Hyperbare zuurstoftherapie

Bijgewerkt op 8 mei 2023

Wat is hyperbare zuurstoftherapie?

Hyperbare zuurstoftherapie is een medische behandeling waarbij onder hoge druk pure zuurstof wordt ingeademd om de hoeveelheid zuurstof in het bloed te verhogen. Dit bevordert de genezing van bepaalde aandoeningen. De behandeling vindt plaats in een speciale ruimte.

Hoe werkt het?

Hyperbare zuurstoftherapie werkt doordat het zuurstof gehalte van het bloed wordt verhoogd. De behandeling vindt plaats in een ruimte waarin 100% zuurstof aanwezig is en waarin de druk hoger is dan de luchtdruk. Hierdoor ademt de patiënt onder hoge druk pure zuurstof in. Dat leidt tot verhoging van het zuurstof gehalte in het bloed en heeft gunstige effecten bij de behandeling van bepaalde wonden, ontstekingen en andere aandoeningen.

Opname van zuurstof in het bloed

Voor allerlei processen in ons lichaam is zuurstof nodig. De bloedsomloop in ons lichaam zorgt ervoor dat voldoende zuurstof de organen en weefsels kan bereiken. Na inademing van buitenlucht wordt zuurstof namelijk vanuit deze lucht opgenomen in het bloed. Dat gebeurt in de longblaasjes.

Binding aan hemoglobine

Er zijn twee manieren waarop bloed zuurstof kan opnemen. In de eerste plaats gebeurt dat via de rode bloedcellen (erytrocyten). Rode bloedcellen bevatten namelijk de stof hemoglobine. Hemoglobine kan zuurstofmoleculen binden. Dat gebeurt in de longen. Als het bloed vervolgens door het lichaam stroomt wordt het zuurstof door het hemoglobine losgelaten. Het zuurstof komt dan beschikbaar voor processen in de weefsels en organen. De lucht die wij inademen bestaat voor ongeveer 20% uit zuurstof. Bij een normale luchtdruk is al ongeveer 97% van de hemoglobine die door de longen stroomt gebonden met zuurstof. Verhoging van het zuurstof gehalte van de lucht zal dus nauwelijks tot een verhoging van het zuurstof gehalte van het bloed kunnen leiden.

Oplossen van zuurstof in bloed

De tweede manier waarop bloed zuurstof kan opnemen is doordat zuurstofmoleculen kunnen oplossen in bloed. Hoe groter de druk van de lucht waarin het zuurstof zich bevindt, des te meer zuurstof zal oplossen in het bloed. Van dit principe kan gebruik worden gemaakt om de hoeveelheid zuurstof in het bloed flink te verhogen. De overdruk die wordt toegepast bedraagt minimaal 1,4x de normale luchtdruk in de omgeving. De meeste behandelschema’s in Nederland gaan echter uit van een behandeldruk van 2,4-2,8 bar.

Hyperbare zuurstoftherapie maakt dus gebruik van dit tweede principe. Door de zowel luchtdruk en het zuurstof gehalte van de lucht flink te verhogen kan het bloed meer zuurstof opnemen.

Gevolgen verhoging zuurstofgehalte bloed

Verhoging van het zuurstof gehalte in het bloed heeft een aantal gevolgen, namelijk:

  • bloedvaten trekken samen – dat betekent dat ze nauwer worden; dit kan helpen bij het voorkomen van zwelling van weefsels (oedeem).
  • bepaalde bacteriën sterven af – het gaat hier om zogenaamde anaërobe bacteriën; dat zijn bacteriën die vooral goed groeien onder omstandigheden waarin zuurstof ontbreekt; zuurstof is voor hen juist giftig;
  • bevorderen van de vorming van nieuwe bloedvaten – dit wordt met een medische term neovascularisatie genoemd;
  • bevorderen van de vorming van nieuw botweefsel; dit wordt met een medische term osteogenese genoemd.

Welke toepassingen zijn er?

Hyperbare zuurstoftherapie wordt gebruikt bij verschillende aandoeningen. Vaak wordt de behandeling niet in eerste instantie gebruikt maar als het om ernstige gevallen gaat, of als andere behandelingen niet goed werken. Het gaat om de volgende aandoeningen:

  • wonden door suikerziekte (diabetische ulcera)
  • afsterven van weefsel door bestraling (radionecrose)
  • blaasontsteking door bestraling (radiatiecystitis)
  • ontsteking van de endeldarm door bestraling (radiatieproctitis): uit onderzoek blijkt dat hyperbare zuurstoftherapie kan helpen bij het terugdringen van de ontsteking en het voorkomen van bloedingen bij mensen met radiatieproctitis.
  • ontsteking van de darmen door bestraling (radiatie-enteritis)
  • gasgangreen – een vorm van gangreen die wordt veroorzaakt door Clostridium-bacterie en waarbij gas wordt gevormd
  • koolmonoxidevergiftiging (koolmonoxide-intoxicatie): Bij koolmonoxidevergiftiging zal koolmonoxide binden aan hemoglobine in de rode bloedcellen. Dit belemmert het transport van zuurstof via het bloed naar weefsels en organen. Hyperbare zuurstofbehandeling zorgt ervoor dat koolmonoxide dat aan hemoglobine gebonden is wordt vervangen door zuurstof.
  • brandwonden
  • luchtembolie (gasembolie)
  • duikersziekte (decompressieziekte)
  • oedeem – doordat hyperbare zuurstofbehandeling leidt tot vernauwing van bloedvaten (vasoconstrictie) voorkomt het de vorming van oedeem
  • zwelling van de hersenen (hersenoedeem)
  • infecties met anaërobe bacteriën: Door de hoge concentratie zuurstof in het bloed ontstaan zogenaamde zuurstofradicalen. Deze zijn giftig voor bacteriën die juist goed groeien onder omstandigheden waarin geen zuurstof aanwezig is. Dit worden anaërobe bacteriën genoemd. Een voorbeeld van zo’n anaërobe bacterie is de Clostridium-bacterie.
  • ontsteking van botweefsel (osteomyelitis)
  • cyanidevergiftiging
  • afsluiting van de centrale netvliesslagader (occlusie van de arteria centralis retinae)
  • crush injury
  • compartimentsyndroom
  • bloedarmoede (anemie)
  • hersenabces

Onderzocht wordt of hyperbare zuurstoftherapie ook werkzaam is bij de behandeling van:

Hoe gaat een hyperbare zuurstofbehandeling?

Patiënten die hyperbare zuurstoftherapie krijgen worden gedurende een aantal uren in een speciale ruimte geplaatst.

Er zijn capsules waar Ã©Ã©n patiënt in kan. Zie afbeelding hieronder.

hyperbare zuurstoftherapie - capsule met een behandelplaats
CISSS-Quebec

Er zijn ook kamers waarin meerdere patiënten tegelijk kunnen worden behandeld. Zie afbeelding hieronder.

hyperbare zuurstoftherapie - kamer met meerdere behandelplaatsen
Bron: CISSS-Quebec

Wanneer de patiënt geïnstalleerd is wordt de ruimte afgesloten. Vervolgens wordt de druk in de afgesloten ruimte verhoogd tot maximaal 3x of 4x de normale luchtdruk. Dit gebeurt met een luchtcompressor. Dit wordt de ‘compressie-fase’ van de behandeling genoemd.

Ook wordt de lucht die de patiënt inademt vervangen door 100% zuurstof. Dit gebeurt met een apparaat dat de zuurstof concentreert. Meestal wordt de geconcentreerde zuurstof toegediend via een mondkapje. Soms via een hoofdkap.

hyperbare zuurstoftherapie wordt via een mondkapje toegediend

De patiënten worden aangesloten en gemonitored door personeel dat hiervoor speciaal getraind is.

Nadat de compressie-fase is afgerond wordt de druk weer langzaam op het normale niveau gebracht. Dit wordt de ‘decompressie-fase’ genoemd.

De duur van een sessie is meestal twee uur, maar bij sommige aandoeningen langer. Afhankelijk van de aandoening kunnen één of meer sessies nodig zijn. Zo is bij gasembolie en bij koolmonoxidevergiftiging vaak één sessie voldoende, terwijl bij de behandeling van diabetische ulcera en aantasting van weefsel door bestraling vaak tientallen sessies nodig zijn.

Welke bijwerkingen kan het geven?

Hyperbare zuurstoftherapie heeft ook nadelen. Zo kan de overmaat aan zuurstof in het bloed leiden tot zuurstofvergiftiging (zuurstofintoxicatie).

Een verhoging van het zuurstof gehalte in het bloed leidt tot samentrekken van de bloedvaten. De bloedvaten worden hierdoor nauwer. Dit gebeurt vooral in de hersenen en de nieren.

De verhoging van de luchtdruk kan ook complicaties veroorzaken. Zo kan een barotrauma van het middenoor ontstaan. Ook is de kans op het krijgen van een klaplong (pneumothorax) verhoogd, vooral bij mensen met longemfyseem.

Welke contra-indicaties zijn er?

Net als bij andere behandelingen zijn er ook hier bepaalde contraindicaties.

Hyperbare zuurstoftherapie mag niet worden toegepast bij iemand met een onbehandelde klaplong (pneumothorax). Bij een klaplong is er namelijk ergens een opening waardoor lucht tussen longen en borstkas kan komen. Vooral tijdens de decompressie-fase van de behandeling zou dit kunnen leiden tot een toename van de klaplong. Er zou zelfs een spanningspneumothorax kunnen ontstaan. Een spanningspneumothorax kan levensbedreigend zijn.

Hyperbare zuurstoftherapie in Nederland

In Nederland werd in de jaren ’50 van de vorige eeuw begonnen met hyperbare zuurstofbehandeling. Later is voor de behandeling van duikersziekte een hyperbare zuurstoftank opgezet voor het Duikmedisch Centrum van de Koninklijke Marine in Den Helder.

Naarmate uit steeds meer onderzoeken bleek dat de behandeling een gunstig effect nam het aantal behandelcentra voor hyperbare zuurstoftherapie toe. Momenteel zijn er in Nederland negen instituten die hyperbare zuurstoftherapie aanbieden.

Een behandeling bestaat uit ongeveer veertig dagelijke sessie van elk twee uur. De complete behandeling kost rond de zesduizend euro. De behandeling worden door zorgverzekeraars vergoed.

Engelse vertaling

hyperbaric oxygen therapy (HBOT)

Duitse vertaling

hyperbare Oxygenierung, HBO, hyperbare Sauerstofftherapie, HBO-Therapie, Sauerstoffüberdruckbehandlung

Franse vertaling

Oxygénothérapie hyperbare

Historie

Al in 1662 werd door de engelsman Henshaw voor het eerst een afgesloten ruimte met overdruk gebruikt voor medische behandeling van chronische ziekten. In 1775 werd door Priestley zuurstof (O2) ontdekt.

hyperbare zuurstoftherapie - historie
In 1868 wordt een hogedrukkamer gebruikt voor de behandeling van longziekten.

In 1854 wordt door Paul Bert het verband gelegd tussen een te snelle decompressie bij duikers en het ontstaan van duikersziekte. Hij begint met recompressie als behandeling tegen duikersziekte. Later wordt door hem zuurstoftherapie toegevoegd aan de recompressie. Dan wordt ook duidelijk dat behandeling met geconcentreerde zuurstof ook bijwerkingen kan hebben.

In 1960 vond de eerste open-hartoperatie plaats onder hyperbare omstandigheden. In datzelfde jaar werd ook de eerste hyperbare zuurstofbehandeling voor gasgangreen gegeven.

Synoniemen

Andere namen voor hyperbare zuurstoftherapie zijn hyperbare zuurstof, hyperbare zuurstofbehandeling, hyperbare O2-therapie, en HBOT.

Verder lezen / referenties

  • AN van Geel, P Poortmans en LB Koppert, ‘De toekomst van hyperbare zuurstoftherapie – Toegevoegde waarde bij de behandeling van late radiatieschade?’, in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2015; 159: pagina’s 1-3.
  • ‘Hyperbare Sauerstofftherapie bei Strahlenproktitis’, mededeling van de redactie in het Deutsches Ã„rzteblatt van 24 oktober 1991: pagina A-3632.
  • DJ Bakker, ‘Hyperbare geneeskunde’, in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 1986; 130: pagina’s 436-441.
  • R Weenink, M Ridderikhof, P Leenhouts en R van Hulst, ‘Hyperbare geneeskunde: een blijvende zoektocht naar erkenning’, gepubliceerd in Medisch Contact van 26 augustus 2021; 34-35: pagina’s 18-20.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven