Bijgewerkt op 29 oktober 2022
Wat is apenpokken?
Apenpokken is een ziekte die wordt veroorzaakt door infectie met een virus, het apenpokkenvirus. Deze infectieziekte komt vooral in Afrika voor, maar is in Europa zeldzaam. Infectie met apenpokkenvirus werd in 1958 voor het eerst ontdekt bij een aap. Vandaar de naam ‘apenpokken’. Een andere naam die vaak voor deze aandoening wordt gebruikt is de engelse benaming voor de aandoening: monkeypox.
Apenpokken is een meldingsplichtige ziekte en valt onder de categorie A-ziekten. Dat betekent dat als een arts het vermoeden heeft van een nieuwe besmetting dit direct bij de gezondheidsautoriteiten dient te worden gemeld. Dan kunnen maatregelen worden genomen om verdere verspreiding van de aandoening te voorkomen.
Deze webpagina gaat over het voorkomen, de oorzaak, de symptomatologie, de diagnostiek en de behandeling van apenpokken.
Hoe vaak komt het voor?
Apenpokken komt vooral in West- en Midden-Afrika voor. In Nederland komt deze virusinfectie haast niet voor. Als een uitbraak van apenpokken in Nederland voorkomt is dat meestal nadat iemand in het buitenland besmet is geraakt. In mei 2022 zijn een aantal besmettingen gemeld. In de loop van 2022 zijn meer dan duizend mensen in Nederland besmet geraakt.
Mensen die in het verleden ingeënt zijn tegen pokken zijn beter beschermd tegen infectie met het apenpokkenvirus dan mensen die niet zijn ingeënt. Het apenpokkenvirus lijkt namelijk sterk op het pokkenvirus. Dat betekent dat het lichaam na besmetting al klaar is om antistoffen tegen het virus aan te maken.
Wat is de oorzaak?
Het apenpokkenvirus komt voor bij knaagdieren. Soms gaat het virus over op mensen. Dat kan door contact via de slijmvliezen of beschadigde huid, bijvoorbeeld na een krab door een kat. Meestal zo’n 10 dagen na besmetting ontstaan symptomen. Deze periode tussen besmetting en het ontstaan van symptomen wordt de incubatietijd genoemd. Deze varieert bij apenpokken van 5-21 dagen. De symptomen die optreden na een besmetting zijn vaak mild.
Omdat het apenpokkenvirus oorspronkelijk van dieren afkomstig is is het een zoonose genoemd, oftewel een infectie die van mens op dier kan overgaan. Als een mens de ziekte eenmaal heeft kan diegene weer anderen besmetten. Meestal gebeurt dat door contact via de slijmvliezen. Tijdens de uitbraak in 2022 gaat het vrijwel uitsluitend om mannen die met mannen seks hebben.
Welke symptomen geeft het?
Apenpokken kan leiden tot koorts, koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn, moeheid, het gevoel zich niet lekker te voelen (malaise) en huidafwijkingen. De huidafwijkingen bestaan uit vlekjes die overgaan in blaasjes. De blaasjes kunnen pus bevatten (puistjes). Ze drogen in waarna korstjes overblijven. Verder kunnen bultjes voelbaar zijn in de lies, oksel, nek of hals. Dat zijn gezwollen lymfeklieren. Artsen spreken in dat geval van lymfadenopathie. De gezwollen lymfeklieren zijn vaak pijnlijk.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose kan worden gesteld door het apenpokkenvirus in blaasjesvocht van een huidafwijking aan te tonen.
Wat is de behandeling?
Wanneer een verdenking is op apenpokken is het van belang om thuis in isolatie te gaan. Dit is om besmetting van andere personen te voorkomen. De isolatie duurt tot het moment dat de patiënt niet meer besmettelijk is. Dat is wanneer de huidafwijkingen volledig genezen zijn.
Synoniemen
infectie met het apenpokkenvirus, monkeypox
Engelse vertaling
monkeypox
ICD10-code
B04
Verder lezen / Referenties
- KD Reed, JW Melski et al, ‘The detection of monkeypox in humans in the western hemisphere‘, gepubliceerd in de New England Journal of Medicine van 22 januari 2004; 350(4): pagina’s 342-350.
- SF de Stoppelaar, E Hoornenborg, G van Rijckevorsel ea, ‘Uitbraak van monkeypox: een nieuwe pandemie?‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische les’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 21 oktober 2022; 166(42): pagina’s 16-21.