Bacteriële overgroei

Bijgewerkt op 3 augustus 2022

Wat is bacteriële overgroei?

Bacteriële overgroei is een aandoening waarbij een grote hoeveelheid bacteriën in de dunne darm ontstaat die daar normaal gesproken niet is. Dit kan tot verschillende klachten leiden. Bij bacteriële overgroei kunnen verschillende bacteriën betrokken zijn. Meestal gaat het om Escherichia coli, streptokokken, enterokokken, lactobacillen, en bacteriën van het type Bacteroides.

Wat is de oorzaak?

Er zijn verschillende ziekten en omstandigheden die aanleiding kunnen geven tot bacteriële overgroei.

Verminderde darmbewegingen

Doorgeslikt voedsel wordt in het spijsverteringskanaal voortgestuwd door bewegingen van de darmen. Dit wordt ‘peristaltiek’ genoemd. Als deze bewegingen niet of onvoldoende plaatsvinden blijft de voedselbrij langere tijd in de dunne darm steken. Dan wordt de kans dat bacteriën in de voedselbrij gaan groeien groter.

Er zijn een aantal aandoeningen waarbij de darmbewegingen verminderd kunnen zijn. Voorbeelden van dergelijke ziekten zijn sclerodermie, en mogelijk ook glutenovergevoeligheid (coeliakie). Ook mensen met suikerziekte (diabetes) kunnen last hebben van gestoorde darmbewegingen.

Een andere reden dat voedsel niet goed de dunne darm kan passeren dat na een darmoperatie een stukje darm als het ware doodloopt. In het doodlopende stukje darm kan voedselbrij zich ophopen. Hierin kunnen bacteriën groeien. Een dergelijk stukje doodlopende darm wordt ook wel ‘blinde lis’ genoemd. Als dit leidt tot klachten wordt gesproken van het ‘blinde lis syndroom’.

Ten slotte kunnen ook bacteriën gaan groeien in uitstulpsels van de darmwand. Dit worden ‘diverticula’ genoemd. Als iemand veel van dergelijke uitstulpsels heeft wordt gesproken van ‘diverticulose van de darm’. Diverticulose komt vooral voor in de dikke darm maar kan ook in de dunne darm voorkomen.

Bacteriën vanuit de dikke darm

In de dikke darm bevinden zich veel bacteriën. Die spelen daar een belangrijke rol in de spijsvertering. Op de overgang van de dunne darm naar de dikke darm zit een soort klep, de zogenaamde ‘ileocaecaal klep’. Deze klep zorg ervoor dat de voedselbrij die vanuit de dunne darm in de dikke darm loopt niet terug kan vloeien.

Als de ileocaecaal klep niet goed werkt zal inhoud van de dikke darm in de dunne darm terecht kunnen komen. Daarmee zullen ook bacteriën die normaal gesproken alleen in de dikke darm voorkomen in de dunne darm terechtkomen. Dat kan ook tot bacteriële overgroei leiden.

Ditzelfde kan gebeuren bij mensen bij wie de ileocaecaal klep tijdens een operatie is verwijderd. Een dergelijke operatie wordt regelmatig uitgevoerd bij mensen met de ziekte van Crohn. De ziekte van Crohn kan namelijk tot vernauwingen in de darm leiden, vooral rondom de ileocaecaalklep.

Verminderde afweer in de darm

Het afweersysteem (immuunsysteem) van de mens zorgt ervoor dat schadelijke bacteriën worden opgeruimd. Bij mensen met een ziekte van het afweersysteem krijgen schadelijke bacteriën de kans om zich te vermenigvuldigen. Mensen met dergelijke ziekten hebben daardoor een grotere kans om bacteriële overgroei in de darm te krijgen. Datzelfde geldt voor mensen die geneesmiddelen gebruiken om het afweersysteem te onderdrukken. Dergelijke middelen worden ‘immunosuppressiva‘ genoemd. Ze worden bijvoorbeeld voorgeschreven na een niertransplantatie om te voorkomen dat de getransplanteerde nier door het afweersysteem van het lichaam wordt afgestoten.

Afname uitscheiding maagzuur

Ook een afname van de uitscheiding van maagzuur kan leiden tot bacteriële overgroei in de dunne darm. Maagzuur speelt een belangrijke rol bij het doden van bacteriën die via de mond en de slokdarm in het maagdarmkanaal komen.  Een vermindering van de uitscheiding van maagzuur zal dus leiden tot een toename van het aantal bacteriën in de dunne darm. De meest voorkomende oorzaak voor een afname in de uitscheiding van maagzuur is het gebruik van maagzuurremmende geneesmiddelen. De meest gebruikte maagzuurremmende middelen zijn de zogenaamde ‘protonpompremmers‘. Het zijn middelen als omeprazol en pantoprazol. Gebruik van deze middelen vergroot dus de kans op het krijgen van bacteriële overgroei.

Verband met andere ziekten

Het lijkt erop dat mensen met een spastische dikke darm (prikkelbare darmsyndroom) een verhoogde kans hebben op het krijgen van bacteriële overgroei in de dunne darm. Hetzelfde geldt voor mensen met fibromyalgie en mensen met rosacea.

Welke symptomen geeft het?

Vaak zijn er helemaal geen klachten. Als die er wel zijn kunnen de volgende problemen optreden:

Mogelijke gevolgen

Bacteriële overgroei kan leiden tot complicaties. Zo kan een gebrek aan bepaalde vitamines ontstaan doordat de overtollige bacteriën deze gebruiken. Zo kan de aandoening leiden tot een vitamine B12 tekort.

Als de bacteriën grote delen van de oppervlakte van de dunne innemen kan de opname van voedingsstoffen bemoeilijkt worden. Dit wordt ‘malabsorptie’ genoemd. Malabsorptie leidt op den duur tot ondervoeding.

Ernstige bacteriële overgroei kan ook schade aan het darmslijmvlies veroorzaken. Vetmalabsorptie en mucosale schade kunnen diarree veroorzaken.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Er zijn verschillende onderzoeken die kunnen helpen bij het stellen van de diagnose.

Ademtest

Bacteriën zetten koolhydraten – zoals glucose, lactulose of xylose – om in waterstofgas en methaangas. Bij de zogenaamde ‘H2-ademtest‘ krijgt iemand een flinke hoeveelheid glucose of lactulose te drinken. Vervolgens wordt gedurende enkele uren de hoeveelheid waterstofgas in de uitgeademde lucht gemeten. De hoeveelheid uitgeademd waterstofgas wordt gebruikt als maat voor de hoeveelheid bacteriën in de dunne darm. Bij mensen met bacteriële overgroei is de hoeveelheid waterstofgas in de uitgeademde lucht dus verhoogd.

Onderzoek darminhoud

Het is mogelijk om met een slangetje darmsap vanuit de dunne darm op te zuigen. Dit darmsap kan vervolgens worden onderzocht. Bij mensen met bacteriële overgroei is het aantal bacteriën dat hierin wordt gevonden flink verhoogd. Men spreekt van overgroei wanneer het aantal bacteriën stijgt tot boven de 100.000 per milliliter darmsap.

Kijkonderzoek van de dunne darm

Soms zal de arts besluiten om een kijkonderzoek van de maag en dunne darm uit te voeren. Bij dit onderzoek kunnen bepaalde afwijkingen worden gezien die passen bij bacteriële overgroei.

kijkonderzoek bij bacteriële overgroei
kijkonderzoek

Proefbehandeling met antibiotica

Volgens sommige artsen is de beste manier om bacteriële overgroei aan te tonen het geven van een proefbehandeling met antibiotica. Als de klachten daarmee verdwijnen is dat een sterke aanwijzing voor het bestaan van bacteriële overgroei.

Beeldvormend onderzoek

Soms zal beeldvormend onderzoek worden gedaan om afwijkingen op te sporen die de bacteriële overgroei (helpen) veroorzaken. Zo kunnen bijvoorbeeld afwijkingen aan de ileocaecaalklep of diverticulose worden opgespoord.

bacteriële overgroei - diverticulose op röntgenfoto met contrast

Wat is de behandeling?

De behandeling van bacteriële overgroei bestaat meestal uit geneesmiddelen en/of een speciaal dieet. Het dieet bestaat uit voedingsstoffen die direct opneembaar zijn in de darm. Dit dieet wordt elementair dieet genoemd. Daarnaast is het van belang om eventuele oorzaken en gevolgen van de overgroei te behandelen.

Geneesmiddelen

Er zijn verschillende geneesmiddelen die kunnen worden voorgeschreven tegen deze aandoening, namelijk antibiotica, probiotica en middelen die de passage van voedselbrij door de darmen stimuleren.

Antibiotica

Antibiotica zorgen ervoor dat bacteriën dood gaan of voorkomen dat ze zich kunnen vermenigvuldigen. Er zijn verschillende antibiotica die worden voorgeschreven bij bacteriële overgroei.

Middelen die worden voorgeschreven zijn onder andere amoxicilline-clavulaanzuur(Augmentin®), trimethoprim-sulfamethoxazole, en metronidazol.

bacteriële overgroei behandeling met Augmentin

Probiotica

Probiotica zijn middelen die ‘goede bacteriën’ bevatten. Door voldoende ‘goede bacteriën’ in te nemen zouden de slechte bacteriën worden verdreven.

Geneesmiddelen die de darmpassage stimuleren

Als de overgroei wordt veroorzaakt door onvoldoende of afwezige darmbewegingen kunnen geneesmiddelen die de darmbewegingen stimuleren worden voorgeschreven. Dergelijke middelen worden ‘prokinetica’ genoemd.

Behandelen onderliggende ziekten

Als de overgroei wordt veroorzaakt door een bepaalde aandoening moet deze uiteraard ook worden behandeld.

Behandelen gevolgen

Als de overgroei leidt tot complicaties, zoals bijvoorbeeld een tekort aan vitamine B12, moet dit ook worden behandeld.

Engelse vertaling

bacterial overgrowth, small intestinal bacterial overgrowth, SIBO, bacterial overgrowth syndrome

ICD10-code

K90.4

Synoniemen

Andere namen voor bacteriële overgroei in de dunne darm zijn bacteriële overgroei syndroom, bacterieel overgroei syndroom, en bacteriële overgroei in de darmen.

Reacties van lotgenoten

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met anderen met deze aandoening. Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.

1 gedachte over “Bacteriële overgroei”

  1. Dirk Roggeman

    Kan een bacteriële overgroei lymfocitaire colitis veroorzaken ? of anders gezegd kan lymfocitaire colitis een reactie zijn van de dikke darm op bacteriële overgrroei in de dunnen darm ?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven