Bijgewerkt op 22 februari 2022 door Simpto.nl
Wat is een aortocavale fistel?
Een aortocavale fistel is een zeldzame aandoening waarbij een verbinding ontstaat tussen de grote lichaamsslagader (aorta) enerzijds, en de onderste holle ader (vena cava inferior) of de (linker of rechter) vena iliaca anderzijds.
Wat is de oorzaak?
Meestal wordt een aortocavale fistel veroorzaakt door een aneurysma van de aorta in de buik. Dit is een uitstulping van de grote lichaamsslagader. Als deze langdurig tegen de onderste holle ader drukt kunnen – door de druk – de wanden van de grote lichaamsslagader en de onderste holle ader kapot gaan. Zo ontstaat een verbinding tussen de grote lichaamsslagder en de onderste holle ader.
Soms ontstaat een aortocavale fistel bij mensen met een bindweefselziekte, zoals bijvoorbeeld het syndroom van Marfan. Ook kan een dergelijke fistel worden veroorzaakt door een steek- of schotverwonding waarbij een opening tussen aorta en onderste holle ader ontstaat.
Welke symptomen geeft het?
Mensen met een aortocavale fistel kunnen de volgende klachten en afwijkingen hebben:
- Zwelling van een been / zwelling van beide benen
- Been is warm en rood of blauwpaars verkleurd
- Soms pijn in de rug
- Soms buikpijn
- Soms een kloppende zwelling in de buik (veroorzaakt door aneurysma van de aorta)
Als beide benen gezwollen, rood en/of warm zijn zal de fistel ter hoogte van de vena cava inferior (boven de splitsing in linker en rechter vena iliaca) liggen. Als slechts één van beide benen is aangetast zal de fistel ter hoogte van de linker of rechter vena iliaca liggen.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose kan worden gesteld op grond van de klachten, de bevindingen bij lichamelijk onderzoek en de resultaten van aanvullend onderzoek (bloedonderzoek, beeldvormend onderzoek).
Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek is meestal sprake van zwelling, roodheid en/of warmte aan één of beide benen. Bij onderzoek van de buik kan een pulserende (kloppende) zwelling voelbaar zijn. Dit wordt veroorzaakt door een aneurysma van de aorta, de meest voorkomende oorzaak van de aortocavale fistel. Ook is bij onderzoek met de stethoscoop regelmatig een ruis hoorbaar over de buik. De centraal veneuze druk (CVD) kan verhoogd zijn. Soms zal sprake zijn van hypotensie (lage bloeddruk).
Bloedonderzoek
Bij bloedonderzoek kunnen de ontstekingswaarden verhoogd zijn (bloedbezinking, CRP-gehalte, aantal leukocyten in het bloed). Verder kunnen er aanwijzingen zijn van een verminderde doorbloeding, bijvoorbeeld verhoging van het creatinine gehalte door een verminderde doorbloeding van de nieren.
Beeldvormend onderzoek
Op een echo van de buik is vaak een verwijding van de grote lichaamsslagader (aneurysma van de aorta) zichtbaar. Datzelfde geldt voor een CT-scan van de buik. Met behulp van een duplexscan kan vaak worden gezien dat er sprake is van een verbinding (fistel) tussen aorta en vena cava inferior of vena iliaca. Vervolgens zal meestal met behulp van angiografie of CT-angiografie worden bepaald waar de fistel zich precies bevindt. Dat is van belang voor de vaatchirurg die de fistel gaat behandelen.
Wat is de behandeling?
Een aortocavale fistel wordt meestal behandeld door een vaatchirurg. De vaatchirurg zal het aneurysma openen. Als de fistelopening is gevonden zal deze worden dichtgemaakt met hechtingen. Vervolgens zal het aneurysma zelf worden hersteld. Daarbij wordt een vaatprothese (kunstbloedvat) ingebracht. Dat kan met een zogenaamde ‘broekprothese’ of een ‘buisprothese’.
Tegenwoordig is het ook mogelijk om een aortocavale fistel te behandelen met een zogenaamde ‘endoprothese’. Hierbij wordt de slagader in de lies aangeprikt. Via deze slagader wordt een opgevouwen endoprothese opgevoerd richting de buikaorta. Daar wordt de endoprothese ontvouwd zodat het aneurysma overbrugd wordt. Er wordt als het ware een nieuwe wand van de aorta ingebracht. Deze behandeling heet ‘endovasculaire aneurysmareparatie’, of afgekort ‘EVAR’.
Verder lezen / Referenties
- AKF de Smet, KMB Huntjens, JP van Brussel en EJ Veen, ‘Een gezwollen been door een aortocavale fistel‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische Les’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 4 januari 2019; 163(1): pagina’s 40-46.
- TR Hendriksz en ACM van Vliet, ‘Diagnose in Beeld (300). Een man met progressief oedeem aan beide benen‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Medische Vignetten’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 18 november 2006; 150(46): pagina 2543.
- AP Lont, B Lamme, C Bendien, JH Rommers en PH Rutgers, ‘De aortocavale fistel, een zeldzame complicatie van een aneurysma van de abdominale aorta‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische Lessen’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 12 februari 2005; 149(7): pagina’s 325-329.
- L-A Schols, T Atalik en W Hogendoorn, ‘Een man met blauw verkleurde, pijnlijke benen‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Diagnose in beeld’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 18 februari 2022; 166(7): pagina 25.