Bijgewerkt op 16 april 2023
Wat zijn tricyclische antidepressiva?
Tricyclische antidepressiva zijn een groep van geneesmiddelen tegen depressie. Deze middelen hebben met elkaar gemeen dat de molecuulstructuur drie koolstofringen bevat. Vandaar de naam ’tri’ (drie) ‘cyclisch’ (ringen).
Tricyclische antidepressiva behoren met een andere groep – de ‘MAO-remmers‘ – tot de eerste antidepressiva die op de markt kwamen. Dat was in de jaren ’50 van de 20ste eeuw.
Welke tricyclische antidepressiva zijn er?
In de loop der jaren zijn meerdere van dit soort middelen beschikbaar gekomen. De meeste staan hieronder genoemd.
- amitriptyline (merknaam: Tryptizol)
- clomipramine (merknaam: Anafranil)
- desipramine
- dosulepine (merknaam: Prothiaden)
- doxepine (merknaam: Sinequan)
- imipramine (merknaam: Tofranil)
- maprotiline (merknaam: Ludiomil)
- nortriptyline (merknaam: Nortrilen)
- trimipramine (merknaam: Surmontil)
Hoe werken ze?
Tricyclische antidepressiva verhogen de beschikbaarheid van signaalstofjes (neurotransmitters) in de hersenen. Dergelijke signaalstofjes, zoals serotonine en noradrenaline, spelen een belangrijke rol bij de prikkeloverdracht tussen hersencellen. Zenuwprikkels gaan van de ene hersencel over op de volgende via uitlopers van de hersencellen. De ruimte tussen het uiteinde van deze uitlopers en het begin van de volgende hersencel is de ‘synaptische spleet’. Tricyclische antidepressiva verhogen de hoeveelheid signaalstofjes in de synaptische spleet. Daarmee bevorderen ze de signaaloverdracht tussen hersencellen in bepaalde delen van de hersenen. Dat heeft een gunstig effect bij mensen met een depressie.
Bij welke aandoeningen worden ze gebruikt?
Tricyclische antidepressiva worden in eerste instantie voorgeschreven bij de behandeling van depressies en angststoornissen. Daarnaast is er een heel scale van ziektebeelden waarbij deze middelen worden gebruikt. Voor sommige van deze indicaties zijn bepaalde tricyclische antidepressiva officieel goedgekeurd. Voor de meeste andere indicaties is er geen officiële goedkeuring. In dat geval wordt gesproken van ‘off-label use’ (gebruik buiten de bijsluiter om).
Andere indicaties waarvoor tricyclische antidepressiva worden voorgeschreven zijn:
- atypische aangezichtspijn
- bedplassen (enuresis nocturna)
- chronische spanningshoofdpijn
- engtevrees (claustrofobie)
- pleinvrees (agorafobie)
- psychotische depressie
- spastische dikkedarm (prikkelbare darm syndroom)
- trichotillomanie (dwangmatig haren uittrekken)
- vestibulaire migraine
- voorkomen van migraine-aanvallen (migraineprofylaxe)
Bijwerkingen tricyclische antidepressiva
Tricyclische antidepressiva kunnen zogenaamde ‘anticholinerge bijwerkingen’ geven. Dat zijn bijwerkingen als:
- droge mond
- verstopping in de darm (obstipatie)
- moeite met scherpstellen van het zicht (wazig zien, onscherp zien)
- duizeligheid
- toename speekselvorming (met als gevolg kwijlen)
- misselijkheid
- verandering van de bloeddruk
- afwijkingen aan het hart:
- versnellen van de hartslag (tachycardie)
- verlangzaming van de hartslag (bradycardie)
- moeite om een erectie te krijgen (impotentie)
- hewichtstoename
- snel zweten (bij geringe inspanning)
Bijwerkingen als sufheid, droge mond, darmverstopping, wazig zien en moeite met uitplassen (urineretentie) worden ‘anticholinerge bijwerkingen’ genoemd.
De bijwerkingen kunnen van product tot product verschillen. Kijk voor het bijwerkingenprofiel van een specifiek tricyclisch antidepressiemiddel op de betreffende webpagina over dat product.
Synoniemen
Andere namen voor tricyclische antidepressiva zijn tricyclische antidepressiemiddelen en tricyclische middelen tegen depressie. Enkelvoud is tricyclisch antidepressivum.
Engelse vertaling
tricyclic antidepressants, TCAs
Nortriptline was voor mij de slechste antideprassiva die ik ooit gehad werd er neurotisch van huilen heel boos worden slechter horen ik heb dit medicijn 7 maanden geslikt wat veel te lang is geweest ik heb nu wat anders setralinine werkt voor geen meter
ik heb 9 jaar imipramine geslikt werkte goed Waarschuwing van deze middelen krijg je te veel LDL chloresterol dus de slechte
ik vacineer me nu met Repatha voor het LDL te doen verdwijen
Ik gebruik al jaren nortriptyline. Loop nu bij een ggz arts en psychiater en daar moest ik meteen met de nortriptyline stoppen. Wat ik heb is een angststoornis. De bijwerking zoals versnellen van de harslag, snel zweten en wazig zien heb ik al geruime tijd. Ik moet nu gaan stoppen met de nortriptyline en ben benieuwd of mijn hartslag beter gaat worden.