Bijgewerkt op 21 maart 2023
Wat is astma?
Astma is een vaak voorkomende chronische aandoening van de luchtwegen met aanvallen van hoesten en een piepende ademhaling. Astma ontstaat door een overgevoeligheid van de luchtwegen. Ongeveer 10-20 procent van de kinderen in Nederland heeft astmatische klachten. Bij volwassenen is dat ongeveer 5-10 procent. De aandoening komt reeds voor bij zeer jonge kinderen. Astma komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Het is niet bekend waarom dat zo is.
Andere namen voor astma zijn asthma, asthma bronchiale, en bronchiaalastma.
Welke symptomen geeft het?
De volgende klachten komen voor bij een astma aanval:
- piepende ademhaling
- kortademigheid
- hoesten, soms met het opgeven van slijm
- drukkend, beklemmend gevoel op de borst
- soms niesbuien
- soms angst: sommige kinderen met astma zijn bang voor hun ziekte.
Astma komt in aanvallen. De ernst van de aanvallen kan sterk wisselen per persoon. In zeldzame gevallen kunnen de aanvallen levensbedreigend zijn.
De aanvallen komen soms vooral voor bij inspanning. In dat geval wordt van ‘inspanningsastma’ of ‘inspanningsafhankelijke astma’ gesproken. Astma kan in dat geval een belemmering zijn voor sporters.
Wat is de oorzaak?
Astma kan ontstaan door een overgevoeligheidsreactie. Deze overgevoeligheid kan komen na een virusinfectie, bij inspanning of ten gevolge van een allergische reactie. Zo’n allergische reactie kan ontstaan tegen bijvoorbeeld de huisstofmijt, (tabaks)rook, bepaalde geneesmiddelen en chemische stoffen, of larven van spoelwormen. Ten gevolge van deze overgevoeligheid zullen de luchtwegen zich vernauwen.
Bij kinderen is de oorzaak meestal een overgevoeligheidsreactie, bij volwassenen in ongeveer de helft van de gevallen. In tegenstelling tot wat vroeger aangenomen werd is luchtvervuiling waarschijnlijk geen risicofactor voor het krijgen van astma. Het kan wel de klachten verergeren.
De aanleg om astma te krijgen wordt in een groot aantal gevallen overgeërfd. Tegenwoordig is ook bekend welke genen een rol spelen bij het ontstaan van astma.
Kinderen met astma hebben een verstoorde balans tussen de verschillende cellen die betrokken zijn bij de afweer. Het gaat vooral om bepaalde typen witte bloedcellen, de zogenaamde T-helpercellen (Th). Hiervan bestaan twee soorten, Th1 en Th2. Bij astmatische kinderen is er een tekort aan Th1 cellen ten opzichte van het aantal Th2 cellen. Dit leidt tot de overgevoeligheid van de luchtwegen. Verder heeft onderzoek aangetoond dat interleukine-13 (IL-13) een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling van astma.
Atopisch astma vs. non-atopisch astma
tekst volgt
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Op grond van de kenmerkende klachten zal de arts vaak al denken aan de mogelijkheid van astma. Verschillende onderzoeken kunnen helpen bij het stellen van de diagnose.
- lichamelijk onderzoek: Bij een astma aanval gaat de hartslag omhoog; bij ernstige aanvallen is spreken onmogelijk en gaat de borst nauwelijks op en neer doordat bijna niet in- en uitgeademd wordt.
- onderzoek met de stethoscoop: bij luisteren met de stethoscoop zijn verschillende afwijkingen te horen die kenmerkend zijn voor astma.
- röntgenfoto van de borst
- bronchiale provocatietest:
- spirometer: Sommige huisartsenpraktijken hebben een spirometer waarmee de longfunctie kan worden gemeten.
- piekstroommeter: Dit is een apparaatje dat door de patiënten mee naar huis kan worden genomen om zelf te kunnen meten hoeveel lucht ze, zo snel mogelijk, kunnen uitademen. Als het verschil tussen de waarden die ‘s ochtends en ‘s avonds worden gemeten groot is kan dat een aanwijzing zijn voor astma. Uit onderzoek is echter gebleken dat deze methode niet erg gevoelig is voor het opsporen van astma.
Wat is de behandeling?
De behandeling van astma bestaat uit leefstijladviezen en medicijnen.
Leefstijladviezen
Voor mensen met astma is het vermijden van prikkels die astma-aanvallen kunnen uitlokken van groot belang. Dat betekent het vermijden van sigarettenrook. Voor mensen die zelf roken is het van belang te stoppen met roken. Ook blootstelling aan allergenen is van groot belang, vooral voor mensen met allergisch astma.
Geneesmiddelen
Er zijn verschillende geneesmiddelen die de klachten van astma verminderen. De meeste geneesmiddelen worden per inhalatie ingenomen, sommigen gewoon als tablet. Kijk voor een uitgebreid overzicht van anti-astmamiddelen op de webpagina over astmamedicijnen.
Volwassenen met astma krijgen vaak een inhalatiecorticosteroïd voorgeschreven, eventueel samen met een zogenaamd langwerkend β2-sympathicomimeticum. Kinderen met astma krijgen vaak een kortwerkend β2-sympathicomimeticum op het moment dat ze klachten hebben. Als ze vaak klachten hebben krijgen ze ook een inhalatiecorticosteroïd voorgeschreven.
Het antibioticum azitromycine wordt soms voorgeschreven om het aantal aanvallen van astma te verminderen.
Engelse vertaling
Synoniemen
Andere namen voor astma zijn asthma, asthma bronchiale, en bronchiaalastma.