Bijgewerkt op 19 juli 2022
Wat is chronische intestinale pseudo-obstructie?
Chronische intestinale pseudo-obstructie (CIPO) is een zeldzame aandoening van het maagdarmkanaal die leidt tot symptomen van een afsluiting van het maagdarmkanaal (ileus) maar zonder dat er sprake is van een daadwerkelijke afsluiting (obstructie). De aandoening werd in 1958 voor het eerst beschreven door de Schotse arts Dr HAF Dudley. Er bestaat ook een acute vorm van intestinale pseudo-obstructie. Deze aandoening beperkt zich tot de dikke darm en wordt het syndroom van Ogilvie of acute intestinale pseudo-obstructie genoemd.
Wat is de oorzaak?
Chronische intestinale pseudo-obstructie wordt veroorzaakt door aantasting van gladde spiercellen in de darmwand. Dit leidt ertoe dat de normale bewegingen van de darm (peristaltiek) achterwege blijven. Dit wordt aperistalsis genoemd. Zonder peristaltiek zal de voedselbrij niet goed door de darm kunnen bewegen. Dit veroorzaakt, net als bij een echte afsluiting (obstructie), opstopping van de voedselbrij.
Er zijn niet alleen afwijkingen in de wand van de darmen maar ook van de slokdarm, de maag, de galblaas, de urineblaas, de urineleider en de baarmoeder. Ook zijn afwijkingen aanwezig in de spiertje in het oog dat ervoor zorgt dat de pupil samentrekt (musculus constrictor pupillae).
De aandoening komt vaker voor bij mensen met sclerodermie en systemische lupus erythematosus (SLE). Het komt ook voor bij mensen met het MEN-2B syndroom. Ook kan chronische intestinale pseudo-obstructie voorkomen als bijverschijnsel bij kanker (paraneoplastisch verschijnsel). Ten slotte zijn er ook bepaalde erfelijke syndromen waarbij chronische intestinale pseudo-obstructie voorkomt. Als een dergelijke onderliggende oorzaak wordt gevonden wordt gesproken van secundaire chronische intestinale pseudo-obstructie. In de tabel hieronder een overzicht van aandoeningen waarbij chronische intestinale pseudo-obstructie kan voorkomen.
| amyloïdose |
| diabetes mellitus (suikerziekte) |
| MEN-2B syndroom |
| sclerodermie |
| syndroom van Shy-Dräger |
| systemische lupus erythematosus (SLE) |
| ziekte van Parkinson |
Als géén onderliggende oorzaak wordt gevonden wordt gesproken van primaire chronische intestinale pseudo-obstructie of idiopathische chronische intestinale pseudo-obstructie. Deze idiopathische vorm komt vooral voor bij mensen in de leeftijdscategorie 20-40 jaar.
Welke symptomen geeft het?
De symptomen die optreden lijken op die van een afsluiting van de darm (ileus). Mensen met CIPO kunnen de volgende symptomen en ziekteverschijnselen hebben:
- buikpijn, waaronder
- buikkrampen
- opgezette buik
- misselijkheid
- braken
- obstipatie
- diarree
- gevoel dat het voedsel niet goed zakt
- afvallen
De symptomen zijn meestal langdurig (soms al jaren) aanwezig of komen steeds weer terug. Behalve van de aandoening zelf kunnen ook symptomen optreden van complicaties die zich voor kunnen doen. Zo kan chronische intestinale pseudo-obstructie leiden tot bacteriële overgroei van de dunne darm, malabsorptie en als gevolg daarvan tekorten aan bepaalde voedingsstoffen en/of vitamines.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose kan worden vermoed op grond van de symptomen die zich voordoen. Deze kunnen echter ook door andere oorzaken worden verklaard. Daarom zal de arts aanvullend onderzoek laten doen om de diagnose te achterhalen. Dat zullen in eerste instantie vaak kijkonderzoek van de darm (endoscopie) en beeldvormend onderzoek zijn. Daarbij worden niet altijd afwijkingen gevonden. Wel helpt het om andere mogelijke oorzaken van de klachten uit te sluiten. Om de diagnose te stellen kunnen verschillende onderzoeken worden uitgevoerd, waaronder bepaling van de druk in de darm (antroduodenojejunale manometrie) en weefselonderzoek van de darmwand (darmbiopsie).
Beeldvormend onderzoek
Bij beeldvormend onderzoek van slokdarm, maag, dunne darm en/of dikke darm worden regelmatig afwijkingen gezien. Door de verminderde werking van de gladde spieren in het maagdarmkanaal kunnen deze organen verwijd zijn. Dat geldt vooral voor de darmen. Op een röntgenfoto van de buik (buikoverzichtsfoto) zijn de darmlissen vaak verwijd. Ook kunnen luchtspiegels en/of vloeistofspiegels zichtbaar zijn.
Darmbiopsie
Verder kan een stukje weefsel uit de darmwand worden genomen (darmbiopt). Dit stukje weefsel wordt vervolgens door een patholoog onder de microscoop onderzocht. Hierbij worden kenmerkende afwijkingen gevonden, waaronder afwijkingen aan de gladde spiercellen in de darmwand.
Wat is de behandeling?
De behandeling bestaat uit ondersteuning van de voeding (bijvoeding), antibiotica en geneesmiddelen die de beweeglijkheid van de darm bevorderen (prokinetica).
Bijvoeding
Bijvoeding kan, als de toestand van de patiënt dat toestaat, gewoon via de normale route worden gegeven. Als dat niet lukt kan voeding via een slangetje door de neus naar de maag (nasogastrische ’tube’) of een slangetje door de neus naar de dunne darm (nasojejunale ’tube’) worden toegediend. Ten slotte kunnen ook voedingsstoffen via een infuus worden toegediend. Dit wordt parenterale voeding genoemd.
Antibiotica
Mensen met chronische intestinale pseudo-obstructie hebben regelmatig een verandering van de bacterieflora in de darm die kan leiden tot bacteriële overgroei in de dunne darm. Dit kan weer leiden tot een verstoring van de opname van voedingsstoffen in de dunne darm. Dit wordt malabsorptie genoemd. Antibiotica kunnen van nut zijn bij het herstel van de bacteriële flora in de darm. Antibiotica die worden gebruikt bij de behandeling van chronische intestinale pseudo-obstructie zijn ciprofloxacine, metronidazol en tetracycline.
Prokinetica
Prokinetica die worden voorgeschreven zijn domperidon/metoclopramide, octreotide, pyridostigmine en prucalopride. Ze zijn echter niet bij alle mensen met chronische intestinale pseudo-obstructie werkzaam.
Hoe vaak komt het voor?
Chronische intestinale pseudo-obstructie is een zeldzame aandoening. Bij ons zijn geen Nederlandse cijfers bekend over de incidentie (aantal nieuwe gevallen per jaar) en de prevalentie (aantal gevallen op een bepaald moment) van chronische intestinale pseudo-obstructie.
Verder lezen / Referenties
- HAF Dudley, gepubliceerd in de Journal of the Royal College of Surgery Edinborough van 1958; 3: pagina’s 206-217.
- HJA Lijftogt, HAP Pols, WNHM Stuifbergen, ‘Chronische idiopathische intestinale pseudo-obstructie’, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 1983; 127(3): pagina’s 105-109.
- A Haider, S Mehershanhi, A Siddiqa, H Patel, ‘Chronic Intestinal Pseudo-Obstruction in a Young Male With Alcohol Abuse Disorder‘, online case report in Cureus van 21 maart 2021.
Synoniemen
CIPO, chronische idiopathische intestinale pseudo-obstructie
Engelse vertaling
chronic intestinal pseudo-obstruction, enteric neuropathy