Bijgewerkt op 22 april 2022
Wat is polyarteritis nodosa?
Polyarteritis nodosa – vaak afgekort tot ‘PAN’ – is een aandoening waarbij meerdere slagaders in het lichaam ontstoken raken. PAN is dus een ontsteking van bloedvaten, ook wel ‘vasculitis‘ genoemd.
Oorzaak polyarteritis nodosa
PAN wordt veroorzaakt doordat het lichaam antistoffen aanmaakt tegen bepaalde structuren in de wand van de slagaders. Een ziekte waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt tegen onderdelen van het eigen lichaam wordt ‘auto-immuunziekte‘ genoemd.
Hoe vaak komt ‘t voor? Bij wie?
PAN is een zeldzame ziekte. De aandoening wordt jaarlijks in Nederland bij ongeveer 125 mensen vastgesteld. PAN komt vooral voor bij mensen in de leeftijdsgroep van 30-60 jaar, en ongeveer drie keer vaker bij mannen dan bij vrouwen. Opvallend is dat mensen met een bepaalde vorm van leverontsteking – hepatitis B – een verhoogd risico hebben op het krijgen van PAN.
Symptomen polyarteritis nodosa
PAN kan allerlei verschillende klachten geven. Hieronder een overzicht van de meest voorkomende klachten.
- moeheid
- afvallen
- pijnlijke bulten onder de huid
- spierpijn
- geen trek in eten
- misselijk
- zich zwak voelen
- buikpijn
- koorts
- bultjes onder de huid
- minder kracht
- pijn in de gewrichten
- buikkrampen
- minder kracht in de benen
- hoge bloeddruk
- braken
- marmerachtige tekening van de huid (livedo reticularis)
- diarree
- weinig plassen
- pijn aan de zaadbal
- witte ronde littekentjes op de plaats waar voorheen bult zat
- bloed bij de ontlasting
- pijn aan de bovenbenen
- beenspieren gevoelig voor aanraking
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose is vaak moeilijk te stellen omdat het om een zeldzame ziekte gaat en de klachten bij veel andere aandoeningen kunnen passen. Ook de afwijkingen die bij laboratoriumonderzoek worden gevonden, zoals een verhoogde bloedbezinking en een verhoogd CRP-gehalte in het bloed en een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed (leukocytose), komen bij veel andere aandoeningen voor.
Als de arts aan de mogelijkheid van PAN denkt zal meestal een röntgenonderzoek van de grote slagaders (arteriografie) worden gedaan om de diagnose te bevestigen. Hierop zijn vaak meerdere kleine verwijdingen (aneurysma‘s) zichtbaar, soms afgewisseld met vernauwingen.
Behandeling polyarteritis nodosa
De ziekte wordt behandeld met geneesmiddelen. De meest voorgeschreven middelen zijn corticosteroïden en andere geneesmiddelen die het afweersysteem onderdrukken (immunosuppressiva), zoals cyclofosfamide, methotrexaat en azathioprine. Geneesmiddelen zullen de ontstoken bloedvaten tot rust brengen. Genezen kunnen ze de aandoening niet.
Beloop en prognose
Polyarteritis nodosa is een chronische ziekte. Dat betekent dat – bij goede behandeling – de klachten verminderen of wegblijven, maar dat de aandoening sluimerend aanwezig blijft. Daardoor bestaat altijd de kans dat de klachten op een gegeven moment weer opvlammen. Over het algemeen is de levensverwachting van mensen met PAN niet verminderd, tenzij er sprake is van ernstige complicaties aan bijvoorbeeld hart, nieren of hersenen.
Engelse term
periarteritis nodosa, polyarteritis nodosa, Kussmaul disease, panarteritis nodosa
ICD-10 code
M30.0
Synoniemen
polyarteriitis nodosa, PAN, klassieke polyarteritis nodosa, periarteritis nodosa