgewerkt op 13 maart 2022

Wat is chronische pancreatitis?

Chronische pancreatitis is een alvleesklierontsteking die minimaal zes maanden bestaat.

Welke klachten geeft het?

Doordat een chronisch ontstoken alvleesklier niet meer goed werkt zullen minder spijsverteringssappen door de alvleesklier worden uitgescheiden. In de spijsverteringssappen zit onder andere het stofje ‘lipase’. Lipase zorgt voor het afbreken van vetten tot kleine vetdeeltjes die makkelijk door de darm opgenomen kunnen worden. Doordat bij chronische pancreatitis vetten uit het voedsel minder goed worden afgebroken zullen ze niet of nauwelijks worden opgenomen in de darm. Dit wordt wel ‘malabsorptie’ (slechte opname) genoemd. Het gevolg is dat de vetten in de darm blijven zitten en de ontlasting daardoor vettig en brijïg wordt.

Andere klachten die kunnen optreden zijn (in afnemende frequentie):

Wat is de oorzaak?

Chronische pancreatitis komt vaak voor bij mensen die langdurig veel alcoholische drank gebruiken. Een andere risicofactor is roken. Daarnaast kan de aandoening ook voorkomen als complicatie van andere ziekten, zoals bijvoorbeeld taaislijmziekte. Er bestaat ook een erfelijke vorm van alvleesklierontsteking die vaak tot een chronische ontsteking van de alvleesklier leidt. Deze aandoening wordt ‘erfelijke pancreatitis’ of ‘hereditaire pancreatitis’ genoemd.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt gesteld op grond van de klachten, de resultaten bij laboratoriumonderzoek en de bevindingen bij beeldvormend onderzoek.

Laboratoriumonderzoek

Omdat de alvleesklier niet goed werkt worden minder alveesklierenzymen aangemaakt en uitgescheiden. De waardes van deze enzymen in het bloed zijn daarom vaak verlaagd. Er zal dan sprake zijn van een verlaagd amylase gehalte in het bloed en een verlaagd lipase gehalte in het bloed. Door een tekort aan lipase zullen vetten die via de voeding in de dunne darm komen niet goed worden afgebroken. Hierdoor kunnen deze vetten ook niet goed worden opgenomen via de dunne darm in het bloed. Het gevolg is dat meer vetten via de ontlasting worden uitgepoept. Het vetgehalte van de ontlasting gaat daardoor omhoog.

Fecaal elastase

Een ander enzym dat door de alvleesklier wordt aangemaakt en wordt uitgescheiden in de ontlasting is het enzym elastase. De hoeveelheid van dit elastase in de ontlasting – ‘fecaal elastase‘ genoemd – is een maat voor de werking van de alvleesklier. Bij mensen met chronische pancreatitis is het fecale elastase gehalte daarom vaak verlaagd.

Beeldvormend onderzoek

Bij beeldvormend onderzoek, zoals röntgenfoto, echoscopie, CT-scan of MRCP-scan, kunnen verschillende afwijkingen zichtbaar zijn. De meest voorkomende afwijkingen zijn verkalkingen (calcificaties) in de afvoergang van de alvleesklier (ductus pancreaticus), verwijding (dilatatie) van deze afvoergang en verschrompeling van de alvleesklier (atrofie van de pancreas).

Op de röntgenfoto van de buik van een 55-jarige man met alcoholverslaving zijn uitgebreide verkalkingen in de alvleesklier zichtbaar.

chronische pancreatitis - uitgebreide verkalkingen in de alvleesklier
chronische pancreatitis – uitgebreide verkalkingen in de alvleesklier – bron: Dr Domenico Nicoletti, Radiopaedia.org

Wat is de behandeling?

Als een onderliggende oorzaak voor de alvleesklierontsteking wordt gevonden is het van belang deze te behandelen. Dat betekent stoppen met overmatige alcoholconsumptie en stoppen met roken. Daarnaast zullen vaak pijnstillers worden voorgeschreven tegen de vaak heftige buikpijn. Als de alvleesklier minder goed gaat werken door de ontsteking kan het nodig zijn om alvleesklierenzymen (pancreasenzymen) als geneesmiddel te gaan slikken. Soms zal de arts besluiten dat een operatie nodig is om de aandoening te behandelen.

Geneesmiddelen tegen pijn bij chronische pancreatitis

Bij aanhoudende ernstige pijn zal de behandelend arts een pijnstiller (analgeticum) voorschrijven. Paracetamol en NSAIDs zijn niet altijd voldoende werkzaam tegen de pijn. Daarom worden regelmatig sterkere pijnstillers, zoals bijvoorbeeld opiaten, voorgeschreven. Opiaten kunnen echter vanwege bijwerkingen alleen gedurende een beperkte periode worden gebruikt. Ook worden andere middelen voorgeschreven, waaronder antioxidanten, gabapentine, pregabaline, SSRIs of tricyclische antidepressiva. Antioxidanten verminderen mogelijk de duur van de pijnklachten en het gebruik van pijnstillers. Voorbeelden van antioxidanten zijn vitamine A, vitamine C, vitamine E en S-adenosylmethionine.

Wat is het beloop?

Chronische pancreatitis kan verschillende complicaties geven. In de eerste plaats zal de werking van de alvleesklier te leiden hebben onder de aanhoudende ontsteking. Dat betekent dat de alvleesklier minder spijsverteringsenzymen aanmaakt en uitscheidt. Artsen spreken in dit geval van een exocriene pancreasdysfunctie. Een belangrijk spijsverteringsenzym dat door de alvleesklier wordt aangemaakt en uitgescheiden is lipase.

Lipase speelt een belangrijke rol bij de afbraak van vetten uit de voeding. Doordat minder lipase wordt aangemaakt en uitgescheiden worden minder vetten vanuit het voedsel opgenomen in de darm. Dit leidt tot een vettige en brijïge ontlasting. Artsen spreken van steatorroe. De opname van vetten in de darm is van belang voor de opname van in vet oplosbare vitamines, namelijk vitamine A, vitamine D, vitamine E en vitamine K. Maar doordat vetten niet meer goed worden opgenomen zullen ook deze vitamines niet goed worden opgenmen. Chronische ontsteking van de alvleesklier kan daardoor ook leiden tot vitamine A-tekort, vitamine D-tekort, vitamine E-tekort en vitamine K-tekort.

Doordat de alvleesklier langdurig ontstoken is zullen ook de cellen die insuline aanmaken aangetast raken. Dit kan leiden tot het ontstaan van suikerziekte (diabetes). De aandoening kan ook leiden tot het ontstaan van fistels en een pseudocyste van de alvleesklier. D

Engelse vertaling

chronic pancreatitis, chronic inflammation of the pancreas

ICD10-code

K86.1

Synoniemen

Andere namen voor chronische pancreatitis zijn chronische ontsteking van de alvleesklier en chronische alvleesklierontsteking.

Verder lezen / Referenties

  • SS Vege & ST Chari, ‘Chronic Pancreatitis‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Clinical practice’ van The New England Journal of Medicine van 3 maart 2022; 386(9): pagina’s 869-878.
Scroll naar boven