Bijgewerkt op 20 januari 2023
Wat zijn retinoïden?
Retinoïden zijn geneesmiddelen die zijn afgeleid van vitamine A (retinol). Daarom worden ze ook wel vitamine A-derivaten genoemd. Het gaat om geeesmiddelen als acitretine, bexaroteen en isotretinoïne.
Retinoïden worden gebruikt bij de behandeling van bepaalde huidaandoeningen. Daarnaast worden ze soms gebruikt bij de behandeling van bepaalde kwaadaardige ziekten van het bloed en het lymfestelsel.
Dit artikel gaat over de werking, de toepassingen en de bijwerkingen van retinoïden.
Welke zijn er?
In de tabel hieronder een overzicht van geneesmiddelen die tot de groep van de retinoïden worden gerekend.
| Geneesmiddel | Merknaam | Indicatie |
| acitretine | Neotigason | psoriasis |
| alitretinoïne | Alizem, Toctino | handeczeem |
| bexaroteen | Targretin | cutaan T-cellymfoom |
| isotretinoïne | – | acne vulgaris |
| tretinoïne | Vesanoid | acute promyelocytaire leukemie |
Hoe werken ze?
Retinoïden binden en activeren bepaalde receptoren in de cel. Deze receptoren worden retinoïdreceptoren genoemd. Er zijn twee verschillende typen retinoïdreceptoren, namelijk:
- retinoïnezuurreceptoren (RAR’s)
- retinoïd-X-receptoren (RXR’s)
- subtype α
- subtype β
- subtype γ
Door aan deze receptoren te binden gaan retinoïden de vermenigvuldiging van hoorncellen (keratinocyten) in de huid tegen.
Bij welke aandoeningen worden ze gebruikt?
Retinoïden worden gebruikt bij de behandeling van bepaalde veel voorkomende huidaandoeningen, zoals acne (jeugdpuistjes), handeczeem en psoriasis. Daarnaast worden ze soms ook gebruikt bij de behandeling van bepaalde kwaadaardige ziekten, zoals promyelocytenleukemie en cutaan T-cellymfoom.
Welke bijwerkingen geven ze?
Net als andere geneesmiddelen kunnen ook retinoiden bijwerkingen geven. Veel voorkomende bijwerkingen zijn droge huid, droge slijmvliezen, ontsteking van slijmvliezen (mucositis), waaronder ontsteking van het mondslijmvlies (stomatitis), ontsteking van de lippen (cheilitis), en ontsteking van het bindvlies van het oog (conjunctivitis). Verder kan de huid rood verkleuren. Dit wordt erytheem genoemd. Ook kan gebruik van dit soort middelen leiden tot jeuk, haaruitval, en het loslaten van de huid, met als gevolg blaarvorming.
Algemene symptomen die op kunnen treden zijn hoofdpijn, gewrichtspijn en spierpijn. Voor meer informatie verwijzen wij naar de webpagina’s over de afzonderlijke middelen.
Gebruik tijdens zwangerschap
Alle retinoïden die als geneesmiddel worden ingenomen (systemische retinoïden) zijn teratogeen. Dat betekent dat als een zwangere vrouw ermee wordt behandeld dit ernstige afwijkingen bij het ongeboren kind kan geven. Daarom mogen deze middelen nooit tijdens een zwangerschap worden gebruikt.
Synoniemen
synthetische derivaten van vitamine A
Engelse vertaling
retinoids