Bijgewerkt op 14 september 2022
Wat zijn progestagenen?
Progestagenen (enkelvoud: progestageen) zijn geneesmiddelen die een werking hebben die vergelijkbaar is met die van het vrouwelijke geslachtshormoon progesteron. Ze worden gebruikt voor gynecologische aandoeningen en symptomen, waaronder endometriose en overgangsklachten.
Progestagenen worden in een fabriek gemaakt. Het zijn synthetische varianten van progesteron. Progestagenen kwamen in 1934 voor het eerst beschikbaar. De eerste progestagene stof die op de markt kwam was ethisteron. Later, in de jaren ’50 van de 20ste eeuw, werd norethisteron gebruikt in de eerste anticonceptiepillen.
Welke progestagenen zijn er?
| Geneesmiddel | Merknaam | Toepassing |
| danazol | Danatrol | endometriose |
| dienogest | – | endometriose |
| desogestrel | Cerazette, Delamonie, Marvelon, Mercilon, Zarelle | anticonceptie |
| dydrogesteron | Duphaston | endometriose, overgangsklachten, pijnlijke menstruatie, vaginaal bloedverlies |
| etonogestrel | Circlet, Implanon, Nexplanon, Nuvaring | anticonceptie |
| gestodeen | Minulet | anticonceptie |
| levonorgestrel | Isteranda, Levosert, Lovette, Microgynon, Norlevo, Seasonique, Stediril, Trigynon, Trinordiol | anticonceptie |
| lynestrenol | Orgametril | endometriose, overgangsklachten, vaginaal bloedverlies |
| medroxyprogesteron | Depo-Provera, Provera | endometriose, overgangsklachten, vaginaal bloedverlies |
| megestrol | Megace | cachexie |
| nomegestrol | Zoely | anticonceptie, overgangsklachten |
| norethisteron | Primolut-N | endometriose, vaginaal bloedverlies |
| norgestimaat | Cilest, Ortho Tri-Cyclen | anticonceptie, overgangsklachten |
| progesteron | Crinone, Cyclogest, Lutinus, Prolutex, Utrogestan | kunstmatige voortplantingstechnieken, preventie vroeggeboorte |
| promegeston | Surgestone | overgangsklachten |
| tibolon | Livial, Tibolonia | overgangsklachten |
| ulipristal | Esmya | vaginaal bloedverlies |
Hoe werken ze?
Progestagenen werken op dezelfde manier als het vrouwelijke geslachtshormoon progesteron. Dat betekent dat ze in de verschillende doelorganen van dit hormoon binden aan de zogenaamde progesteronreceptor in de cellen van die doelorganen. Daardoor worden bepaalde chemische processen in gang gezet. Dat geeft de volgende effecten:
- baarmoederslijmvlies (endometrium) wordt klaargemaakt voor innesteling van een bevruchte eicel
- remmen van de afgifte van FSH en LH door de hypofyse
- remmen van de eisprong (ovulatie)
- taaier maken van het slijm in de baarmoederhals; dit wordt hierdoor minder doorgankelijk voor zaadcellen
Bij welke aandoeningen worden ze gebruikt?
Progestagenen worden voornamelijk gebruikt in de anticonceptiepil en als hormoonvervangingstherapie (HRT) bij de behandeling van overgangsklachten. Daarnaast worden ze ook gebruikt bij de behandeling van bepaalde gynecologische aandoeningen, waaronder fibromen en endometriose, en voor het in stand houden van een zwangerschap. Ten slotte worden sommige progestagenen gebruikt ter ondersteuning van kunstmatige voortplantingstechnieken.
Welke bijwerkingen kunnen ze geven?
Progestagenen kunnen, net als alle andere medicijnen, bijwerkingen geven. Algemene bijwerkingen van progestagenen zijn onregelmatige menstruatie, misselijkheid, hoofdpijn, gevoelige borsten, veranderde stemming, toename van de haargroei, en jeugdpuistjes (acne). Ook is het risico op het ontstaan van borstkanker bij gebruik van progestagenen iets verhoogd. Hetzelfde geldt voor hart- en vaatziekten, waaronder trombose en longembolie. Verder zijn de bijwerkingen voor elk middel weer anders. Kijk daarom voor meer informatie over bijwerkingen op de webpagina’s over de afzonderlijke middelen.
Synoniemen
progestagene middelen, progestagene medicijnen, progestagenen geneesmiddelen, progestagene stoffen, progestageen
Engelse vertaling
progestogens, progestagens, progestins