Bijgewerkt op 16 april 2023
Wat zijn antidepressiva?
Antidepressiva zijn geneesmiddelen tegen depressie. Dit artikel gaat over de werking, toepassingen (indicaties) en bijwerkingen van antidepressiva.
De eerste antidepressiva kwamen in de jaren ’50 van de 20ste eeuw op de markt. Sindsdien zijn veel verschillende middelen beschikbaar gekomen. Dit artikel gaat over de verschillende geneesmiddelen die zijn bedoeld voor de behandeling van depressie.
Welke antidepressiva zijn er?
Er zijn veel verschillende medicijnen tegen depressie. Geneesmiddelen tegen depressie worden vaak onderverdeeld in oude en nieuwe middelen. Tricyclische antidepressiva en MAO-remmers behoren tot de ‘oude antidepressiva’. SSRI‘s, SNRI’s, NASSA’s en nog een restgroep behoren tot de ‘nieuwe antidepressiva’. De afbeelding hieronder geeft een overzicht.
Oudere middelen
In de jaren ’50 van de vorige eeuw kwamen de eerste geneesmiddelen tegen depressie op de markt. Dit waren tricyclische antidepressiva en MAO-remmers.
Tricyclische antidepressiva
Tricyclische antidepressiva zijn genoemd naar de chemische structuur van de middelen. Ze bevatten namelijk drie koolstofringen. Hieronder een overzicht van verschillende middelen in deze groep.
- amitriptyline (merknaam: Tryptizol)
- clomipramine (merknaam: Anafranil)
- dosulepine (merknaam: Prothiaden)
- doxepine (merknaam: Sinequan)
- imipramine (merknaam: Tofranil)
- maprotiline (merknaam: Ludiomil)
- nortriptyline (merknaam: Nortrilen)
MAO-remmers
Ongeveer tegelijkertijd met de tricyclische antidepressiva kwamen de eerste MAO-remmers op de markt. MAO-remmers kenmerken zich doordat ze het enzym ‘mono-amine oxydase’ remmen.
Hieronder een overzicht van MAO-remmers.
- fenelzine (merknaam: Nardil)
- moclobemide (merknaam: Aurorix)
- rasagiline (merknaam: Azilect)
- selegiline (merknaam: Eldepryl)
- tranylcypromine (merknaam: Tracydal)
Lees voor meer informatie het artikel over MAO-remmers.
Tetracyclische antidepressiva
Mianserine, en later mirtazapine, zijn voorbeelden van tetracyclische antidepressiva. De term ‘tetracyclisch’ slaat op de chemische structuur van deze middelen. Deze bevat vier koolstofringen.
Moderne middelen
Eind jaren ’80 van de vorige eeuw kwamen nieuwere antidepressiva beschikbaar. Dat waren in eerste instantie de zogenaamde ‘serotonine heropname remmers’, oftewel de ‘SSRI’s’. De meest bekende SSRI was Prozac. Later volgden andere nieuwe middelen, waaronder mirtazapine (merknaam: Remeron) en venlafaxine (merknaam: Effexor).
SSRI’s
SSRI’s is een afkorting voor ‘Selective Serotonin Reuptake Inhibitors’, oftewel ‘selectieve serotonine heropname remmers‘. Hieronder een overzicht van SSRI’s.
- citalopram (merknaam: Cipramil)
- duloxetine (merknaam: Cymbalta)
- escitalopram (merknaam: Lexapro)
- fluvoxamine (merknaam: Fevarin)
- fluoxetine (merknaam: Prozac)
- paroxetine (merknamen: Paxil, Seroxat)
- sertraline (merknaam: Zoloft)
NDRI’s
NDRI is een afkorting voor ‘norepinephrine–dopamine reuptake inhibitor’, oftewel een ‘noradrenaline-dopamine heropname remmer’.
NASSA’s
NASSA staat voor ‘Noradrenergic and Specific Serotonergic Antidepressant, oftewel ‘noradrenerg en specifiek serotonerg antidepressivum‘. Mirtazapine (merknaam: Remeron) is een voorbeeld van een NASSA. Het komt, chemisch gezien, overeen met mianserine. Beiden zijn zogenaamde tetracyclische antidepressiva.
SNRI’s
SNRI staat voor ‘Serotonin-Norepinephrine Reuptake Inhibitor), oftewel, ‘serotonine-noradrenaline-heropnameremmer’. Venlafaxine (merknaam: Effexor) is een voorbeeld van een SNRI.
Atypische middelen
Er is nog een restgroep van antidepressiva die wel wordt aangeduid met de naam atypische antidepressiva. Een voorbeeld daarvan is trazodon (merknaam: Trazolan). Een nieuwer middel is vortioxetine (merknaam: Brintellix). Dit middel werkt voornamelijk in op serotonine-receptoren in het centraal zenuwstelsel. Enerzijds werkt dit middel als serotonine heropname-remmer (SSRI), anderzijds stimuleert het direct bepaalde serotonine-receptoren, zoals de 5HT1a-receptor. Een nieuwer middel is esketamine. Het wordt als neusspray op de markt gebracht onder de merknaam Spravato.
Hoe werken ze?
Geneesmiddelen tegen depressie verhogen de hoeveelheid beschikbare signaalstofjes (neurotransmitter) in bepaalde delen van de hersenen. Hierdoor kunnen zenuwprikkels in die delen makkelijker worden doorgestuurd.
Neurotransmitters die een belangrijke rol spelen bij depressie zijn serotonine en noradrenaline. De beschikbaarheid van deze neurotransmitters wordt door antidepressiva verhoogd.
De namen van de verschillende klassen van antidepressiva (MAO-remmers, SSRI’s etc.) verwijzen meestal naar het (vermeende) werkingsmechanisme. Zo verhogen SSRI’s (selectieve serotonine heropname remmers) de hoeveelheid serotonine in de synaptische spleet van hersencellen.
Hoe wordt de werkzaamheid gemeten?
De ernst van een depressie wordt meestal bepaald met behulp van vragenlijsten. Aan de hand van de antwoorden die de patiënt geeft wordt een score bepaald. Hoe hoger de score, des te ernstiger de depressie. Een veel gebruikte vragenlijst hiervoor is de Hamilton Depression Rating Scale (HAM-D).
Vragenlijsten als de HAM-D kunnen worden gebruikt om de werkzaamheid van geneesmiddelen tegen depressie te testen. Hoe beter het middel werkzaam, des te groter de afname van de score gedurende de behandeling.
Bij welke aandoeningen (indicaties) worden ze gebruikt?
Behalve voor de behandeling van depressie worden geneesmiddelen tegen depressie ook gebruikt voor de behandeling van andere aandoeningen, namelijk:
- Angststoornissen, zoals:
- Chronische pijn
- Premenstruele stoornis
- Slaapparalyse, zoals bijvoorbeeld bij narcolepsie
- Dysthymie
- Trichotillomanie
- Body dysmorphic disorder
- Depersonalisatiestoornis
- Enuresis nocturna
Soms wordt een antidepressivum ook voorgeschreven als klachten van depressie voorkomen bij andere aandoeningen, zoals bijvoorbeeld borderline persoonlijkheidsstoornis.
Welke bijwerkingen geven ze?
Geneesmiddelen tegen depressie kunnen, net als andere medicijnen, bijwerkingen geven. De aard van de bijwerkingen is verschillend voor de verschillende soorten middelen. Kijk verder voor informatie over bijwerkingen op de pagina’s over de verschillende middelen.
Welke contra-indicaties zijn er?
Kijk verder voor informatie over contra-indicaties op de pagina’s over de verschillende middelen.
Engelse vertaling
Synoniemen
Andere namen voor antidepressiva zijn geneesmiddelen tegen depressie, medicijnen tegen depressie en medicijnen bij depressie.
Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 11 mei 2018
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 13 november 2019
Na gebruik van dit middel nortriptyline 10 mg is mijn echtgenote regelmatig verward en vergeetachtig.
Is het mogelijk dat dit middel dat veroorzaakt?