Bijgewerkt op 26 juli 2023
Wat zijn bisfosfonaten?
Bisfosfonaten zijn geneesmiddelen die dichtheid van botten verhogen. Ze worden gebruikt bij de behandeling van osteoporose (botontkalking).
Welke bisfosfonaten zijn er?
Hieronder een overzicht van de verschillende middelen. Niet alle middelen zijn overigens in Nederland op de markt.
- alendroninezuur (merknaam: Fosamax)
- etidroninezuur (merknaam: Didronel)
- clodroninezuur (merknaam: Bonefos)
- ibandroninezuur (merknaam: Bondronat)
- medroninezuur
- neridroninezuur (merknaam: Nerixia)
- olpadroninezuur
- oxidroninezuur
- pamidroninezuur (merknaam: Pamidronaat)
- risedroninezuur (merknaam: Actonel)
- tiludroninezuur (merknaam: Skelid)
- zoledroninezuur (merknaam: Zometa)
Er zijn ook geneesmiddelen die een combinatie van een bisfosfonaat en calciumcarbonaat en/of colecalciferol bevatten.
Bij welke aandoeningen worden ze gebruikt?
Bisfosfonaten worden gebruikt bij de behandeling van botontkalking. Dat geldt niet alleen voor botontkalking na de menopauze (postmenopauzale osteoporose), maar ook voor botontkalking door langdurig gebruik van corticosteroïden. Daarnaast worden ze ook gebruikt bij andere aandoeningen waarbij het bot is aangetast. Voorbeelden zijn de ziekte van Paget van het bot (osteïtis deformans), uitzaaiingen in het skelet (skeletmetastasen), de ziekte van Kahler en osteogenesis imperfecta. Ten slotte worden deze middelen onderzocht op hun werkzaamheid bij complex regionaal pijnsyndroom.
Hoe werken ze?
Bisfosfonaten hebben de neiging om te binden met calcium-ionen. Die zitten vooral in het skelet. Om die reden zullen bisfosfonaten na inname vooral in het skelet gaan zitten. In het skelet zijn ze met name actief in zogenaamde osteoclasten. Dat zijn cellen die botweefsel afbreken. In de osteoclasten verstoren bisfosfonaten de energiehuishouding. Ze doen dit vanwege hun gelijkenis met pyrofosfaat.
Bisfosfonaat en pyrofosfaat
Bisfosfonaten hebben een chemische structuur die lijkt op die van pyrofosfaat. Pyrofosfaat is een stofje dat in ons lichaam een rol speelt bij processen waarbij in de cel energie vrijkomt. Tijdens die processen wordt pyrofosfaat verbruikt. Dat gebeurt in chemische reacties waarbij bepaalde enzymen een rol spelen. Omdat bisfosfonaten lijken op pyrofosfaat wordt een deel van die enzymen verbruikt. Daardoor is minder enzym beschikbaar voor de normale energiehuishouding. Op die manier verstoren deze middelen de energiehuishouding in osteoclasten. De osteoclasten kunnen daardoor minder goed hun werk doen. Dat betekent dat er minder botweefsel wordt afgebroken.
Welke bijwerkingen kunnen ze geven?
Net als andere medicijnen kunnen bisfosfonaten bijwerkingen geven. Bij inname via de mond (orale toediening) ontstaan vaak maagklachten en slikklachten.
Bij toediening in de bloedbaan (intraveneus) kunnen deze middelen griepachtige klachten geven. Ook kan het leiden tot afsterven van botweefsel in de kaak, met name de onderkaak. Dit wordt osteonecrose of aseptische botnecrose genoemd. Dit ontstaat met name na tandheelkundige ingrepen. Ook is er een verband tussen gebruik van dit soort middelen en het ontstaan van boezemfibrilleren. Dit geldt met name bij intraveneuze toediening.
Kijk voor meer informatie over bijwerkingen op de webpagina’s over de afzonderlijke middelen.