Bijgewerkt op 3 april 2023
Wat zijn calciumantagonisten?
Calciumantagonisten zijn geneesmiddelen die worden gebruikt bij de behandeling van hoge bloeddruk en angina pectoris. Sommige calciumantagonisten worden ook gebruikt bij de behandeling van hartritmestoornissen.
In Nederland zijn verschillende calciumantagonisten op de markt. Een overzicht van veel voorgeschreven middelen staat in de tabel hieronder.
Een andere naam voor calciumantagonisten is calciumkanaalblokkeerders.
Welke calciumantagonisten zijn er?
Op grond van de chemische structuur wordt onderscheid gemaakt tussen dihydropyridinen en overige calciumantagonisten.
De bekendste calciumantagonisten van de dihydropyridine-groep zijn:
- amlodipine (merknaam: Norvasc)
- barnidipine (merknaam: Cyress)
- felodipine (merknaam: Plendil)
- isradipine (merknaam: Lomir)
- lacidipine
- lercanidipine (merknaam: Lerdip)
- nicardipine (merknaam: Cardene)
- nifedipine (merknaam: Adalat)
- nimodipine (merknaam: Nimotop)
- nisoldipine
- nitrendipine (merknaam: Baypress)
De bekendste overige calciumantagonisten zijn:
Hoe werken ze?
Calcium speelt een belangrijke rol bij de werking van spieren. Spiervezels hebben calcium nodig om samen te trekken. Calcium komt in de spiervezels terecht door zogenaamde calciumkanaaltjes in de celmembraan van de spiervezels.
Calciumantagonisten blokkeren de calciumkanaaltje in de slagaders, waaronder de kransslagaders van het hart. Zo gaan ze de instroom van calcium in de spiervezels tegen. De spiervezels in de wand van de kransslagaders en andere slagaders zullen hierdoor ontspannen. De slagaders worden wijder. Hierdoor neemt de doorbloeding toe en de bloeddruk neemt af. Dat betekent dat het hart tegen een lagere weerstand in hoeft te pompen.
Tegelijkertijd zal ook de kracht waarmee de hartspier zelf samentrekt iets afnemen. Dit wordt ‘negatief inotroop effect’ genoemd. Het voordeel is dat daarmee minder zuurstof wordt verbruikt door het hart.
Verder hebben calciumantagonisten ook een vertragende werking op de vorming en geleiding van prikkels in het hart. Daar is namelijk ook calcium voor nodig. Dat betekent dat de prikkelvorming in de zogenaamde atrioventriculaire knoop (AV-knoop) van het hart en de prikkelgeleiding door het hart afnemen. Van deze eigenschap wordt gebruik gemaakt bij de behandeling van sommige hartritmestoornissen.
De remmende werking op prikkelvorming en -geleiding in het hart wordt ‘negatief chronotroop effect’ genoemd.
Kijk bij de afzonderlijke calciumantagonisten voor informatie over de indicaties (toepassingen) waarvoor ze worden voorgeschreven.
Bij welke aandoeningen worden ze gebruikt?
Vanwege hun vaatverwijdende werking worden calciumantagonisten gebruikt bij de behandeling van:
Verapamil wordt soms gebruikt bij de behandeling van clusterhoofdpijn en migraine.
Vanwege hun remmende werking op de prikkelgeleiding in het hart worden sommige calciumantagonisten gebruikt voor de behandeling van:
Bijwerkingen van calciumantagonisten
Bijwerkingen van calciumantagonisten uit de dihydropyridine-groep zijn:
- duizeligheid
- hoofdpijn
- blozen / rood gezicht
- vocht in de benen (perifeer oedeem)
- versnelde hartslag of vertraagde hartslag
- hartkloppingen
- constipatie (darmverstopping)
- zwelling van tandvlees
Toedieningsvormen
De meeste calciumantagonisten zijn beschikbaar in tablet of capsule. Van de tabletten zijn zowel gewone tabletten als tabletten met gereguleerde afgifte beschikbaar.
Sommige calciumantagonisten zijn ook beschikbaar als injectievloeistof. Diltiazem is tevens beschikbaar in een crème voor de behandeling van anuskloofjes (anusfissuren).
Andere talen
Engelse vertaling
Duitse vertaling
Calciumantagonisten, Calciumkanalblocker