MAO-remmers

Bijgewerkt op 16 april 2023

Wat zijn MAO-remmers?

MAO-remmers zijn chemische stoffen die het enzym ‘Mono-Amine-Oxidase’ remmen. MAO-remmers worden al meer dan vijftig jaar gebruikt als geneesmiddel. Ze zijn vooral werkzaam bij de behandeling van depressie en de ziekte van Parkinson.

Omdat MAO-remmers ernstige wisselwerkingen kunnen hebben met andere geneesmiddelen en met voedingsmiddelen worden ze nauwelijks nog voorgeschreven. Bij de behandeling van depressie worden ze alleen voorgeschreven als andere antidepressiva niet of onvoldoende werken.

Welke MAO-remmers zijn er?

Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘klassieke MAO-remmers‘, en ‘selectieve MAO-remmers‘. Deze laatste groep kan weer worden onderverdeeld in ‘MAO-A-remmers‘ en ‘MAO-B-remmers‘.

Klassieke MAO-remmers

MAO komt voor in twee verschillende vormen: MAO-A en MAO-B. Medicijnen die oorspronkelijk als MAO-remmers werden ontwikkeld – de ‘klassieke MAO-remmers’ – remden zowel MAO-A als MAO-B. Ze worden ook wel ‘niet-selectieve MAO-remmers’ genoemd.

Voorbeelden van klassieke MAO-remmers zijn fenelzine en tranylcypromine. Fenelzine wordt op de markt gebracht onder de merknaam Nardil.

klassieke MAO-remmers: fenelzine
Nardil tabletten

Bekende neurotransmitters, zoals noradrenaline, serotonine en dopamine, worden echter vooral door MAO-A afgebroken. MAO-B is verantwoordelijk voor afbraak van dopamine en van andere stofjes.

Bij aandoeningen van de hersenen zijn vooral noradrenaline, serotonine en dopamine van belang. De afbraak van deze neurotransmitters vindt vooral plaats door MAO-A. Remming van MAO-B is voor de werkzaamheid van MAO-remmers daarom van minder belang. Bovendien kan het wel tot bijwerkingen leiden. Daarom zijn geneesmiddelen ontwikkeld die heel gericht MAO-A remmen, en niet of nauwelijks MAO-B. Deze medicijnen werden ‘MAO-A-remmers’ genoemd.

Selectieve MAO-remmers

Nadat de klassieke MAO-remmers op de markt waren gekomen zijn nieuwere producten ontwikkeld die alleen MAO-A of MAO-B remmen. Dergelijke middelen worden ook wel ‘selectieve MAO-remmers’ genoemd.

MAO-A-remmers

Er zijn medicijnen ontwikkeld die vooral MAO-A remmen. Een voorbeeld is moclobemide. Het wordt voorgeschreven als middel tegen depressie (antidepressivum). Moclobemide wordt op de markt gebracht onder de merknaam Aurorix.

MAO-remmers: moclobemide (Aurorix) tabletten
Aurorix tabletten

Een andere MAO-A-remmer is brofaromine. Brofaromine is in Nederland niet beschikbaar.

MAO-B-remmers

Er zijn ook medicijnen ontwikkeld die vooral MAO-B remmen. Een voorbeeld is selegiline. Dit middel wordt gebruikt als geneesmiddel tegen de ziekte van Parkinson. Rasagiline is ook een MAO-B-remmer. Ook dit middel wordt gebruikt als anti-Parkinson medicijn. Rasagiline wordt op de markt gebracht onder de merknaam Azilect.

Het middel safinamide (merknaam: Xadago) wordt ook gerekend tot de MAO-B-remmers.

Hoe werken ze?

MAO-remmers zijn chemische stoffen die het enzym ‘Mono-Amine-Oxidase’ remmen. Dit enzym zit in de mitochondriën van cellen in ons lichaam. Het gaat dan vooral om cellen van het zenuwstelsel, de darmen, de lever en de longen.

MAO speelt een belangrijke rol bij het afbreken van zogenaamde ‘neurotransmitters’. Neurotransmitters zijn stofjes die in de hersenen en zenuwen zorgen voor de prikkeloverdracht van de ene zenuwcel naar de volgende. Ze zorgen er dus voor dat zenuwsignalen worden doorgegeven in de hersenen en de zenuwen. Daarom worden neurotransmitters ook wel signaalstofjes genoemd. Bekende neurotransmitters zijn noradrenaline, serotonine en dopamine.

Een tekort aan deze neurotransmitters in de hersenen kan leiden tot psychische en neurologische ziekten. Zo hebben mensen met een depressie een tekort aan noradrenaline en/of serotonine. Mensen met de ziekte van Parkinson hebben een tekort aan dopamine. Toediening van MAO-remmers leidt tot een toename van de hoeveelheid neurotransmitters die beschikbaar zijn voor prikkeloverdracht in de hersenen.

Voor welke toepassingen worden ze gebruikt?

MAO-remmers zijn in Nederland officieel geregistreerd voor de behandeling van ernstige depressie en de ziekte van Parkinson. Heel soms worden ze ook voorgeschreven voor andere psychische aandoeningen.

Welke bijwerkingen kunnen ze geven?

Gebruik van MAO-remmers kan tot ernstige bijwerkingen en complicaties leiden.

Hypertensieve crisis

MAO-remmers verhogen de hoeveelheid neurotransmitters. Verhoging van adrenaline, noradrenaline en dopamine kan leiden tot een verhoging van de bloeddruk. In ernstige gevallen kan een zogenaamde ‘hypertensieve crisis‘ of ‘maligne hypertensie‘ ontstaan.

Serotoninesyndroom

Gebruik van MAO-remmers vermindert onder andere de afbraak van de neurotransmitter serotonine. Dat leidt tot een verhoging van de hoeveelheid serotonine die beschikbaar is voor prikkeloverdracht in hersenen en zenuwen.

Er zijn ook middelen die het serotonine gehalte op een andere manier kunnen verhogen. Voorbeelden zijn tryptofaan, tricyclische antidepressiva en SSRI‘s. Als MAO-remmers tegelijkertijd worden gebruikt met één of meerdere van deze middelen kan een situatie ontstaan waarbij de beschikbare hoeveelheid serotonine te hoog wordt. Dit kanin sommige gevallen leiden tot het zogenaamde serotoninesyndroom.

Meer informatie hierover kun je lezen op de webpagina over het serotoninesyndroom.

Om dit serotoninesyndroom te voorkomen zijn artsen terughouden met het gelijktijdig gebruik van MAO-remmers en andere antidepressiva. Bij wisselen van het een MAO-remmer op een ander antidepressivum, of andersom, wordt meestal om die reden ook een behandelpauze ingelast.

Tyramine-effect

Tyramine is een stofje dat voorkomt in ons lichaam. Het wordt gemaakt uit het aminozuur tyrosine. Tyramine zit ook in bepaalde voedingswaren, zoals oude kaas, rode wijn en chocola. Verder ontstaat tyramine ook als voedingsmiddelen bederven. Een overmaat aan tyramine leidt tot een verhoging van de bloeddruk. Daarom is het van belang dat teveel tyramine in ons lichaam wordt afgebroken.

In de normale situatie wordt tyramine dat in de voeding zit grotendeels afgebroken in de darm en de lever. Dat gebeurt door MAO. Bij gebruik van MAO-remmers wordt een overmaat aan tyramine in de voeding niet of te langzaam wordt afgebroken. De tyramine komt dan in te hoge spiegels in het bloed terecht. Daar veroorzaakt het een uitstoot van noradrenaline in de zenuwuiteinden van de bloedvaten. Het gevolg is dat de bloeddruk snel kan stijgen. Daarbij kan een vervelende hoofdpijn optreden. Het kan zelfs leiden tot een hypertensieve crisis. Dit wordt wel het ‘tyramine-effect‘ genoemd, of ook wel het ‘kaaseffect’, ‘kaasreactie’ of ‘kaassyndroom’. Het kan namelijk optreden als mensen die MAO-remmers gebruiken oude kaas eten.

Om dit ’tyramine-effect’ of ‘kaassyndroom’ te voorkomen wordt aan mensen die MAO-remmers gebruiken geadviseerd een tyramine-beperkt dieet te volgen. Dat betekent dat voedingsmiddelen en dranken waarin veel tyramine zit slechts met mate mogen worden gegeten. Het gaat dan om producten als oude kaas, rode wijn, sojabonen, salami, zuurkool en chocola.

gelijktijdig gebruik van oude kaas en MAO-remmers wordt ontraden

Historie

In de jaren ’50 van de vorige eeuw werd ontdekt dat het anti-tuberculose middel isoniazide ook werkzaam was bij mensen met depressies. Uit onderzoek bleek vervolgens dat het middel het enzym monoamine-oxidase (MAO) remde. Sindsdien werden meer onderzoek gedaan naar chemische stoffen die als eigenschap hadden dat ze MAO remden.

Uiteindelijk kwam in Nederland in 1957 de eerste MAO-remmer op de markt. Andere middelen volgden. Als snel bleek dat deze middelen soms ernstige wisselwerkingen hadden met andere geneesmiddelen en voedingsmiddelen. Om die reden werden de MAO-remmers in de jaren ’70 van de vorige eeuw weer van de markt gehaald. Ze waren alleen nog beschikbaar in uitzonderlijke gevallen, en dan  uitsluitend met een zogenaamde ‘bewustzijnsverklaring’.

Inmiddels werd echter ontdekt dat het enzym monoamine-oxidase in twee verschillende vormen voorkwam, namelijk MAO-A en MAO-B. Het idee ontstond om geneesmiddelen te ontwikkelen die heel selectief MAO-A óf MAO-B remden. Zo kwamen in de jaren ’90 in Nederland MAO-A-remmers op de markt, en later MAO-B-remmers.

MAO-A- en MAO-B-remmers hebben minder ernstige bijwerkingen dan de klassieke MAO-remmers. Er zijn inmiddels weer verschillende MAO-remmers geregistreerd als geneesmiddel in Nederland, zowel klassieke MAO-remmers als selectieve MAO-remmers.

De volgende middelen zijn momenteel geregistreerd in Nederland:

Verder lezen / Referenties

  • WA Nolen, TK Birkenhäger en P Moleman, ‘Moclobemide (Aurorix), de eerste MAO-A-remmer: echt iets nieuws?’, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 1992; 136(31): 1492-1496.
  • WA Nolen, ‘Klassieke monoamineoxidaseremmers: niet geregistreerd, maar wel een plaats in de behandeling van depressies’, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2003; 147: pagina’s 1940-1943.

Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 2 oktober 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 11 mei 2018


Synoniemen

Andere namen voor MAO-remmers zijn mono-amine-oxidase-remmers en monoamineoxidaseremmers.

1 gedachte over “MAO-remmers”

  1. Gerda van Aalst

    Geachte heer, mevrouw,
    Sinds 2011 slik ik Fenelzine, met groot succes. Drie jaar lang zijn er andere antidepressiva geprobeerd, niets gaf verbetering. Inmiddels heb ik al 6 jaar COPD-longemfyseem.
    Ook hier heeft het lang geduurd voor ik een medicijn kreeg wat hielp, het pufje Tralagy.
    Twee jaar lang heb ik hier veel baat bij gehad, in tegenstelling tot de kortdurende longverwijders, die deden bij mij helemaal niets. Tot 3 maanden geleden, toen zijn mijn ziekteklachten sterk verslechterd en heb het vaak benauwd. Zelfs een kuur Prednisolon heeft totaal geen verbetering gebracht. Tot een paar maanden geleden had ik maar een lichte ziektelast, ondanks dat ik in Gold III zit. Dit is van het ene op het andere moment veranderd in ernstige benauwdheidsklachten waar geen enkel pufje meer baat heeft.
    Hopelijk kan ik via deze site antwoord krijgen op de vraag of dit aan de Fenelzine kan liggen.
    Mocht dit niet de juiste plek zijn om deze vraag beantwoord te krijgen, hoop ik dat u mij verder kunt helpen met de goede instantie hiervoor.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven