Bijgewerkt op 31 maart 2022
Samenvatting
Blaasstenen zijn steentjes die zich in de blaas vormen. Ze komen vooral voor bij mannen boven de 50 jaar. Meestal ontstaan ze doordat de urine heel erg geconcentreerd is, bijvoorbeeld door uitdroging. Ook kunnen ze ontstaan bij mensen die moeite hebben met plassen, bijvoorbeeld door prostaatvergroting. Blaasstenen kunnen leiden tot pijn in de onderbuik en onderbreking van de urinestraal tijdens het plassen. Niet alle blaasstenen geven klachten. Soms worden ze bij toeval ontdekt op een röntgenfoto. Soms worden kleine blaasstenen spontaan uitgeplast. Als dat niet gebeurt kunnen ze worden behandeld door een uroloog. Deze kan de blaasstenen via een blaasspiegeling kapot maken. De fragmentjes kunnen dan worden uitgeplast of worden verwijderd via de plasbuis. Als deze behandeling niet lukt is een operatie nodig om de blaassteen te verwijderen.
Wat is een blaassteen?
Een blaassteen is een steen in de urineblaas. De steen ontstaat door kristallisatie en neerslag van mineralen, zoals calcium, in de urine. Er kan sprake zijn van één of meerdere blaasstenen. De meeste blaasstenen zijn kleiner dan 2 cm in doorsnede. Blaasstenen kunnen hevige pijnklachten geven. Ook is de kans op het krijgen van een infectie in de urinewegen verhoogd. Bij sommige patiënten verstoppen ze de blaasuitgang zodat men plotseling niet meer kan plassen. Er zijn verschillende manieren om een blaassteen te behandelen.
Wat is de oorzaak?
Blaasstenen kunnen ontstaan als de urine in de blaas zeer geconcentreerd is. Stofjes in de urine kunnen dan kristalliseren en neerslaan. Dat zal sneller gebeuren als iemand uitgedroogd (gedehydreerd) is, of als er sprake is van een infectie in de urinewegen. Een blaasontsteking is dus een risicofactor voor het krijgen van blaasstenen.
Verder komen blaasstenen vaker voor bij mannen met prostaatvergroting. Door de vergrote prostaat wordt de plasbuis bij de blaashals dichtgedrukt. Hierdoor kan de urine moeilijker passeren. De urine blijft langere tijd ‘stilstaan’ in de blaas. Hierdoor krijgen mineralen als calcium de kans om neer te slaan. Zo kunnen uit kleine calciumkristallen uiteindelijk blaasstenen groeien. Ook andere redenen voor stilstand van urine in de blaas (retentieblaas) kunnen zo leiden tot blaasstenen.
Mensen die vanwege een dwarslesie in een rolstoel zitten hebben ook verhoogde kans op het krijgen van blaasstenen. De inactiviteit leidt tot vrijkomen van calcium uit het skelet, waardoor het calciumgehalte in de urine kan toenemen. Ook wordt vanwege moeite met plassen vaak een verblijfskatheter in de blaas ingebracht. Dat kan weer leiden tot blaasontsteking.
Soms zal een blaassteen ontstaan uit een niersteentje dat via de urineleider in de blaas terecht is gekomen.
Welke symptomen geeft een blaassteen?
Bij sommige mensen zullen blaasstenen helemaal geen klachten geven. In dat geval wordt gesproken van een ‘asymptomatische blaassteen’. Asymptomatische blaasstenen worden soms bij toeval gevonden als om een andere reden een röntgenfoto van de buik wordt gemaakt.
Als er wel symptomen zijn ontstaan die meestal door irritatie van de blaaswand door de blaassteen. Ook kan de blaassteen de urinestroom belemmeren.
Mensen met een blaassteen kunnen de volgende klachten ondervinden:
- Vaak moeten plassen of aandrang voelen om te plassen
- soms ook ‘s nachts (vaker) plassen
- Moeite met plassen
- soms alleen kunnen plassen in een bepaalde positie (lichaamshouding)
- Pijn bij plassen
- soms met misselijkheid, braken en/of koude rillingen
- Onderbreking van de urinestroom
- Roze of rood gekleurde urine door bloed
- Donker gekleurde urine
- Pijn onder in de buik
- Pijn in de rug
- Drukkend of vol gevoel onder in de buik
- Pijn of vervelend gevoel in de penis
- Plas niet goed op kunnen houden (incontinentie)
- Koorts (als er ook sprake is van een urineweginfectie)
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Bij lichamelijk onderzoek zullen meestal geen afwijkingen van de blaassteen zelf worden gevonden. Wel kunnen afwijkingen worden gevonden van de onderliggende aandoening, bijvoorbeeld een vergroting van de prostaat bij inwendig onderzoek.
Urineonderzoek
Bij urineonderzoek kunnen verschillende afwijkingen worden gevonden, zoals:
- Hematurie (bloed in urine)
- Leukocyturie (witte bloedcellen in urine)
Als de aandoening door bijvoorbeeld een blaasontsteking of nierbekkenontsteking wordt veroorzaakt kunnen ook bacteriurie (bacteriën in urine) en een positieve urinekweek worden gevonden.
Beeldvormend onderzoek
Op een röntgenfoto van de onderbuik zijn één of meer stenen in de blaas zichtbaar. Zie röntgenfoto hieronder.
Ook op een echo of CT-scan van de onderbuik zijn blaasstenen meestal goed zichtbaar.
Onderzoek blaasstenen
Bij terugkerende blaasstenen zal de uroloog soms onderzoek laten doen naar de samenstelling van de stenen. Dat kan een aanwijzing geven voor een onderliggende stofwisselingsziekte. Blaasstenen kunnen uit verschillende stoffen zijn samengesteld, zoals calciumoxalaat, calciumfosfaat, urinezuurzouten en magnesiumfosfaat.
Hoe vaak komt het voor? Bij wie?
Blaasstenen komen veel minder vaak voor dan nierstenen. Naar schatting krijgen jaarlijks in Nederland zo’n 1.200 mensen een blaassteen. Blaasstenen komen vooral voor bij mensen boven de 50 jaar, en veel vaker bij mannen dan bij vrouwen.
Wat is de behandeling?
Wat kun je zelf doen?
Een liter water extra drinken wordt aanbevolen. Verdunnen van de urine kan namelijk helpen voorkomen dat de blaassteen groter wordt. Ook zal het volume van de urine toenemen, zodat de kans dat de blaassteen wordt uitgeplast toeneemt.
Wat kan de arts doen?
Blaasstenen die niet worden uitgeplast kunnen door een uroloog worden verwijderd. Dat kan op verschillende manieren.
Blaasspiegeling (cystoscopie)
Ten eerste is het mogelijk om kleine blaasstenen te verwijderen tijdens cystoscopie (blaasspiegeling). Via de plasbuis wordt dan een kijkbuisje ingebracht met daaraan een ‘lithotripter’. Daarmee wordt de blaassteen kapot gemaakt. Vervolgens wordt de blaas gespoeld. Daarbij worden de fragmenten van de steen weggespoeld.
Grotere blaasstenen kunnen worden behandeld met vergruizing (lithotripsie) of met een operatie.
Vergruizing (lithotripsie)
Bij vergruizing van de blaassteen wordt geprobeerd om door middel van schokgolven of ultrageluid de blaassteen kapot te maken. De kleine brokstukjes kunnen dan worden uitgeplast. Bij deze ingreep wordt de onderbuik ingesmeerd met een speciale gel. Met behulp van een apparaat worden vervolgens schokgolven of ultrageluid toegediend via de huid. Zo kan een blaassteen van buitenaf worden vergruisd. Soms is het nodig om fragmentjes die niet vanzelf worden uitgeplast met een speciaal tangetje via de plasbuis uit de blaas te verwijderen.
Als de vergruizing niet lukt zal meestal een operatie nodig zijn.
Operatie
Vroeger werden blaasstenen vooral verwijderd via een gewone buikoperatie. Tegenwoordig gebeurt dat steeds vaker via een zogenaamde ‘cystolithotomie’. Dat is een ingreep waarbij de arts in de blaas kijkt met een cystoscoop en tegelijkertijd via een klein sneetje via de buik de steen kan verwijderen.
Medicijnen
Bij sommige typen blaasstenen kan gebruik worden gemaakt van medicijnen waarmee de stenen worden opgelost. Het gaat dan om zogenaamde urinezuurstenen. Om urinezuurstenen op te lossen moet de urine alkalisch worden gemaakt. Dat betekent dat de pH van de urine boven de 6,5 moet zijn. Dit kan worden gedaan met behulp van kaliumcitraat.
Behandelen onderliggende aandoening
Verder is het van belang om de onderliggende oorzaak van het ontstaan van de blaassteen te behandelen. Dit om te voorkomen dat opnieuw blaasstenen ontstaan. Zo zal iemand met een blaasontsteking of nierbekkenontsteking met antibiotica worden behandeld.
Preventie van blaasstenen
Als er sprake is van een onderliggende afwijking of aandoening aan de urinewegen zal deze moeten worden behandeld. Daarmee wordt de kans op het krijgen van een blaassteen direct een stuk lager. Dat geldt vooral voor oudere mannen met benigne prostaathyperplasie (goedaardige prostaatvergroting). Verder geldt voor mannen dat zittend plassen de voorkeur heeft boven staand plassen. Bij zittend plassen wordt de blaas namelijk beter geleegd dan bij staand plassen. Ten slotte helpt voldoende (water) drinken om de concentratie van de urine laag te houden. Daarmee wordt de kans op het ontstaan van blaasstenen ook lager.
Beloop & Prognose
Blaasstenen kunnen goed behandeld worden. Meestal zullen ze geen blijvende schade veroorzaken. Ze kunnen echter opnieuw ontstaan als de onderliggende oorzaak niet goed wordt behandeld. Verder kunnen blaasstenen complicaties veroorzaken, zoals urineweginfecties, afsluiting van de plasbuis met als gevolg blaasretentie en eventueel acute bilaterale obstructieve uropathie en refluxnefropathie. Volgens sommige onderzoekers kan de aanwezigheid van blaasstenen op den duur een verhoogd risico geven op het ontstaan van blaaskanker.
Synoniemen
Anderen namen voor blaassteen zijn steen in de urineblaas, urinesteen in de blaas, urineblaassteen, blaasstenen, blaassteentjes en urineblaasstenen.
Engelse vertaling
Duitse vertaling
Blasenstein, Harnblasenstein
Verder lezen / Referenties
- RH Boonstra, AC Blok, JH van der Veen en R Silvis, ‘Acute buik veroorzaakt door een grote cystineblaassteen‘, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 23 december 2006; 150(51): pagina’s 2800-2803.
- JN Keeman, ‘Blaasstenen en lithotomie, een verdwenen kwaal als fundament van de urologie‘, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 23 december 2006; 150(51): pagina’s 2805-2812.
Reacties van lotgenoten
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere mensen met een blaassteen. Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.