Bijgewerkt op 31 oktober 2024 door Simpto.nl
Wat is paroxismale nachtelijke hemoglobinurie?
Paroxismale nachtelijke hemoglobinurie – vaak afgekort tot ‘PNH’ – is een zeldzame ziekte waarbij rode bloedcellen worden afgebroken. Dit wordt hemolyse genoemd. Deze hemolyse leidt tot bloedarmoede. In de rode bloedcellen zit het eiwit hemoglobine. Door de afbraak van de rode bloedcellen komt hemoglobine in het bloed terecht. Als het bloed de nieren bereikt wordt de hemoglobine uitgescheiden in de urine. Dit wordt hemoglobinurie genoemd. Daarnaast is ook het beenmerg vaak minder goed in staat bloedcellen aan te maken. De aandoening wordt veroorzaakt door een foutje in het DNA.
Hoe vaak komt het voor?
Paroxismale nachtelijke hemoglobinurie is een zeer zeldzame ziekte. De aandoening wordt jaarlijks in Nederland bij zo’n vijftig mensen. De ziekte kan in principe op elke leeftijd optreden. Meestal ontstaat de aandoening echter bij mensen in de leeftijdsgroep van 25-45 jaar, en net zo vaak bij mannen als bij vrouwen.
Wat is de oorzaak?
Paroxismale nachtelijke hemoglobinurie wordt veroorzaakt door een afwijking in het DNA. Er is sprake van een afwijking (mutatie) van een stukje DNA dat het PIGA-gen wordt genoemd. Dit PIGA-gen is verantwoordelijk voor de aanmaak van een bepaald eiwit, glycosylfosfatidylinositol (GPI) genaamd. Dit eiwit zorgt voor de bevestiging van bepaalde andere eiwitten, waaronder CD55 en CD59, in de celmembraan van rode bloedcellen. Deze eiwitten beschermen de rode bloedcel tegen afbraak (hemolyse). Door de mutatie van het PIGA-gen wordt onvoldoende GPI aangemaakt. Hierdoor kunnen de CD55 en CD59 eiwitten niet worden ingebouwd in de celmembraan. Deze zal hierdoor sneller kapot gaan. Dit leidt tot afwijkende bloedcellen, zowel rode bloedcellen als witte bloedcellen en zelfs bloedplaatjes. Als de rode bloedcellen zijn aangetast kunnen deze kapot gaan. Dit wordt ‘hemolyse’ genoemd en kan leiden tot bloedarmoede. Kapot gaan van witte bloedcellen kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor infectieziekten.
Welke symptomen zijn er?
Paroxismale nachtelijke hemoglobinurie leidt tot afbraak van rode bloedcellen. De hemoglobine die in rode bloedcellen zit komt hierdoor vrij in het bloed en wordt uitgescheiden via de nieren. Dit leidt tot donkere verkleuring van de urine. Omdat de rode bloedcellen vooral ’s nachts kapot gaan is de ochtendurine donker verkleurd. Gedurende de dag wordt de urine dan weer lichter van kleur.
Door de afbraak van de rode bloedcellen ontstaat vaak ook bloedarmoede. Dit kan leiden tot klachten als moeheid, kortademigheid bij inspanning en een bleek gezicht. Verder kan de verhoogde afbraak van rode bloedcellen leiden tot verhoging van het bilirubine gehalte in het bloed. Dit kan weer leiden tot geelzucht.
Verder kunnen de volgende klachten optreden:
- hoofdpijn
- soms pijnaanvallen in buik en/of rug
- soms misselijkheid en braken
Hoe wordt de diagnose gesteld?
- Bij lichamelijk onderzoek wordt vaak een vergrootte milt gevoeld. Minder vaak is de lever ook vergroot. Soms is er sprake van geinge geelzucht.
- Bij bloedonderzoek worden meestal lage aantallen rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes aangestroffen. Dit komt doordat het beenmerg deze cellen in mindere mate aanmaakt.
- De urine is vaak donker gekleurd doordat veel hemoglobine uit de kapotte rode bloedcellen in de urine terecht komt. Ook als de urine niet zo donker gekleurd is kan met behulp van een bepaalde test worden aangetoond dat er veel hemoglobine wordt uitgeplast.
De diagnose PNH wordt bevestigd met behulp van de zogenaamde zuurhemolysetest volgens Ham. Bij deze test worden rode bloedcellen van de patient blootgestelt aan serum met een zuurgraad van 6,5-6,8. Bij patiënten met PNH zullen de rode bloedcellen kapot gaan, terwijl normale rode bloedcellen dat niet doen.
Wat is de behandeling?
De oorzaak van PNH wegnemen is niet mogelijk. Wel kunnen een aantal maatregelen worden genomen die de klachten bestrijden. Hiervoor komen in aanmerking bloedtransfusie, corticosteroïden, androgenen, toediening van ijzer, anticoagulantia, verwijdering van de milt (= splenectomie) en tenslotte beenmergtransplantatie.
- bloedtransfusie: door bloedtransfusie wordt het geringe aantal bloedcellen aangevuld.
- corticosteroïden: deze stoffen gaan het kapot gaan van de rode bloedcellen tegen; een nadeel is dat ze niet langdurig gebruikt kunnen worden in verband met het optreden van bijwerkingen.
- androgenen: deze middelen stimuleren het beenmerg om bloedcellen aan te maken.
- ijzer: toediening van ijzer kan van belang zijn bij patienten die eel ijzer verliezen met de urine.
- anticoagulantia: deze middelen helpen het optreden van trombose tegen te gaan.
- splenectomie: het operatief verwijderen van de milt wordt soms gedaan omdat de milt het orgaan is waar eel rode bloedcellen kapot gaan. Door de milt te verwijderen kan dit in sommige gevallen worden verminderd.
- beenmergtransplantatie
Wat is het beloop?
PNH heeft meestal een langduring beloop, vaak langer dan 10 jaar. Een aantal patiënten zal volledig genezen. PNH is een ernstige ziekte. De prognose verschilt sterk van patiënt tot patiënt en hangt af van het optreden van complicaties. Door de afwijkingen in het bloed bestaat er echter altijd de kans op het optreden van complicaties. Als complicaties kunnen optreden trombose van de poortader en van de aders van de darm (= mesenteriaalvenen), zogenaamde opportunistische infecties, galstenen en ijzergebrek. Heel soms kan PNH aanleiding geven tot het ontstaan van acute myeloïde leukemie.
Synoniemen
paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie, PNH, ziekte van Marchiafava-Micheli
Engelse vertaling
paroxysmal nocturnal hemoglobinuria
Plaats een reactie
Heb je hier niet gevonden wat je zocht dan kun je hieronder een reactie plaatsen. Andere lezers kunnen hier dan op reageren. Zo kan een uitgebreide online discussie ontstaan. Kijk bijvoorbeeld eens op de webpagina over evolocumab of de webpagina over semaglutide. Reacties worden niet automatisch geplaatst. Het kan een aantal uren duren voordat de reactie op de website verschijnt.